.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 2640/2021
10.11.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jasminke Stanojević, predsednika veća, Biserke Živanović, Spomenke Zarić, Vesne Subić i Gordane Komnenić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovana Petković Branisavljević, advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Vodovod i kanalizacija“ iz Penčeva, čiji je punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 396/21 od 14.05.2021. godine, u sednici veća od 10.11.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 396/21 od 14.05.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1. 651/19 od 25.09.2020. godine tako što se odbija kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da joj na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 08.11.2016. godine do 08.11.2019. godine isplati ukupno 62.155,11 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos od dospelosti do isplate, kao i da se tuženi obaveže da joj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 55.226,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.
Tužilja se OBAVEZUJE da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 95.749,00 dinara u roku od 15 dana od prijema presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 651/19 od 25.09.2020. godine, stavom prvim izreke usvojen je zahtev tužilje i tuženi je obavezan da joj isplati razliku između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 08.11.2016. godine do 08.11.2019. godine, ukupno 62.155,11 dinara, u pojedinačnim mesečnim iznosima navedenim izrekom, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate. Stavom drugim izreke tuženi je obavezan da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 55.226,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1. 396/21 od 14.05.2021. godine, stavom prvim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.
Protiv drugostepene presude, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i iz razloga propisanih članom 404. Zakona o parničnom postupku.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su zakonski uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj u smislu člana 404. stav 1. važećeg Zakona o parničnom postupku – ZPP, s obzirom na postojanje različitih odluka Apelacionih sudova u istoj pravnoj situaciji, na šta se revizijom ukazuje, pa postoji potreba ujednačavanja sudske prakse. Zato je odlučeno kao u stavu prvom izreke.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kod tuženog u radnom odnosu na neodređeno vreme prema ugovoru o radu od 11.05.2015. godine, na poslovima stručnog saradnika za ... . U spornom periodu od novembra 2016. godine do novembra 2019. godine, tuženi je naknadu troškova za ishranu u toku rada isplaćivao zaposlenima u skladu sa programom poslovanja tuženog za 2016., 2017., 2018. i 2019. godinu, po kojima je naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila 99,97 dinara bruto dnevno. Tužilja je sa tuženim zaključila aneks ugovora o radu od 01.09.2015. godine, čijim članom 4. je izmenjen član 24. stav 1. tač. 4. i 5. Ugovora o radu i ugovoreno pravo zaposlenog na naknadu troškova ishrane u toku rada u skladu sa programom poslovanja kod tuženog. Iznosi dosuđeni tužilji predstavljaju razliku između naknade troškova ishrane u toku rada obračunate u vrednosti propisanoj Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i posebnim Kolektivnim ugovorom za javna i javno- komunalna preduzeća Grada Pančeva i naknade isplaćene tužilji za sporni period. Visina potraživanja utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka ekonomsko- finansijske struke.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredaba člana 104, 246, 258. i 259. Zakona o radu, člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, te pravila iz člana 60, 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'' br. 27/15 od 18.03.2015. godine, stupio na snagu 26.03.2015. godine) i člana 80, 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' br. 59/2015, koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine), ocenio da tužilja osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada, pa je kao osnovan usvojio postavljeni tužbeni zahtev.
Prema stavu drugostepenog suda, iako se troškovi za ishranu u toku rada smatraju zaradom, u širem smislu tog pojma određenog članom 105. stav 3. Zakona o radu i članom 118. stav 1. tač. 5. i 6. Zakona o radu, oni su po svom karakteru naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne naknade za obavljeni rad iz članova 106. i 107. Zakona o radu, zbog čega se na njih ne mogu primeniti ni pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine), propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).
Pod zaradom smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužilje odbijen.
Na osnovu izloženog, primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu čl. 153. i 154. ZPP pripadaju opredeljeni troškovi parničnog postupka, koji su bili potrebni za vođenje parnice, ukupno 95.740,00 dinara i to za: sastav odgovora na tužbu i obrazloženi podnesak od strane advokata po 6.000,00 dinara, zastupanja na dva održana ročišta po 7.500,00 dinara i jedno neodržano ročište 4.500,00 dinara, sastava žalbe 12.000,00 dinara i revizije 18.000,00 dinara, prema tarifnom broju 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12...37/21), kao i na ime sudskih taksi za: odgovor na tužbu 3.340,00 dinara, žalbu i drugostepenu odluku po 4.387,00 dinara, reviziju 8.774,00 dinara i revizijsku odluku 13.161,00 dinara, prema tarifnom broju 1. i 2. Taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ broj 128/24...106/15).
Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.
Predsednik veća - sudija
Jasminka Stanojević, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
