O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Obrenovcu P1 1/16 od 13.07.2016. godine, ispravljenom rešenjima istog suda P1 1/16 od 17.01.2017. godine, od 11.06.2018. i od 23.01.2019. godine, obavezan je tuženi da tužiocima, na ime neisplaćene razlike nastale pogrešnim obračunom uvećanja zarade za rad u smenama, u periodu od 01.07.2007. do 31.07.2010. godinu plati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti pa do isplate, čije su visine i datumi dospeća bliže određeni izrekom prvostepene presude, kao i da na navedene iznose, nadležnim fondovima a u korist tužilaca, izvrši uplatu doprinosa za obavezno penzijsko i invalidsko i zdravstveno osiguranje, kao i osiguranje za slučaj nezaposlenosti Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Istom presudom obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka od 546.600,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1177/2019 od 10.05.2019. godine žalba tuženog je odbijena, kao neosnovana i prvostepna presuda potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, primenom člana 404. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog, s obzirom da je uz reviziju dostavio odluku Apelacionog suda u Beogradu, kojom je u predmetu sa istim tužbenim zahtevom i činjeničnim stanjem doneta drugačija odluka, iz čega proizlazi da su osnovani navodi o različitom postupanju (odlučivanju) suda u istoj pravnoj stvari, na koji način su se stekli uslovi iz člana 404. ZPP, pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl.glasnik RS“, br.72/11 i 55/14), pa je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, tužioci su u spornom periodu bili zaposleni kod tuženog i obavljali su poslove po zaključenim ugovorima o radu. Posao su obavljali u dve smene po dvanaest sati i to od 07,00 – 19,00 časova i od 19,00 – 07,00 časova, sa slobodnim vremenom između smena od 48, odnosno 72 sata. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđeno je da je u periodu od jula 2007. do januara 2010. godine, uvećanje zarada tužilaca po osnovu smenskog rada sadržano u njihovim osnovnim zaradama tako što je uključeno u ukupni koeficijent radnog mesta u visini od 6,57% (neponderisani prosek), a da se od januara 2010. godine za rad u smenama isplaćuje uvećanje od 5%, u skladu sa članom 3. stav 1. Sporazuma od 12.01.2010. godine. Ocenom mišljenja sudskog veštaka utvrđeno je i da su tužiocima naknade po osnovu smenskog rada na ovaj način i obračunate i isplaćene, što je iskazano i u njihovim isplatnim listama, ali da to ne čini minimalni iznos uvećanja od 26%, pa dosuđeni iznosi predstavljaju razliku između ovako obračunate i isplaćene zarade i zarade obračunate sa uvećanjem od 26%.

U postupku je utvrđeno da je u spornom periodu kod tuženog bio u primeni Kolektivni ugovor od 27.04.2007. godine, Pravilnik o radu Privrednog društva Termoelektrane „Nikola Tesla“ doo Obrenovac od 15.01.2007. godine, Metodologija za utvrđivanje vrednosti pooslova po osnovu složenosti, odgovornosti i uslova rada u Privrednom društvu Termoelektrana „Nikola Tesla“ doo Obrenovac, od 26.04.2007. godine i Kolektivni ugovor od 20.02.2010. godine. Kolektivnim ugovorom od 27.04.2007. godine, u članu 37, određeno je da se koeficijent poslova radnog mesta utvrđuje na osnovu složenosti poslova, odgovornosti na radu i uslova rada, a da se elementi za utvrđivanje koeficijenata poslova radnog mesta definišu metodologijom koju donosi poslodavac. Metodologijom za utvrđivanje vrednosti poslova po osnovu složenosti, odgovornosti i uslova rada (od 26.04.2007. godine), utvrđeni su osnovi, elementi i kriterijumi za vrednovanje poslova i radnih zadataka kod tuženog, koji se izražavaju najnižim koeficijentom poslova radnog mesta. Članom 6. Metodologije određeno je da se prilikom utvrđivanja koeficijenta za obračun zarada zaposlenih, vrednuju i uslovi rada, a smenski rad predstavlja jedan od elementa uslova rada, odnosno jedan od elemenata za vrednovanje poslova radnog mesta i određivanje koeficijenta zaposlenih. Odredbom člana 49. Pravilnika o radu, određeno je da se za smenski rad i rad u turnusu, zarada uvećava za 6,7%, pa je prosečno uvećanje za smenski rad (neponderisani prosek) u ukupnom koeficijentu poslova, u periodu od maja 2007. godine iznosio 6,57%. Tužiocima je zarada obračunata i isplaćena na ovaj način, odnosno uz navedeno uvećanje koeficijenta po osnovu rada u smenama, što je iskazano u njihovim isplatnim listama. Kolektivnim ugovorom od 11.02.2010. godine, članom 33. određeno je da se koeficijent poslova svakog radnog mesta utvrđuje na osnovu složenosti poslova, odgovornosti na radu i uslova rada u skladu sa Metodologijom za utvrđivanje vrednosti poslova sa tabelarnim prikazom koeficijenata tipskih radnih mesta, pa član 41. - po osnovu uslova rada (što podrazumeva i smenski rad) predviđa uvećanje zarade u skladu sa označenom metodologijom, na koji način je od januara 2010. godine (do primene usaglašene metodologije, u skladu sa članom 3. stav 1. Sporazuma od 12.01.2010. godine), smenski rad vrednovan prilikom obračuna osnovne zarade kroz uvećanje od 5%.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pobijanom odlukom su usvojeni zahtevi tužilaca i tuženi obavezan da im plati raliku od isplaćenih iznosa zarade do zarade obračunate uz uvećanje po osnovu rada u smenama u visini od 26%, uz zaključak sudova da tuženi tužiocima zaradu nije obračunavao i isplatio uz pravilnu primenu člana 108. Zakona o radu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom tuženog ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, broj 24/05, 61/05 i 54/09) zaposleni ima pravo na uvećanju zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade - najmanje 26% od osnovice. Osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada uvećana u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu (stav 5).

Pravilna primena navedene zakonske odredbe podrazumeva da se smenski rad i rad noću pri utvrđivanju osnovne zarade vrednuje alternativno, odnosno ili vrednovanjem smenskog rada pri utvrđivanju osnovne zarade – kada je to predviđeno opštim aktom poslodavca i/ili ugovorom o radu, a ako to nije regulisano na ovaj način - uvećanjem zarade najmanje 26% od osnovice. To znači da zaposleni pravo na uvećanje zarade od najmanje 26% od osnovice može ostvariti samo u slučaju kada mu smenski rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade, odnosno kada uvećanje zarade po ovom osnovu nije uračunato u ukupni koeficijent za obračun zarade zaposlenom. U situaciji kada je takav rad vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade, odnosno kada je u koeficijent uključeno i uvećanje po osnovu smenskog rada, u visini određenoj opštim aktom poslodavca ili ugovorom o radu, bez obzira na procenat uvećanja, tada je isključena mogućnost primene uvećanja zarade od najmanje 26% od osnovice, jer je smenski rad u tom slučaju već vrednovan kroz ovako utvrđenu osnovnu zaradu.

Prema ugovorima o radu koji su tužioci, kao zaposleni zaključili sa tuženim, osnovna zarada utvrđena je u skladu sa odredbom člana 107. Zakona o radu, tako što se određuje na osnovu koeficijenta posla (radnog mesta) i osnovice. Osnovica se određuje na osnovu vrednosti radnog časa - u visini i na način utvrđen kolektivnim ugovorom i na osnovu mesečnog fond ostvarenih časova rada.

Kolektivnim ugovorima tuženog od od 27.04.2007. i od 11.02.2010. godine, koji su bili na snazi u spornom periodu, određeno je da se koeficijent poslova radnog mesta utvrđuje na osnovu složenosti poslova, odgovornosti na radu i uslova rada, a da su elementi za utvrđivanje koeficijenata poslova radnog mesta definisani Metodologijom za utvrđivanje vrednosti poslova po osnovu složenosti, odgovornosti i uslova rada (od 26.04.2007. godine). Metodologijom je smenski rad posebno vrednovan prilikom određivanja koeficijenta zaposlenih, kao jedan od elemenata vrednovanja uslova rada, tako što je uvećanje zarade za smenski rad uključeno u ukupni koeficijent zaposlenih. Ovo uvećanje je u periodu do januara 2010. godine određeno u visini od 6,57%, a od januara do jula 2010. godine u visini od 5%. Na ovaj način tuženi je rad tužilaca po osnovu smenskog rada vrednovao u skladu sa odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka, tužiocima je zarada po osnovu smenskog rada obračunata i isplaćena u skladu sa ovim normama.

Sudovi pravilno nalaze da zaposleni ima pravo na uvećanje zarade po osnovu smenskog rada u visini od najmanje 26%, samo u slučaju kada rad u smenama nije vrednovan opštim aktom poslodavca prilikom vrednovanja osnovne zarade. Međutim, dalje pogrešno zaključuju da tužioci imaju pravo na uvećanje od 26%, navodeći da je sudski veštak utvrdio da im uvećanje po ovom osnovu nije uračunato u osnovicu. Naime, koeficijent i osnovica su elementi koji čine i na osnovu kojih se obračunava osnovna zarada zaposlenog, pa vrednovanjem smenskog rada prilikom utvrđivanja visine koeficijenta – uvećanjem za navedeni procenat, tuženi je zaposlenima već izvršio uvećanje osnovne zarade, na način i u skladu sa svojim opštim aktima, što znači da je bez uticaja niti ima osnova za uvećanja i osnovice za obračun osnovne zarade, što i zahteve tužilaca za isplatu razlike između ovako obračunate i isplaćene zarade i osnovne zarade obračunate uz uvećanje od 26%, čini neosnovanim.

Imajući u vidu izneto, odnosno da je u konkrentom slučaju tuženi isplaćivao tužiocima zarade uvećane po osnovu smenskog rada, tako što im je u koeficijent za obračun zarade od početka spornog perioda do januara 2010. godine uključeno uvećanje od 6,57%, a od januara 2010. do 31.07.2010. godine (kraj utuženog perioda) u visini od 5%, kako je to utvrđeno opštim aktima koji su bili u primeni kod tuženog u spornom periodu, proizilazi da tužioci nemaju pravo na isplatu tražene razlike, pa Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešnom primenom materijalnog prava usvojili zahteve tužilaca, pa je, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, preinačio nižestepene odluke i zahteve tužilaca odbio, kao neosnovane, odnosno odlučio kao u stavu drugom izreke .

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu člana 153. i 154. ZPP pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji su mu dosuđeni u ukupnom iznosu od 307.200,00 dinara, od čega 12.000,00 dinara na ime troškova za sastav revizije od strane advokata, u skladu sa Tarifnim brojem 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Sl. glasnik RS“, br. 121/12), kao i po 73.800,00 dinara na ime takse na reviziju i odluku po reviziji.

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić