.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 2656/2023
06.09.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji su punomoćnici Miloš Radojević i Aleksandar Milunović, advokati iz ..., protiv tuženog ''Doma zdravlja Kragujevac'', koga zastupa Državno pravobranilaštvo, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 390/23 od 03.03.2023. godine, u sednici održanoj 06.09.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 390/23 od 03.03.2023. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P1 22/2022 od 13.10.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje, pa je tuženi obavezan da joj isplati na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada za period od decembra 2018. godine do novembra 2021. godine, iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje, pa je tuženi obavezan da joj isplati na ime neisplaćenog regresa iznose, sa zakonskom zateznom kamatom navedene u tom stavu izreke, za period od decembra 2018. godine, do novembra 2021. godine. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 55.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, počev od dana izvršnosti presude pa do isplate.
Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž1 390/23 od 03.03.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Kragujevcu P1 22/2022 od 13.10.2022. godine, u stavovoma prvom, drugom i trećem izreke, tako da glasi, u stavu prvom izreke da se odbija kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se tuženi obaveže da joj na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada isplati za period od decembra 2018.godine do novembra 2021.godine, iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da se tuženi obaveže joj na ime neisplaćene naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplati za period od decembra 2018.godine do novembra 2021.godine iznose, sa zakonskom zateznom kamatom navedene u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje parnične troškove.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, na osnovu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), i odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23) pa je utvrdio da revizija nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate od 6,83. Osnovnu platu tužilje čini proizvod koeficijenta 6,83 i osnovice za obračun i isplatu plate, koja se uvećava za procenat minulog rada. Veštačenjem od strane sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, utvrđeno je da u obračunskim listama plate tužilje, u utuženom periodu, naknada troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, nisu iskazivane kao posebna stavka i da je tuženi tužilji isplaćivao platu u visini minimalne zarade. Visina utuženih potraživanja tužilje obračunata je u dve varijante, prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora (''Službeni glasnik RS'', br. 22/97 ... 31/01) koji je važio od 1997. godine (prva varijanta) i Opšteg kolektivnog ugovora (''Službeni glasnik RS'', br. 50/08, 104/08 – Aneks I i 8/09 – Aneks II) koji je važio od 2008.godine (druga varijanta). Posebni kolektivni ugovori za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave iz 2015. godine (''Službeni glasnik RS'', br. 1/15 i 3/18) iz 2018. godine (''Službeni glasnik RS'', br. 106/18), iz 2019. godine i 2020. godine (''Službeni glasnik RS'', br. 96/19, 58/20-aneks II), koji su bili u primeni u utuženom periodu nisu predviđali pravo zaposlenih na naknadu predmetnih troškova.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužilje usvojio, nalazeći da u situaciji kada je tuženi tužilji isplaćivao minimalnu zaradu, sledi da tužilji nisu isplaćeni troškovi za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je tuženi kao poslodavac, dužan da joj te troškove isplati u iznosu utvrđenim veštačenjem, u nedostatku konkretne regulative, prema kriterijumima iz odredaba Opšteg kolektivnog ugovora (''Službeni glasnik RS'', br. 22/97).
Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu tako što je tužbeni zahtev tužilje odbio, primenom odredbe člana 2.stav 2. Zakona o radu, i člana 4.stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, pošto je zaključio da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje, sadržanim bilo u opštem bilo u posebnom aktu, što znači da tužilji ne pripada pravo na naknadu predmetnih, troškova, a činjenica da je tužilji u utuženom periodu isplaćivana plata u visini minimalne zarade je, po mišljenju drugostepenog suda, bez uticaja na odlučivanje.
Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.
Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 42/91... 83/14), propisano je da se javnom službom, u smislu ovog zakona, smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuju ostvarivanja prava građana, odnosno zadovoljavanja potreba građana i organizacija kao i ostvarivanja i drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.
Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a na osnovu stava 2. istog člana zakona, koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, broj 106/18) u odredbi člana 90. određuje elemente za utvrđivanje plate tako što se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojima se množe osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2). Osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).
Na osnovu odredbe člana 91. Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19 i 58/19), određeni su elementi za utvrđivanje plate tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (član 2). Osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).
Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6). Prema stavu 2. te odredbe zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuje se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i drugim javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. te uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.
U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredbe člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti je to pravo bilo predviđeno prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. Pošto je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u utuženom periodu, tužilji isplaćivana kroz koeficijent za obračun njene plate, sledi da joj ne pripada pravo na dodatnu isplatu ovih troškova, bez obzira na činjenicu da joj je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.
Na osnovu Zaključka usvojenog na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kojima se plata isplaćuje u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plate u kom je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog. To znači da je drugostepeni sud preinačenjem prvostepene presude i odbijanjem tužbenog zahteva tužilje za isplatu naknada na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu, pravilno primenio materijalno pravo, pa su navodi revizije tužilje o pogrešnoj primeni materijalnog prava neosnovani.
Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.
Predsednik veća – sudija
Gordana Komnenić,s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
