Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž1 1802/18 od 05.02.2019. godine, ispravljenom rešenjem od 13.05.2019. godine, preinačio prvostepenu presudu u stavovima trećem i četvrtom izreke tako što je usvojio tužbeni zahtev tužioca i obavezao tuženog da mu na po traženim osnovama isplati dosuđene iznose sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, te da mu naknadi troškove parničnog postupka u dosuđenom iznosu.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno preko punomoćnika izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijenu presudu u smislu odredbe člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, sa izmenama) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

U pravnosnažno okončanom postupku je utvrđeno da je tužilac bio u radnom odnosu kod tuženog sve do 30.04.2010. godine kada mu je otkazan ugovor o radu zbog prestanka potrebe za njegovim radom uz isplatu otpremnine u iznosu od 230.426,00 dinara na osnovu Sporazuma od navedenog datuma. Odredbom člana 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog od 03.09.2003. godine koji je donet na neodređeno vreme u skladu sa tada važećim Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ br. 70/01), propisano je pravo zaposlenih na otpremninu u iznosu od 200 evra za svaku godinu ukupnog staža osiguranja zaposlenih kao i ostala prava predviđena zakonom i opštim kolektivnim ugovorom, a članom 39. je utvrđeno pravo zaposlenih na mesečnu ishranu u toku rada u visini od 20% od mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike Srbije. Tuženi je zaključenjem Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije – kupovina sa otplatom na rate zaključenim 20.09.2007. godine ušao u postupak privatizacije, a sastavni deo tog ugovora čini Aneks I u kome je sadržan socijalni program koji će se primenjivati u subjektu nakon zaključenja ugovora. Kupac se tim aneksom obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih pojedinačnim kolektivnim ugovorom kao i drugim opštim aktima subjekta važećih u trenutku zaključenja ugovora sve do promene istih u skladu sa zakonom. Postupak privatizacije okončan je 30.11.2011. godine kada je isplaćena poslednja rata iz ugovora. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko- finansijske struke je utvrđena visina potraživanja tužioca po osnovu razlike između isplaćene otpremnine po članu 158. Zakona o radu i obračunate primenom člana 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora, kao i visina potraživanja na ime neisplaćenih troškova ishrane u toku rada koji su obračunati u skladu sa članom 39. navedenog pojedinačnog kolektivnog ugovora i troškova za dolazak i odlazak sa rada u skladu sa članom 51.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za isplatu otpremnine, ishrane na radu i troškova prevoza. Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tužioca preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev po traženim osnovama, smatrajući da je tuženi dužan da ispuni ugovornu obavezu i tužiocu isplati razliku na ime manje isplaćene otpremnine, troškova za ishranu i troškova prevoza za traženi period.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se revizijom tuženog osnovano ukazuje da je pobijena odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 263. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24 od 15.03.2005. godine, sa izmenama) propisano je da se kolektivni ugovor zaključuje za period od tri godine, te da po isteku ovog roka kolektivni ugovor prestaje da važi, ako se učesnici kolektivnog ugovora drugačije ne sporazumeju, najkasnije 30 dana pre isteka važenja kolektivnog ugovora. Članom 284. stav 1. je propisano da odredbe kolektivnog ugovora na dan stupanja na snagu ovog zakona, a koje nisu u suprotnosti sa ovim zakonom, ostaju na snazi do zaključenja kolektivnog ugovora u skladu sa ovim zakonom.

Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog je zaključen 03.09.2003. godine, u vreme važenja Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 70/01, 73/01) koji je u članu 151. propisivao da se pojedinačni kolektivni ugovor može zaključiti na neodređeno ili određeno vreme, a Zakon o radu koji je stupio na snagu 23.03.2005. godine je ograničio trajanje važenja kolektivnog ugovora na najduže tri godine (član 263. stav 1.). Stoga je odredba Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog kojom je konstatovano da se ugovor zaključuje na neodređeno vreme u suprotnosti sa odredbom Zakona o radu.

Iz sadržine citiranih zakonskih odredbi člana 263. stav 1. i 284. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, sa izmenama) proizlazi da u situaciji kada je kolektivni ugovor po ranijem zakonu bio zaključen na neodređeno vreme, kao što je u konkretnom slučaju, posle stupanja na snagu propisa o ograničenom trajanju važenja kolektivnog ugovora, ugovor može da se primenjuje samo još tri godine, jer će po isteku tog roka njegove odredbe postati suprotne članu 263. stav 1. važećeg zakona. To dalje podrazumeva da Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog od 03.09.2003. godine nije mogao biti primenjen na radno - pravne situacije nastale posle 23.03.2008. godine - po isteku roka od tri godine od stupanja na snagu Zakona o radu od 15.03.2005. godine.

Iz navedenih razloga, pravilan je zaključak prvostepenog suda da je neosnovan tužiočev tužbeni zahtev za isplatu na ime manje isplaćene otpremnine, s obzirom da mu je radni odnos prestao po isteku roka od tri godine od stupanja na snagu odredbe Zakona o radu o ograničenju trajanja važenja kolektivnog ugovora.

Imajući u vidu navedeno, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Preinačujući prvostepenu presudu, drugostepeni sud je obavezao tuženog da tužiocu za period od 01.10.2009. godine do 30.04.2010. godine isplati neisplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova prevoza u dosuđenim iznosima sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom, kao i iznose na ime obračunate kamate. Međutim, zbog pogrešne primene materijalnog prava, taj sud nije utvrdio koji tačno iznos predstavlja naknadu troškova ishrane i prevoza, da li su tužiocu za navedene mesece isplaćeni ti troškovi i ako jesu na osnovu kog akta je vršena isplata. Naime, odredbom člana 118. tačka 1. i 5. Zakona o radu je propisano pravo zaposlenog na naknadu troškova za dolazak i odlazak sa rada, u visini cene prevozne karte u javnom saobraćaju i za ishranu u toku rada čiju visinu zakon ne propisuje i ista se utvrđuje opštim aktom poslodavca ili ugovorom o radu. Ukoliko visina nije određena ili je određena u simboličnom iznosu, radi se o zloupoterbi ovlašćenja na štetu zaposlenog i u takvoj situaciji zaposleni bi imao pravo na naknadu štete u visini neisplaćene naknade za troškove ishrane, prema parametrima iz važećeg Posebnog kolektivnog ugovora i to sve dok se opštim aktom ili ugovorom o radu ne utvrdi visina naknade troškova za ishranu u skladu sa zakonom. Tuženi tokom postupka nije dostavio sudu, kao ni sudskom veštaku potrebne podatke radi izrade nalaza i mišljenja, ali je osporio i zahtev za isplatu naknade prevoza za dolazak i odlazak sa posla i naknade na ime ishrane u spornom periodu tvrdeći da su tužiocu po navedenim osnovama isplaćene ove naknade pre otkaza ugovora o radu. Imajući navedeno u vidu, drugostepeni sud će u ponovnom postupku uzeti u obzir iznete primedbe, otkloniti ukazane nedostatke i doneti novu na zakonu zasnovanu odluku.

S toga je Vrhovni kasacioni sud na osnovu odredbe člana 416. stav 2. ZPP ukinuo drugostepenu presudu u navedenom delu i odlučio kao u stavu drugom izreke. Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka jer ista zavisi od ishoda ove parnice.

Tužiocu nisu priznati troškovi odgovora na reviziju jer to nisu nužni troškovi po oceni Vrhovnog kasacionog suda u smislu odredbe člana 154. ZPP, pa je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Branislava Apostolović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić