Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju je potrebno ujednačavanje sudske prakse u pogledu solidarne odgovornosti osnivača za dugove pravnih lica prema kojima se stečajni postupak ne sprovodi na osnovu odredbe člana 14. stav 1. Zakona o stečaju („Službeni glasnik RS“, br. 106/15 i 106/16).

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu u Zdravstvenom centru „Vranje“ pa je pravnosnažnim i izvršnim rešenjem Osnovnog suda u Vranju Ii br. 4194/17 od 24.07.2017. godine, na predlog tužioca, kao izvršnog poverioca, protiv Zdravstvenog centra „Vranje“, kao izvršnog dužnika, određeno izvršenje radi naplate glavnog duga i zakonske zatezne kamate zbog neisplaćenih troškova prevoza za dolazak i odlazak sa rada za period od maja 2013. godine do decembra 2014. godine, u iznosima koji su predmet ove parnice. Na osnovu izveštaja javnog izvršitelja, izvršenje u tom predmetu nije sprovedeno, imajući u vidu da je Zdravstveni centar „Vranje“ u blokadi počev od 11.05.2016. godine, neprekidno, ukupno 1820 dana. Veštačenjem je utvrđeno da je osnivač Zdravstvenog centra „Vranje“, Republika Srbija, Ministarstvo zdravlja, i da se taj zdravstveni centar finansira iz različitih izvora, preteženo iz ustupljenih javnih prihoda tj. sredstava dobijenih od strane Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje – Filijala u Vranju procentualno u 2018. godini – 96,60%, budžet RS 1,28%, ostali izvori 2,12%, u 2019. godini Republički fond za zdravstveno osiguranje 91,77%, budžet RS 6,96%, ostali izvori 1,27% i u 2020. godini Republički fond za zdravstveno osiguranje 97,86%, budžet RS 0,94%, ostali izvori 1,21%. Tužilac svoj tužbeni zahtev u odnosu na tuženu zasniva na činjenici da je Republika Srbija osnivač Zdravstvenog centra „Vranje“ i da se taj zdravstveni centar pretežno finansira iz budžeta Republike Srbije, a da su se stekli uslovi za solidarnu odgovornost tužene Republike Srbije, jer se izvršenje radi naplate potraživanja nad tim zdravstvenim centrom ne može sprovesti na osnovu odredbe člana 14. Zakona o stečaju. U odgovoru na tužbu, tužena je, između ostalog istakla i prigovor zastarelosti tužiočevog potraživanja.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužioca odbili jer su zaključili da bi do ispunjenosti uslova za solidarnu odgovornost osnivača došlo tek u situaciji ako zaposleni u izvršnom postupku ne bi mogao da naplati svoje potraživanje, a da sama činjenica da je račun osnovanog subjekta nad kojim se ne sprovodi stečaj duži period u blokadi, ne dovodi automatski do primene odredbe člana 14. stav 1. Zakona o stečaju, o odgovornosti osnivača imajući u vidu da je tužilac imao mogućnosti da, pored navedenih sredstava izvršenja kojima potraživanje ne može da namiri, budući da je račun Zdravstvenog centra u Vranju u blokadi, a da pokretne i nepokretne stvari ne podležu izvršenju, predloži neko drugo sredstvo izvršenja, što on nije učinio.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 14. stav 1. Zakona o stečaju, propisano je da se stečajni postupak ne sprovodi prema Republici Srbiji, autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave, fondovima i organizacijama obaveznog penzijskog, invalidskog, socijalnog i zdravstvenog osiguranja, pravnim licima čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, a koje se isključivo ili pretežno finansiraju kroz ustupljene javne prihode ili iz republičkog budžeta odnosno budžeta autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, Narodnoj banci Srbije, Centralnom registru, depou i kliringu hartije od vrednosti, javnim agencijama. Za obaveze pravnog lica nad kojim se, u skladu sa stavom 1. ovog člana zakona, ne sprovodi stečajni postupak, solidarno odgovaraju njegovi osnivači odnosno vlasnici kao i članovi i akcionari (stav 3).

Solidarnost dužnika propisana je odredbom člana 414. Zakona o obligacionim odnosima, tako što svaki dužnik solidarne obaveze odgovara poveriocu za celu obavezu i poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjena, ali kad jedan dužnik ispuni obavezu, ona prestaje i svi se dužnici oslobađaju (stav 1).

U konkretnom slučaju tužilac je poverilac potraživanja koje ima prema dužniku, Zdravstvenom centru „Vranje“, čiji račun je u blokadi neprekidno ukupno 1820 dana i nad kojim se stečajni postupak ne sprovodi a čiji je osnivač Republika Srbija i koji se pretežno finansira iz Republičkog fonda. Solidarna odgovornost osnivača za obaveze pravnog lica čiji je osnivač, postoji na osnovu odredbe člana 14. stav 3. Zakona o stečaju, u slučaju postojanja materijalno-pravnih uslova za otvaranje stečajnog postupka, što je, između ostalog i trajna nesposobnost dužnika za plaćanje. Pasivna solidarnost je jedno od sredstava obezbeđenja obaveze, u cilju pružanja veće sigurnosti poveriocu za ostvarenje njegovog potraživanja, imajući u vidu da solidarni dužnik odgovara za celu obavezu i da poverilac ima pravo da bira od kog će zahtevati ispunjenje obaveze. Zbog toga je pogrešan zaključak nižestepenih sudova o neosnovanosti tužbenog zahteva tužioca, jer on nije dokazao da su iscrpljena sva raspoloživa sredstva izvršenja propisana Zakonom o izvršenju i obezbeđenju radi naplate njegovog potraživanja od izvršnog dužnika čiji je tužena osnivač. Međutim, nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava, nisu cenili prigovor zastarelosti potraživanja koji je tužena istakla u odgovoru na tužbu pa je zbog toga činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer zavisi od njegovog ishoda na osnovu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku potrebno je da prvostepeni sud činjenično stanje u pogledu istaknutog prigovora zastarelosti tužiočevog potraživanja u potpunosti i pravilno utvrdi, na osnovu primedbi iz ovog rešenja, da bi potom imao mogućnost da pravilnom primenom materijalnog prava o tužbenom zahtevu tužioca donese novu odluku.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić