O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 810/19 od 25.02.2021. godine, u stavu prvom izreke dozvoljeno je postupanje po objektivno preinačenoj tužbi od 14.12.2020. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca pa je obavezan tuženi da tužiocu isplati: na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 20.12.2016. godine pa do 20.12.2019. godine, ukupan iznos od 82.733,95 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa opredeljenom zakonskom zateznom kamatom počev od 01.u narednom mesecu za prethodni dospeli mesec i na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade za ishranu u toku rada za period od 20.12.2016. godine pa do 20.12.2019. godine, ukupan iznos od 73.584,01 dinar u pojedinačnim mesečnim iznosima sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom počev od 01.u narednom mesecu za prethodni dospeli mesec. U stavu trećem izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 74.386,36 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti prvostepene presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1717/21 od 14.05.2021. godine, potvrđena je prvostepena presuda u stavu drugom i trećem izreke i žalba tuženog je u tom delu odbijena kao neosnovana i odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji na koju je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011…18/2020, u daljem tekstu: ZPP) da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je zaposlen kod tuženog na osnovu ugovora o radu na neodređeno vreme. Ugovorom o radu od 11.05.2015. godine je ugovoreno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja i 1/12 regresa mesečno za korišćenje godišnjeg odmora u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja, pa je u skladu sa naznačenim ugovorom tuženi u utuženom periodu tužiocu isplaćivao naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa svojim programom poslovanja za navedene godine, pa je tako za 2016, 2017, 2018. i 2019. godinu naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila 99,97 dinara po danu, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosila je 1.141,22 dinara po radniku mesečno. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku između naknade troškova ishrane u toku rada obračunate u vrednosti propisane Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji republike („Službeni glasnik RS“ broj 27/15 od 18.03.2015. godine, koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine) i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ broj 59/15) i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za utuženi period. Visina potraživanja utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka ekonomko-finansijske struke, koji je prvostepeni sud prihvatio, a u skladu sa kojim je tužilac opredelio tužbeni zahtev.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući odredbe člana 10, 105, 106, 107, 108. i 118., te člana 256 i 257. Zakona o radu, člana 1, 3, 4, 5. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe člana 65. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje razliku zbog manje isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada i naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora, u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i naknadu za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa su kao osnovan usvojili postavljeni tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. stav 3. i člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačije tumačenje pojma zarade nema uporište u zakonu.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Prema odredbi člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju i drugi elementi, osim osnovice i koeficijenata, na osnovu kojih se povećava iznos plate, donet za vreme primene ovog zakona.

Zbog toga su, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo. Citirani zakoni su imperativnog karaktera, pa kolektivni ugovor ne može biti suprotan zakonu (član 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu), usled čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen, kao neosnovan.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Na osnovu člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku tuženom su dosuđeni troškovi parničnog postupka u iznosu od 61.500,00 dinara. Navedeni iznos obuhvata nagradu punomoćniku za sastav odgovora na tužbu u iznosu od 6.000,00 dinara, za sastav podneska od 25. juna 2020. godine iznos od 6.000,00 dinara, za sastav žalbe iznos od 12.000,00 dinara, za sastav revizije iznos od 18.000,00 dinara, za nagradu za zastupanje punomoćnika na dva održana ročišta (03.07.2020. i 25.02.2021. godine) u iznosima od po 7.500,00 dinara i za pristup na jedno neodržano ročište dana 19.11.2020. godine iznos od 4.500,00 dinara. Tuženom nije dosuđena naknada troškova za sastav podnesaka od 06.10.2020. godine i 29.12.2020. godine, jer nisu bili potrebni za ovu parnicu, kao ni naknada sudskih taksi u žalbenom i revizijskom postupku jer zahtev za naknadu tih troškova nije opredeljen u skladu sa članom 163. stav 2. ZPP. Iz navedenih razloga je prema konačnom uspehu tuženog u sporu, primenom člana 153, 154. i 163, kao i primenom Tarife i nagradama i naknada troškova za rad advokata i Tarife iz Zakona o sudskim taksama, odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić