.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 2256/2021
18.11.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić, Danijele Nikolić, Katarine Manojlović Andrić i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovana Petković Branisavljević advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Vodovod i kanalizacija“ Pančevo, koga zastupa Saša Levnajić advokat iz ..., radi isplate razlike naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova ishrane u toku rada, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 940/21 od 12.03.2021. godine, u sednici održanoj dana 18.11.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 940/21 od 12.03.2021. godine.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 940/21 od 12.03.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 94/20 od 30.11.2020. godine u stavu drugom i četvrtom izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu za period od 01.01.2017. do 14.02.2019. godine isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 55.295,00 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom i na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova ishrane u toku rada iznos od 49.620,01 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom, i da mu naknadi troškove parničnog postupka.
OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 147.189,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 94/20 od 30.11.2020. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je objektivno preinačenje tužbe. Stavom drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezan je tuženi da tužiocu, na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.01.2017. godine do 14.02.2019. godine, isplati 55.295,00 dinara i na ime naknade za ishranu u toku rada za navedeni period iznos od 49.620,01 dinara, u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan deo tužbenog zahteva kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu, na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 14.02.2016. godine do 01.01.2017. godine, isplati 20.884,92 dinara i na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade za ishranu u toku rada za isti period isplati iznos od 20.929,27 dinara, sve u pojedinačnim mesečnim iznosima navedenim u ovom stavu izreke. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 73.358,30 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude pa do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 940/21 od 12.03.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena je presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 94/20 od 30.11.2020. godine u stavu drugom i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013- US, 55/2014, 87/2018 i 18/2020, u daljem tekstu: ZPP), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). U stavu 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. tog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom (posebna revizija), radi ujednačavanja sudske prakse imajući u vidu različite odluke apelacionih sudova u istoj pravnoj situaciji, zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.
Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.
U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u spornom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog. Grad Pančevo je osnivač tuženog. U tom periodu na snazi je bio Poseban kolektivni ugovor za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 27/2015 od 18.03.2015. godine) koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine i kojim je u članu 65. utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno, najmanje u iznosu od 250,00 dinara, kao i Poseban kolektivni ugovor za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ br. 59/2015) koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine, kojim je u članu 84. utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, i da se visina naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno, najmanje u iznosu od 250,00 dinara. Tuženi poslodavac naknadu za ishranu u toku rada zaposlenima, pa i tužiocu, nije isplaćivao u skladu sa citiranim odredbama ovih opštih akata, već u nižem iznosu od 3.500,00 dinara bruto za puno radno vreme, i to s pozivom na odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ br. 116/2014) koji je stupio na snagu 28.10.2014. godine i počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine. Navedenim zakonom, u cilju očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru, privremeno su urđeni osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava. Naknadu troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora poslodavac je isplaćivao zaposlenima u skladu sa Programom poslovanja tuženog za 2016, 2017, 2018. i 2019. godinu po kojima je naknada troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora 897,00 dinara bruto mesečno. Iznosi dosuđeni nižestepenim presudama predstavljaju razliku između tužiocu isplaćenih naknada na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora i pripadajućih naknada prema kolektivnim ugovorima važećim u spornom periodu. Visina ukupnog potraživanja tužioca utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su primenjujući članove 51, 55, 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256-259. Zakona o radu u vezi člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe 60, 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe 80, 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javna komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, jer se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.
Stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14) propisano je da se tim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona propisano je da se u tom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plata izabranog, imenovanog i postavljenog lica zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Članom 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. tog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Tuženi je korisnik budžetskih sredstava pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, tako da obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).
Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga, i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora donetih nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.
Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Prema konačnom uspehu u sporu i u skladu sa opredeljenim zahtevom za naknadu troškova postupka, primenom čl. 153, 154. i 163. ZPP, tuženom pripada pravo na naknadu troškova prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 147.189,00 dinara, i to: na ime sastava odgovora na tužbu i jednog podneska po 6.000,00 dinara, zastupanja na dva održana ročišta po 7.500,00 dinara i jednom neodržanom ročištu 4.500,00 dinara, na ime takse na odgovor na tužbu 5.980,00 dinara, za sastav žalbe 12.000,00 dinara, takse na žalbu i drugostepenu odluku po 11.899,00 dinara, za sastav revizije 12.000,00 dinara, na ime takse na reviziju 23.797,00 dinara i takse na revizijsku odluku 38.114,00 dinara, sve odmereno prema važećoj AT i TT.
Predsednik veća – sudija
Branislav Bosiljković,s.r.
Za tačnost otpravka
upravitelj pisarnice
Marina Antonić
