.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 2315/2022
28.07.2022. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Aleksa Tomić, advokat iz ..., protiv tužene Osnovne škole „Milan Rakić“ iz Mionice, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 377/22 od 11.03.2022. godine, u sednici veća održanoj 28.07.2022. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 377/22 od 11.03.2022. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Mionici P1 7/21 od 22.11.2021. godine, ispravljenom rešenjem tog suda P1 //21 od 24.01.2022. godine, stavom prvim izreke usvojen je tužbeni zahtev i obavezana tužena da isplati tužilji iznos od 98.515,99 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 09.10.2021 godine na ime neisplaćene naknade za ishranu u toku rada za period od 02.02.2019. godine do 31.03.2021. godine, kao i iznos od 9.986,75 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 08.10.2021. godine. Stavom drugim izreke usvojen je tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužilji na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 02.02.2019. godine do 31.03.2021. godine, isplati iznos od 49.586,49 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 09.10.2021. godine i iznos od 4.845,58 dinara na ime obračunate zatezne kamate do 08.10.2021. godine. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 47.000,00 dinara.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 377/22 od 11.03.2022. godine, stavom prvim izreke preinačena je presuda Osnovnog suda u Mionici P1 7/21 od 22.11.2021. godine, ispravljena rešenjem istog suda P1 7/21 od 24.01.2022. godine u stavu prvom izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tužena da tužilji na ime neisplaćene naknade za ishranu u toku rada za period od 02.12.2019. godine do 31.03.2021. godine isplati iznos od 98.515,99 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 10.09.2021. godine i iznos od 9.986,75 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate od dana dospelosti do 08.10.2021. godine. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je traženo da se obaveže tužena da im na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 02.12.2019. godine do 31.03.2021. godine, isplati iznos od 49.586,49 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 09.10.2021. godine i iznos od 4.845,58 dinara na ime zakonske zatezne kamate od dospelosti do 08.10.2021. godine. Stavom trećim izreke preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje da tužena na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 47.000,00 dinara. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 21.000,00 dinara. Stavom petim izreke obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 86.000,00 dinara.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 3. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u spornom periodu bila zaposlena kod tužene na radnom mestu ... . Tuženi je isplaćivao tužilji minimalnu zaradu, a obračunske liste plate za tužilju ne sadrže naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora kao posebne stavke.
Prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, prihvatajući prvu varijantu veštačenja koja je izvršena prema parametrima Opšteg kolektivnog ugovora, nalazeći da u tužiljinoj minimalnoj zaradi nije sadržana naknada troškova koje potražuje u ovoj parnici, te da ima pravo na tražene naknade po Zakonu o platama u državnim organima i javnim službama, koje je realizovano zbog činjenice da u spornom periodu primala minimalnu zaradu.
Drugostepeni sud je preinačio takvu odluku i odbio tužbeni zahtev primenom odredaba Zakona o platama u državnim organima i javnim službama.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev.
Odredbom člana 187. stav 3. Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“ br. 88/2017... 129/2021) propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.
Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/15 i 27/22), u odredbi člana 20. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1.), a ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na napred opisan način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2.).
Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1) te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.
Prema stavu Vrhovnog kasacionog suda usvojenom na sednici Građanskog odeljenja održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog. U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plata, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/2015), kao ni prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2009. godine. Važećim Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama je utvrđeno pravo zaposlenih na isplatu plate u visini minimalne zarade, ali ne i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora zaposlenima koji primaju platu u visini minimalne zarade. S obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu tužilji isplaćivana kroz koeficijent za obračun njihove plate, tužilji ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuje, bez obzira na činjenicu da joj je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.
Iz navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.
Predsednik veća – sudija
Marina Milanović,s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
