.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 2549/2021
20.10.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Danijele Nikolić, Katarine Manojlović Andrić, Marine Milanović i Dobrile Strajina, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Duško Pjevač advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Higijena“ Pančevo, koga zastupa Milorad Milićević advokat iz ..., uz učešće umešača na strani tuženog Grada Pančeva, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Pančeva, radi isplate troškova za ishranu u toku rada, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1284/21 od 21.05.2021. godine, u sednici održanoj 20.10.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1284/21 od 21.05.2021. godine.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1284/21 od 21.05.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 493/19 od 09.12.2020. godine u stavu drugom, trećem i petom izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu za period 01.10.2016. do 01.09.2019. godine isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa na ime naknade troškova ishrane u toku rada ukupan iznos od 35.865,28 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom, da na navedene iznose uplati pripadajuće doprinose i da mu naknadi troškove parničnog postupka.
OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 76.462,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 493/19 od 09.12.2020. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je stupanje Grada Pančeva u predmetnu parnicu u svojstvu umešača na strani tuženog. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan je tuženi da tužiocu na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa na ime naknade troškova ishrane u toku rada, u periodu od 01.10.2016. godine do 01.09.2019. godine, isplati iznos od ukupno 35.865,28 dinara i to pojedinačne mesečne iznose navedene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki iznos počev od dana dospelosti do konačne isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na dosuđene mesečne iznose naknade troškova toplog obroka kao osnovicu obračuna i uplati doprinose po osnovu penzijskog i invalidskog osiguranja Republičkom fondu PIO, doprinose za nezaposlenost kod nadležne Nacionalne službe za zapošljavanje, doprinose za zdravstveno osiguranje kod Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, u visini prema Zakonu o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje na dan uplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan deo tužbenog zahteva u delu za zakonsku zateznu kamatu preko dosuđenih iznosa. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 45.669,22 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1284/21 od 21.05.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tuženog i umešača na strani tuženog i potvrđena je presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 493/19 od 09.12.2020. godine u stavu drugom, trećem i petom izreke. Stavom drugim izreke, odbačena je kao neblagovremena žalba tužioca od 21.01.2021. godine izjavljena protiv odluke o troškovima postupka, sadržane u stavu petom izreke prvostepene presude. Stavom trećim izreke, odbijeni su zahtevi tužioca, tuženog i umešača na strani tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.
Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odlučuje primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.
Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013- US, 55/2014, 87/2018 i 18/2020, u daljem tekstu: ZPP) revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). U stavu 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom (posebna revizija), radi ujednačavanja sudske prakse imajući u vidu različite odluke apelacionih sudova u istoj pravnoj situaciji, što ukazuje na potrebu ujednačavanja sudske prakse apelacionih sudova zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.
Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme. Umešač u ovoj parnici Grad Pančevo je osnivač tuženog. U tom periodu na snazi je bio Poseban kolektivni ugovor za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 27/2015 od 18.03.2015. godine koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine) kojim je u članu 65. utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara, kao i Poseban kolektivni ugovor za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ br. 59/2015-30 koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) kojim je u članu 84. utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj Posebnim kolektivnim ugovorom, ovim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u visini od 250,00 dinara. Tuženi poslodavac naknadu za ishranu u toku rada zaposlenima, pa i tužiocu, nije isplaćivao u skladu sa citiranim odredbama ovih opštih akata već u nižem iznosu od 3.500,00 dinara bruto za puno radno vreme i to s pozivom na odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ br. 116/2014 koji je stupio na snagu 28.10.2014. godine i počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine), a kojim zakonom su se u cilju očuvanja finansijskog sistema u RS i sistema plata i zarada u javnom sektoru privremeno uređivani osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava. Iznosi dosuđeni nižestepenim presudama predstavljaju razliku između tužiocu isplaćenih naknada na ime ishrane u toku rada i pripadajućih naknada prema kolektivnim ugovorima važećim u utuženom periodu. Visina ukupnog potraživanja tužioca utvrđena je na osnovu izveštaja tuženog u skladu sa kojim je tužilac opredelio konačno postavljen tužbeni zahtev.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256-259. Zakona o radu u vezi člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe člana 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe člana 80, 84 i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva, ocenio da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovan usvojio postavljen tužbeni zahtev.
Stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).
Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.
Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Prema konačnom uspehu tuženog u sporu, primenom čl. 153, 154. i 163. ZPP tuženom pripada pravo na naknadu troškova prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 76.462,00 dinara i to na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata 6.000,00 dinara, zastupanja na dva održana ročišta po 7.500,00 dinara, na ime takse na odgovor na tužbu 2.118,00 dinara, za sastav žalbe 12.000,00 dinara, takse na žalbu i drugostepenu odluku po 3.335,00 dinara, za sastav revizije 18.000,00 dinara, na ime takse na reviziju 6.670,00 dinara i takse na revizijsku odluku 10.004,00 dinara, sve odmereno prema važećoj AT i TT.
Predsednik veća – sudija
Branka Dražić,s.r.
Za tačnost otpravka
upravitelj pisarnice
Marina Antonić
