U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića, Mirjane Andrijašević, Dragane Mirosavljević i Dobrile Strajina, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dušanka Šokić Stamenković, advokat iz ..., protiv tuženog AD „Srbija voz“ Beograd, čiji je punomoćnik Đurđija Vesović, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1765/22 od 20.04.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 09.03.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1765/22 od 20.04.2022. godine, kao o izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1765/22 od 20.04.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1611/22 od 14.02.2022. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužiocu isplati za period od 01.03.2018. godine do 24.05.2018. godine, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 13.867,55 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.12.2021. godine do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu u iznosu od 4.929,25 dinara i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 5.534,30 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.12.2021. godine pa do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu u iznosu od 1.961,33 dinara, kao i zahtev za troškove parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 38.094,40 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1765/22 od 20.04.2022. godine, potvrđena je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1611/21 od 14.02.2022. godine, kojom je obavezan tuženi da tužiocu za period od 01.03.2018. godine do 24.05.2018. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 13.867,55 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.12.2021. godine pa do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu u iznosu od 4.929,25 dinara i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 5.534,30 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.12.2021. godine pa do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu u iznosu od 1.961,33 dinara, kao i da mu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 59.352,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, radi ujednačavanja sudske prakse u pogledu primene Kolektivnog ugovora za Akcionarsko društvo za železnički prevoz putnika „Srbija voz“ Beograd br. 1/2018-771 od 24.05.2018. godine, objavljenog u „Službenom glasniku Železnica Srbije“, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20, u daljem tekstu: ZPP), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd, kao pravnog prethodnika tuženog, na osnovu ugovora o radu. Nakon statusnih promena tužilac je od 10.08.2015. godine nastavio sa radom kod AD „Srbija voz“ Beograd. Aneksom Kolektivnog ugovora za JP „Železnice Srbije“ („Službeni glasnik Železnice Srbije“ broj 4/06) članom 5. propisano je da se član 61. Kolektivnog ugovora JP „Železnice Srbije“ menja i glasi: „vrednost jednog časa za obračun i isplatu zarada za period januar – jun 2006. godine utvrđuje se u iznosu od 53,50 dinara, a vrednost jednog radnog časa za isplatu zarade za period jul – decembar 2006. godine utvrđuje se u iznosu od 56,00 dinara“. Stavom 6. člana 5. propisano je: „vrednost jednog radnog časa iz stava 1. i 2. ovog člana uključena je mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas“. U spornom periodu od 01.03.2018. godine do 24.05.2018. godine, tuženi je primenjivao opšte akte svog pravnog prethodnika AD „Železnice Srbije“ Beograd i to Kolektivni ugovor „Železnice Srbije“ („Službeni glasnik Železnica Srbije“ broj 4/15 od 24.03.2015. godine) koji se na obračun zarade primenjuje od 01.02.2015. godine, u kome je navedeno da je u vrednost jednog radnog časa uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora. U ovom Kolektivnom ugovoru nije navedena vrednost naknade za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa svedena na jedan radni čas, niti su iskazani u procentu. Tuženi AD „Srbija voz“ Beograd je doneo nov Kolektivni ugovor 1/2018-771 od 24.05.2018. godine, koji prema ugovornoj odredbi člana 153. stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Železnice Srbije“, osim odredbi koje se odnose na obračun i isplatu zarade i drugih primanja zaposlenih, po kom se isti primenjuje počev od isplate zarade za mart 2018. godine. Tuženi je tužiocu za period od 01.03.2018. godine do 24.05.2018. godine isplatio na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za mart mesec iznos od 2.760,00 dinara, za april mesec 1.800,00 dinara, za maj mesec 1.596,52 dinara i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora, i to za mart mesec iznos od 1.000,00 dinara, za april iznos od 1.000,00 dinara i za period od 01.05.2018. do 24.05.2018. godine iznos od 782,61 dinar. Navedeni iznosi su obračunati u skladu sa odredbama Kolektivnog ugovora tuženog iz 2018. godine. Naknada troškova za ishranu u toku rada tužioca, za period od 01.03.2018. godine do 25.05.2018. godine obračunata primenom parametara iz odredaba ranijih kolektivnih ugovora tuženog umanjena za izvršene isplate kod tuženog iznosi ukupno 13.867,55 dinara, dok naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora ukupno iznosi 5.534,30 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da se visina predmetnih naknada za sporni period ne može utvrditi primenom Kolektivnog ugovora tuženog iz 2018. godine, jer je Ustavom Republike Srbije, u članu 197, između ostalog, zabranjeno povratno dejstvo opštih akata, pa ne postoji mogućnost retroaktivne primene Kolektivnog ugovora tuženog u periodu kada on nije bio donet, a to je sporni period. Zbog toga su tuženog obavezali da tužiocu isplati razliku za oba vida naknade, sa pripadajućom kamatom.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu (stav 2).

Kolektivni ugovor za Akcionarsko društvo za želznički prevoz putnika „Srbija voz“ Beograd br. 1/2018-771 od 24.05.2018. godine, objavljen u „Službenom glasniku Železnica Srbije“ u odredbama članova 62. i 63. propisuje naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, tako što, shodno odredbi člana 127. taj Kolektivni ugovor stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u „Službenom glasniku Železnice Srbije“, a njegove odredbe koje se odnose na obračun i isplatu zarada, naknada zarada i drugih primanja zaposlenih, primenjuju se počev od zarade za mart 2018. godine.

Na osnovu odredbe člana 105. stav 3. Zakona o radu, pod zaradom u smislu stava 1. tog člana, smatraju se sva primanja iz radnog odnosa, osim primanja iz člana 14., člana 42. stav 3. tačke 4. i 5., člana 118. tačke 1. do 4., člana 119., člana 120. tačka 1. i člana 158. tog Zakona. U članu 118. istog Zakona, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora predviđena je u tačkama 5. i 6.

Odredbom člana 45. tačka 5. Zakona o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“ br. 109/07...103/15) propisano je da Ustavni sud utvrđuje da kolektivni ugovor nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom.

U konkretnom slučaju, tužiocu je naknada za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.03.2018. godine do 24.05.2018. godine isplaćena na osnovu Kolektivnog ugovora tuženog od 24.05.2018. godine koji je predvideo da se njegove odredbe odnose na obračun i isplatu zarada, naknada zarada i drugih primanja zaposlenih počev od zarade za mart 2018. godine. Pošto se pod zaradom smatra kako ishrana u toku rada, tako i regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da je tuženi kao poslodavac, ispunio svoju zakonsku obavezu prema tužiocu, kao zaposlenom, pa tužilac neosnovano traži isplatu razlike između tih iznosa i iznosa koji bi mu pripadali na osnovu prethodnog Kolektivnog ugovora koji je bio u primeni kod pravnog prethodnika tuženog. Povratno dejstvo Kolektivnog ugovora tuženog od 24.05.2018. godine ne može biti predmet ocene u ovom postupku u smislu odredbe člana 197. Ustava Republike Srbije, pošto je opšta normativna kontrola propisa i opštih akata u nadležnosti Ustavnog suda, a tužilac svoj tužbeni zahtev u ovoj parnici nije zasnovao na činjenici da je Ustavni sud odlukom utvrdio neustavnost odredbe člana 127. tog Kolektivnog ugovora.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa mu, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku, pripadaju troškovi celog postupka. Iznos naknade troškova tuženom Vrhovni kasacioni sud je odmerio na ukupan iznos od 38.094,40 dinara, a u okviru postavljenog i opredeljenog zahteva za naknadu troškova postupka i to: iznos od 1.339,62 dinara, na ime sudske takse na odgovor na tužbu, iznos od 2.679,25 dinara na ime sudske takse na žalbu, iznos od 2.679,25 dinara na ime takse na drugostepenu presudu, iznos od 5.358,50 dinara na ime takse na reviziju, iznos od 8.037,75 dinara na ime takse na odluku po reviziji i iznos od 18.000,00 dinara na ime sastava revizije, sve prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Taksenoj tarifi iz Zakona o sudskim taksama, pa je odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić