ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tuženog, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2375/20 od 14.04.2021. godine, u delu odluke za isplatu razlike na ime ostvarenih efektivnih časova rada i rada nedeljom.

OBAVEZUJU SE tužioci da tuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 58.500,00 dinara u roku od 8 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 243/2019 od 11.06.2020. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilaca i tuženi je obavezan da tužiocima na ime naknade štete isplati i to: tužiocu AA na ime razlike za ostvarene a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena ukupan iznos od 13.436,43 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 44.166,73 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupno 84.767,46 dinara i na ime razlike zarade za rad nedeljom ukupno 821,20 dinara sve sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose u tom stavu izreke, tužiocu BB na ime razlike zarade za ostvarene a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena iznos od 12.367,26 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada ukupno 57.265,57 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 84.767,46 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose u tom stavu izreke, tužilji VV na ime razlike zarade za ostvarene a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena ukupno 9.384,70 dinara, na ime razlike pripadajuće i isplaćene naknade troškova ishrane u toku rada iznos od 51.364,07 dinara, na ime razlike pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora 84.767,46 dinara i na ime razlike zarade za rad nedeljom ukupno 1.300,03 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose u tom stavu izreke, tužiocu GG na ime razlike zarade za ostvarene a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena ukupno 6.207,96 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 54.654,33 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 84.767,46 dinara i na ime razlike zarade za rad nedeljom ukupno 98,94 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose u tom stavu izreke i tužiocu DD na ime razlike za ostvarene a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena iznos od 5.326,61 dinar, na ime razlike pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada ukupno 55.686,02 dinara i na ime razlike pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora 84.767,46 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačno označene mesečne iznose u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke tuženi je obavezan da za tužioce po isplati svakog pripadajućeg iznosa na ime razlike zarade obračuna i uplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje nadležnom Fondu, Zavodu i Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Stavom trećim izreke tuženi je obavezan da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 295.318,04 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2375/20 od 14.04.2021. godine, stavom prvim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...55/14), u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, radi ujednačavanja sudske prakse. Iz tih razloga na osnovu člana 404. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u navedenom delu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tuženi je javno komunalno preduzeće čiji je osnivač Grad Pančevo. Tuženi je tužiocima kao svojim zaposlenima u spornom periodu od 01.07.2016. godine da 31.07.2019. godine obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada mesečno u iznosu od 2.700,00 dinara bruto i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora 1.000,00 dinara mesečno bruto. Isplate zarada, uvećanih zarada i navedenih troškova vršene su u skladu sa Pravilnikom o radu tuženog i u skladu sa zakonskim ograničenjem zarada, te na osnovu obračunskih lista nema razlike u obračunatoj i isplaćenoj zaradi. Pravilnikom o radu tuženog koji je bio u primeni od 01.02.2014. godine članom 54. je propisano da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj Pravilnikom u sledećim slučajevima: za rad na dan državnih i verskih praznika koji je neradni dan -110% od osnovice, za rad noću -26% od osnovice, za prekovremeni rad -26% od osnovice, po osnovu vremena provedenog na radu za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu -0,4% od osnovice, vozač kondukter -15% za sate efektivnog rada, vozač zglobnog autobusa -10% za sate efektivnog rada, kondukter zglobnog autobusa - 5% za sate efektivnog rada, za dvokratni rad -12% za sate efektivnog rada u dvokratnom rasporedu rada. Uvećanje zarade po osnovu drugih kriterijuma utvrđuje direktor posebnom odlukom.

U vreme stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) nije postojao granski kolektivni ugovor kojim bi se regulisala visina naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'' broj 27/15, stupio na snagu 26.03.2015. godine) članom 65. predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina troškova naknade za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu 250,00 dinara. Članom 66. predviđeno je da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Pored toga, utvrđeno je da je Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015) koji se primenjuje od 03.07.2015. godine u članu 80. predviđeno da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to za rad na dan praznika koji je neradni dan najmanje 110% procenata od osnovice, za prekovremeni rad najmanje 26% od osnovice, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade, za rad u smenama ako rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade 10% od osnovice, za rad nedeljom najmanje 10% od osnovice i po osnovu vremena provedenog na radu za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu najmanje 0,4% od osnovice. U članu 84. PKU regulisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj PKU, da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara, da se isplaćuje po isteku meseca istovremeno sa isplatom zarade. Takođe u članu 85. PKU regulisano je da zaposleni u skladu sa PKU ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini od 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Nakon stupanja na snagu navedenih Posebnih kolektivnih ugovora, tuženi je sa tužiocima zaključio Anekse ugovora o radu u kojima je navedeno da imaju pravo na naknadu troškova u skladu sa zakonom, navedenim Posebnim kolektivnim ugovorima i opštim aktom.

Dalje je utvrđeno da su tužioci u spornom periodu ostvarili „višak“ radnih sati u vidu razlike na osnovu ručno vođene evidencije i sati rada koji su plaćeni, pri čemu tuženi nije dokazao da je rad tužilaca duži od redovnog radnog vremena vrednovao u okviru preraspodele radnog vremena preračunom u slobodne dane i omogućio njihovo korišćenje, niti je doneo odluku o prekovremenom radu. Pojedini tužioci (osim BB i DD) ostvarili su časove rada i nedeljom koje je tuženi delimično platio. Veštačenjem je utvrđena razlika između pripadajuće i isplaćene zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu za svakog od tužilaca (efektivni rad bez primene uvećanja od 26%), kao i razlika naknade troškova za ishranu u toku rada, regresa za korišćenje godišnjeg odmora i razlika između pripadajuće i isplaćene zarade za rad nedeljom u skladu sa navedenim odredbama Posebnih kolektivnih ugovora.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbene zahteve sa pripadajućim doprinosima za obavezno socijalno osiguranje, nalazeći da tužiocima pripada naknada troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i troškova za ishranu u toku rada u visini razlike isplaćene i pripadajuće naknade obračunate u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'' broj 27/15), u skladu sa kojim je zaključen Posebni kolektivni ugovor za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015). Pojedini tužioci (osim BB i DD) ostvarili su časove rada i nedeljom koje je tuženi delimično platio, pa im pripada neisplaćena razlika čija visina (10% od osnovice) je utvrđena veštačenjem na osnovu člana 80. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015). Pored toga tuženi nije vrednovao rad tužilaca duži od redovnog radnog vremena u okviru preraspodele radnog vremena i omogućio korišćenje slobodnih dana, niti tužioci traže razliku zarade po osnovu prekovremenog rada, već zaradu za rad duži od punog radnog vremena (efektivni rad) čija visina je utvrđena veštačenjem u ovoj parnici, pa tužioci imaju pravo na tako opredeljene novčane iznose na osnovu članova 104, 105. i 106. Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište nižestepenih sudova nije pravilno u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata odnosno zarada, kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih zaposlenih lica korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Po članu 4. zakona ništave su odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega osim pomenutog zakona primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom stistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa, kao što je između ostalog i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizilazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1.) jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u držvanim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode, koje se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga su po oceni Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora sa doprinosima za obavezno socijalno osiguranje i tužbeni zahtevi tužilaca u tom delu odbijeni kao neosnovani.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Odlučujući o reviziji tuženog u preostalom delu kojim je dosuđena naknada na ime razlike zarade za ostvarene, a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena i za rad nedeljom, Vrhovni kasacioni sud nije prihvatio predlog za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. stav 1. ZPP. Razlozi na kojima su zasnovane odluke nižestepenih sudova odgovaraju i usklađeni su sa važećim tumačenjem materijalnog prava, tako da ne postoji potreba za novim tumačenjem prava ili razmatranjem pravnih pitanja od opšteg interesa. Revident nije dokazao da u konkretnom slučaju postoji različita sudska praksa u identičnoj ili sličnoj činjenično pravnoj situaciji, pa ne postoji potreba ujednačavanja sudske prakse. Iz iznetih razloga odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao dozvoljenost izjavljene revizije u navedenom delu na osnovu člana 410. stav 2. ZPP i utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Prema članu 441. ZPP revizija je uvek dozvoljena u sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa, a ukoliko se tužbeni zahtev odnosi na potraživanje u novcu u ovoj vrsti sporova, dozvoljenost revizije se ceni na osnovu člana 403. stav 3. ZPP. Prema navedenoj odredbi revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000,00 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba u ovoj parnici podneta je 09.08.2019. godine, a vrednost predmeta spora pobijanog dela za svakog od tužilaca očigledno ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, pa revizija u navedenom delu nije dozvoljena.

Na osnovu člana 413. ZPP odlučeno je kao u stavu četvrtom izreke.

Tuženi je u pretežnom delu uspeo u postupku, pa mu shodno uspehu u sporu na osnovu članova 153, 154 i 163. stav 2. u vezi člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku pripadaju traženi troškovi celog postupka. Visina je odmerena na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, zastupanja na tri održana ročišta po 7.500,00 dinara i sastav žalbe 12.000,00 dinara, prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme presuđenja, kao i za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ove parnične radnje („Službeni glasnik“ 37/2021 od 14.04.2021. godine). Trošak sudske takse nije priznat jer zahtev nije opredeljen na osnovu člana 163. stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić