Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1259/21 od 08.04.2021. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 804/19 od 30.11.2020. godine, a žalba tuženog odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio posebnu reviziju u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18 i 18/20) - u daljem tekstu: ZPP, revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). U stavu 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom (posebna revizija), radi ujednačavanja sudske prakse imajući u vidu drugačiju sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme po osnovu ugovora o radu od 18.11.2016. godine. U tom periodu je bio na snazi PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Srbije kojim je u članu 65. utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara, dok je članom 66. stav 1.navedenog PKU, predviđeno da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom. Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno komunalno preduzeće Grada Pančeva ( Sl.glasnik RS broj 59/2015) članom 84. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u visini od 250,00 dinara, dok je članom 85. navedenog PKU propsisano da zaposleni u skaldu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku, za prethodnu godinu. Tuženi poslodavac naknadu za ishranu u toku rada i naknadu za regres za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenima, pa i tužiocu, nije isplaćivao u skladu sa citiranim odredbama ovih opštih akata već u nižim iznosima, s pozivom na odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava koji je počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine, a kojim zakonom su u cilju očuvanja finansijskog sistema u RS i sistema plata i zarada u javnom sektoru privremeno uređivali osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, a za obračun i isplatu plata postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava. Dosuđeni iznosi nižestepenim presudama predstavljaju razliku između tužiocu isplaćenih naknada na ime ishrane u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora i pripadajućih naknada prema kolektivnim ugovorima važećim u utuženom periodu. Visina ukupnog potraživanja tužioca utvrđena je veštačenjem.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući čl. 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256. i 254. Zakona o radu, čl. 4. i 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe čl. 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe čana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćnje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima i da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćnje godišnjeg odmora. Stoga su kao osnovane usvojili postavljeni tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim navedenog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.

Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen, kao neosnovan.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Prema konačnom uspehu tuženog u sporu, tuženom primenom čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu opredeljenih troškova prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka i to pravo na naknadu troškova za sastav odgovora na tužbu u iznosu od 6.000,00 dinara, za sastav tri obrazložena podneska u iznosu od 18.000,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na jednom održanom ročištu iznos od 7.500,00 dinara, za sastav žalbe iznos od 12.000,00 dinara i takse na žalbu i na odluku po žalbi u iznos od po 5.331,83 dinara, za sastav revizije iznos od 18.000,00 dinara, za taksu na reviziju iznos od 10.795,67 dinara i takse na revizijsku odluku iznos od 15.995,48 dinara, što sve ukupno iznosi 98.954,81 dinara, sve odmereno prema važećoj AT i TT, u zbog čega je primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić