U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., kao zakonskog naslednika pok. BB, biv. iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tuženih „Železnice Srbije“ a.d. Beograd i AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 776/22 od 31.03.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 08.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tužilje, pa se PREINAČUJE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 776/22 od 31.03.2022. godine, u delu stava prvog izreke i stavovima drugom, trećem i četvrtom izreke, tako što se ODBIJA, kao neosnovana, žalba tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd, a DELIMIČNO ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 352/17 od 17.12.2021. godine, u stavu drugom izreke, u odnosu na zahtev za isplatu naknade troškova ishrane u toku rada, za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine i naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu prema tuženom „Železnice Srbije“ a.d. Beograd i u odnosu na zahtev za isplatu naknade troškova ishrane u toku rada za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembar 2017. godine i naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017. godinu prema tuženom AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd i u stavu trećem izreke (odluka o troškovima prvostepenog postupka) i OBAVEZUJE tužilja da tuženom AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 19.700,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

U preostalom delu revizija tužilje se ODBIJA, kao neosnovana.

OBAVEZUJU SE tuženi da tužilji naknade troškove revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 102.341,10 dinara, i to tuženi „Železnice Srbije“ a.d. Beograd u iznosu od 31.408,48 dinara, a tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd u iznosu od 70.932,62 dinara, sve u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 352/17 od 17.12.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan osnovni tužbeni zahtev kojim je traženo da se obavežu tuženi da tužilji solidarno isplate naknadu troškova ishrane u toku rada za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine, u određenim pojedinačnim mesečnim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti godišnjeg iznosa do isplate i da se obaveže tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd da tužilji isplati naknadu troškova ishrane u toku rada za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine, u određenim pojedinačnim mesečnim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017 godinu, u određenim godišnjim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog godišnjeg iznosa do isplate. Stavom drugim izreke, usvojen je eventuali tužbeni zahtev i obavezani su tuženi da tužilji solidarno isplate naknadu troškova ishrane u toku rada za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine, u određenim pojedinačnim mesečnim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti godišnjeg iznosa do isplate i obavezan tuženi AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd da tužilji isplati naknadu troškova ishrane u toku rada za period od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine, u određenim pojedinačnim mesečnim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017 godinu, u određenim godišnjim iznosima, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog godišnjeg iznosa do isplate. Stavom trećim izreke, obavezani su tuženi da tužilji solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 167.870,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 776/22 od 31.03.2022. godine, stavom prvim izreke, prvostepena presuda je preinačena u stavu drugom izreke, tako što je odbijen kao neosnovan eventualni tužbeni zahtev. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka, sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude, tako što je odbijen kao neosnovan zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka. Stavovima trećim i četvrtim izreke, obavezana je tužilja da tuženom AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 1.950,00 dinara i troškove drugostepenog postupka u iznosu od 39.400,00 dinara. Stavovima petim i šestim izreke, odbijen je zahtev tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd za naknadu troškova prvostepenog i žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući je u stavovima prvom, drugom, trećem i četvrtom izreke, iz svih zakonskih razloga, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog suda, revizija je dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS”, br. 72/2011…10/2023, u daljem tekstu: ZPP), zbog čega nije bilo mesta oceni izuzetne dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužilje delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravni prethodnik tužilje, sada pok. BB, je do 01.09.2015. godine bio u radnom odnosu kod tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd. Kolektivnim ugovorom tog tuženog iz marta 2015. godine predviđeno je da su naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u vrednosti radnog časa za obračun i isplatu zarade. U obračunskim listama zarade pravnog prethodnika tužilje nisu posebno iskazivani iznosi ovih naknada, niti su u označenom kolektivnom ugovoru utvrđeni parametri na osnovu kojih je moguće ove naknade izdvojiti iz iznosa zarade po osnovu obavljenog rada i vremena provedenog na radu. Po aneksu ugovora o radu od 28.08.2015. godine pravni prethonik tužilje je od 01.09.2015. godine nastavio da radi kod tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd, osnovanog Odlukom Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine kao društvo sticalac dela imovine tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd utvrđenog deobnim bilansom kao sastavnim delom Plana statusne promene tog privrednog društva, izdvajanje uz osnivanje novih akcionarskih društava. Tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd upisan je u registar privrednih subjekata rešenjem Agencije za privredne registre od 10.08.2015. godine. Planom statusne promene tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd predviđeno je da će se opis preuzetih obaveza privrednih društava nastalih statusnom promenom urediti posebnim ugovorom. Svi učesnici statusne promene potpisali su Protokol o usvajanju informacije o sprovedenom postupku statusne promene tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd od 24.06.2016. godine kojim je prihvaćeno početno stanje u poslovnim knjigama učesnika na dan 10.08.2015. godine. Po označenom Protokolu, tuženi „Železnice Srbije“ a.d. Beograd preuzeo je obaveze rezervisane za sudske sporove, odnosno sporove koji su u toku. U toku prvostepenog postupka obavljeno je ekonomsko-finansijsko veštačenje, u kom je obračun sačinjen prema parametrima iz Kolektivnog ugovora za JŽTP „Beograd“ (prema kom je postavlje osnovni tužbeni zahtev) i prema parametrima iz Opšteg kolektivnog ugovora (prema kome je postavljen eventualni tužbeni zahtev).

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd nakon statusnih promena preuzeo, ne samo prava, već i obaveze prema zaposlenima, kao poslodavac sledbenik, a da nije dokazao da je na drugačiji način sa tuženim „Železnice Srbije“ a.d. Beograd, kao pravnim prethodnikom regulisao pitanje individualnih i stečenih prava zaposlenih, pa je primenom odredbe člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu odbio osnovni, a usvojio eventualni tužbeni zahtev za solidarnu isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada u periodu od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu (do statusnih promena), a obavezao tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada u periodu od septembra 2015. godine zaključno sa novembrom 2017. godine i naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017. godinu, kada je pravni prehodnik tužilje bio u radnom odnosu kod ovog tuženog, u visini koja je utvrđena ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka, prema parametrima iz Opšteg kolektivnog ugovora.

Odlučujući o žalbama tuženih, drugostepeni sud je pobijanom odlukom preinačio prvostepenu presudu u usvajućem delu i eventualni tužbeni zahtev odbio, kao neosnovan, nalazeći da su pravnom prethodniku tužilje tražene naknade za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplaćene u skladu sa odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu i odredbama Aneksa Kolektivnog ugovora i Kolektivnog ugovora iz 2015. godine, tako što su mu uračunate prilikom obračuna zarade i utvrđene kroz vrednost radnog časa, a da se vrednost ovih naknada ne može utvrditi primenom odredaba Opšteg kolektivnog ugovora, niti Kolektivnog ugovora iz 1995. godine, jer ovi akti nisu bili na pravnoj snazi u utuženom periodu. Po stavu istog suda navedene naknade ne moraju biti nominalno izražene u odluci poslodavca. To proističe i iz odluke Ustavnog suda po ustavnoj žalbi kojom prilikom je ocenjena ustavnost i zakonitost Zakona o platama u državnim organima i javnim službama u delu kojim je propisano da koeficijent sadrži naknadu za topli obrok i regres.

Po stanovištu revizijskog suda, osnovano se revizijom tužilje ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je odlučio da preinači prvostepenu presudu i u celosti odbije eventualni tužbeni zahtev.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 61/05) koje se primenjuju od 01.01.2006. godine, pored ostalog, predviđeno je i pravo zaposlenog na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačke 5. i 6). Poslodavcima je, nakon početka primene noveliranog Zakona o radu, ostavljena mogućnost da svojim aktom utvrde visinu tih naknada. Pritom, njihova visina mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ti troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu bez obzira na njihovu stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Kolektivnim ugovorom društva prenosioca od 24.03.2015. godine koji je nastavilo da primenjuje i društvo sticalac predviđeno je da je u vrednost jednog radnog časa za obračun i isplatu zarade uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas. Iz ovakvog utvrđenja vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer isti nisu iskazani u nominalnim iznosima. Tuženi nisu dostavili odluku o visini ovih naknada, niti je obavljenim veštačenjem mogla biti utvrđena njihova visina - vrednost sa kojim su uključene u vrednost jednog radnog časa. To, međutim, ne isključuje pravo na isplatu ovih naknada. Ne može se prihvatiti stav da su zaposlenima, pa i pravnom prethodniku tužilje, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada, s obzirom da se tuženi nisu izjasnili o njihovoj visini niti su sporne naknade nominalno iskazali u platnoj listi pravnog prethodnika tužilje, kako je to predviđeno Zakonom o radu.

Sledstveno izloženom, pravilno je prvostepeni sud utvrdio da bi pravni prethodnik tužilje imao pravo na naknadu troškova za ishranu i regres, da Kolektivnim ugovorom tuženog, kao ni drugim opštim aktom, u spornom periodu visina ovih naknada nije utvrđena, niti je plaćena zaposlenima, što čini osnovanim tužbeni zahtev kojim se potražuju dosuđeni iznose na ime naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, čija visina je utvrđena ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka, prema parametrima iz Opšteg kolektivnog ugovora.

Pritom, po oceni Vrhovnog suda, osnovan je prigovor nedostatka pasivne legitimacije na strani tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd u odnosu na zahtev tužilje za solidarno obevezivanje tuženih na isplatu traženih naknada za period od novembra 2014. godine zaključno sa avgustom 2015. godine.

Tuženo društvo sticalac osnovano je Odlukom Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 60/15) u postupku sprovođenja statusne promene tuženog „Železnice Srbije“ AD. Reč je o statusnoj promeni iz člana 489. stav 1. tačka 1. i stav 2. Zakona o privrednim društvima (izdvajanje uz osnivanje) u kojoj se jedno društvo (društvo prenosilac) deli tako što prenosi deo svoje imovine i obaveza na jedno ili više novoosnovanih društava (društvo sticaoci), a po sprovedneoj statusnoj promeni samo nastavlja da postoji. U slučaju takve statusne promene, za prenos obaveza na društvo sticaoca relevantan je isključivo ugovor o statusnoj promeni, odnosno plan podele. Na društvo sticaoca prelaze samo one obaveze društva prenosioca za koje je određeno navedenim aktima. Pored toga, odredbom člana 505. stav 1. tačka 2. Zakona o privrednim društvima propisano je da društvo sticalac solidarno odgovara sa društvom prenosiocem za obaveze koje su po navedenim statusnim dokumentima ostale na strani društva prenosioca, ali samo do iznosa razlike vrednosti imovine društva prenosioca koja mu je preneta i obaveza društva prenosioca koje je preuzeo, osim ako je sa određenim poveriocima drugačije ugovoreno.

U konkretnom slučaju, označena statusna promena društva prenosioca sprovedena je po postupku propisanom Zakonom o privrednim društvima. Rešenjem Vlade Republike Srbije od 02.07.2015. godine data je saglasnost tog privrednog društva od 11.05.2015. godine kojom je odobren nacrt Plana podele koji je 31.03.2015. godine usvojio Odbor direktora tog privrednog društva (objavljen na internet stranici Agencije za privredne registre, u skladu sa članom 495. stav 1. Zakona o privrednim društvima). Planom podele, kao sastavnim delom Odluke o statusnoj promeni od 11.05.2015. godine, označene su nominalne vrednosti imovine i obaveza koje se statusnom promenom prenose na društva sticaoce, i to su jednake vrednosti. Plan ne sadrži opis preuzetih obaveza ni način na koji će se njihov prenos i realizacija izvršiti, već samo konstataciju da se na tuženo društvo sticaoca prenose obaveze koje se odnose na imovinu i obavljanje delatnosti upravljanja javnom železničkom infrastrukturom, bez jasnog određenja da li u te obaveze spadaju i novčana potraživanja zaposlenih koje je taj tuženi preuzeo od društva prenosioca. U Planu je predviđeno da će o tome biti zaključen poseban ugovor, ali ne i forma u kojoj će se takav ugovor zaključiti.

Između društva prenosioca i društva sticalaca, između ostalog i tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd, zaključen je 24.06.2016. godine Protokol kojim su njegovi potpisnici prihvatili informaciju o sprovedenom postupku statusne promene društva prenosioca i otvaranju početnih stanja u poslovnim knjigama novoformiranih društava. Označenim Protokolom su u bilans tuženog društva prenosioca, pored ostalog, preneta „rezervisanja“ za sudske sporove, odnosno sporove koji su u toku. Navedeni Protokol, po oceni revizijskog suda, ima značaj ugovora predviđenog u odeljku V Plana podele tuženog društva prenosioca, tako da je sporno novčano potraživanje nastalo pre njegove statusne promene ostalo obaveza tog tuženog, a solidarna obaveza tuženog društva sticaoca ne postoji u smislu člana 505. stav 1. tačka 2. Zakona o privrednim društvima, jer nema razlike u vrednosti imovine koja mu je preneta i obaveza koje je preuzeo.

Okolnost da je tuženo društvo sticalac preuzelo pojedine zaposlene i sa njima zaključilo aneks ugovora o radu ne znači da je na taj način preuzelo i sve obaveze ranijeg poslodavca - društva prenosioca po osnovu radnog odnosa nastalog pre statusne promene. Zaključenje aneksa ugovora o radu predstavlja realizaciju zakonske obaveze da se zaposleni zadrži u radnom odnosu, u skladu sa članovima 147- 151. Zakona o radu. Međutim, tim zakonskim odredbama nije izričito propisano da se na taj način preuzimaju i obaveze poslodavca prethodnika prema zaposlenom iz njihovog radnog odnosa.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom, a na osnovu člana 414. stav 1. istog Zakona kao u stavu drugom izreke. Istovremeno je primenom člana 165. stav 2. ZPP, prema delimičnom uspehu tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd u postupku, preinačena i odluka o troškovima žalbenog postupka sadržana u stavu četvrtom izreke drugostepene presude, tako što je obavezana tužilja da tuženom „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd naknadi polovinu troškova žalbenog postupka koju je odmerio drugostepeni sud, odnosno iznos od 19.700,00 dinara.

Tužilji, koja je u pretežnom delu uspela sa revizijom, primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 102.341,10 dinara i to za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, uvećano za iznos poreza na dodatu vrednost od 20% što iznosi 21.600,00 dinara i sudskih taksi na reviziju u iznosu od 32.296,44 dinara i odluku o reviziji u iznosu od 48.444,66 dinara, primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Taksene tarife iz Zakona o sudskim taksama. Tuženi nisu solidarni dužnici i zato su, saglasno članu 160. stav 1. ZPP dužni da tužiocu nadoknade ove troškove srazmerno svom udelu u predmetu spora. U konkretnom slučaju, udeo tuženog „Železnice Srbije“ a.d. Beograd u predmetu spora je 30,69 %, a udeo tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd je 69,31 %. Srazmerno tim udelima, tuženi „Železnice Srbije“ a.d. Beograd je dužan da tužilji naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 31.408,48 dinara, a tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ a.d. Beograd u iznosu od 70.932,62 dinara.

Iz navedenih razloga, primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić