U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tuženih „Železnice Srbije“ AD iz Beograda i „Infrastruktura železnice Srbije“ AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom iz Beograda, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2438/20 od 02.10.2020. godine, na sednici održanoj 04.03.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2438/20 od 02.10.2020. godine, u preinačujućem delu, tako što se ODBIJAJU kao neosnovane žalbe tuženih „Železnice Srbije“ i „Infrastruktura železnice Srbije“, POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 108/18 od 21.02.2020. godine, u stavu trećem, četvrtom i petom izreke i ODBIJA zahtev tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ da se obaveže tužilac da naknadi tuženom „Infrastruktura železnice Srbije“ na ime troškova drugostepenog postupka iznos od 69.709,22 dinara.

OBAVEZUJU SE tuženi da solidarno naknade tužiocu troškove postupka na ime sastava revizije u iznosu od 14.400,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja, sa zakonskom zateznom kamatom od dana kada nastupe uslovi za izvršenje pa do isplate.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici, presudom P1 108/18 od 21.02.2020. godine, odbio je kao neosnovan prigovor stvarne nadležnosti (stav prvi izreke). Odbio je kao neosnovan osnovni tužbeni zahtev tužioca, kojim je tražio da se obavežu tuženi da solidarno isplate tužiocu na ime isplaćene naknade za topli obrok za period januar 2015. godine – decembar 2017. godine, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, kao i da se obavežu tuženi da solidarno isplate tužiocu na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015, 2016. i 2017. godinu, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom (sve bliže određeno u stavu drugom izreke). Obavezao je tužene da solidarno isplate tužiocu na ime neisplaćene naknade za topli obrok za period januar 2015. godine – avgust 2015. godine, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, obavezao tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ da isplati tužiocu na ime neisplaćene naknade za topli obrok za period septembar 2015. godine – decembar 2017. godine, određene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom (sve bliže određeno u stavu trećem izreke). Obavezao je tužene da solidarno isplate tužiocu na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora određeni novčani iznos za 2015. godinu, sa zakonskom zateznom kamatom i obavezao tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ da isplati tužiocu na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017. godinu, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom (sve bliže određeno u stavu četvrtom izreke). Obavezao je tužene da isplate tužiocu na ime troškova postupka ukupan iznos od 69.143,80 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate, u roku od osam dana od dana prijema presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav peti izreke).

Apelacioni sud u Beogradu, presudom Gž1 2438/20 od 02.10.2020. godine, preinačio je presudu Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 108/18 od 21.02.2020. godine, u stavu trećem i četvrtom izreke, tako što je odbio tužbeni zahtev tužioca, kojim je tražio da se obavežu tuženi da solidarno isplate tužiocu na ime isplaćene naknade za topli obrok za period januar 2015. godine – avgust 2015. godine, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom i tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ za period septembar 2015. godine – decembar 2017. godine, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, da tuženi solidarno isplate tužiocu na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu, određeni novčani iznos, sa zakonskom zateznom kamatom i tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2016. i 2017. godinu, određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom (sve bliže određeno u stavu prvom izreke). Odbio je kao neosnovanu žalbu tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ i potvrdio rešenje sadržano u stavu prvom izreke presude Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 108/18 od 21.02.2020. godine (stav drugi izreke). Odbacio je kao nedozvoljenu žalbu tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ izjavljenu protiv odluke sadržane u stavu drugom izreke presude Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 108/18 od 21.02.2020. godine (stav treći izreke). Preinačio je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu petom izreke presude Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 108/18 od 21.02.2020. godine i odlučio da svaka stranka snosi svoje troškove postupka (stav četvrti izreke). Odbio je kao neosnovane zahteve tužioca i tuženog „Železnice Srbije“ za naknadu troškova drugostepenog postupka (stav peti izreke). Obavezao je tužioca da naknadi tuženom „Infrastruktura železnice Srbije“ iznos od 69.709,22 dinara na ime troškova drugostepenog postupka (stav šesti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u preinačujućem delu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku i predložio da Vrhovni kasacioni sud usvoji reviziju, ukine pobijanu drugostepenu presudu i predmet vrati na ponovni postupak i odlučivanje, ili istu preinači tako što će usvojiti tužbeni zahtev tužioca u celosti kao osnovan i obavezati tužene da tužiocu naknade troškove prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka. U reviziji je opredelio troškove samo na ime sastava revizije u iznosu od 14.400,00 dinara (12.000,00 dinara + 20% PDV) i tražio taksu po Taksenoj tarifi.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u preinačujućem delu, na osnovu odredbe člana 403. stav 2. tačka 2, a u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11, 49/13 - US, 74/13 - US, 55/14, 87/18 i 18/20), i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U provedenom postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u neprekidnom radnom osnosu kod tuženih, odnosno pravnog prethodnika još od 1996. godine, a posle podele nadležnosti između novoosnovanih preduzeća tužilac je nastavio sa radom, tako da nije bilo prekida u radu. Tužiocu u utuženom periodu nije isplaćena naknada za topli obrok, kao ni regres za godišnji odmor koji je koristio, niti je ista bila posebno evidentirana na isplatnim listama sve do maja 2018. godine, kada je počela ponovna isplata i iskazivanje kroz isplatne liste. Ishrana kod tuženog nije bila posebno organizovana. Iznose utvrđene u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke prvostepene presude, prvostepeni sud je utvrdio na osnovu pisanog nalaza i mišljenja veštaka Nade Sretović, koji je u svemu prihvatio, s obzirom na to da je isti cenio kao dat od strane stručnog i za ishod spora nezainteresovanog lica (tužba je podneta 29.01.2018. godine).

Prvostepeni sud je zaključio, da je tuženi samo deklaratorno naveo u izmenama Kolektivnog ugovora uračunavanje traženih naknada, ali da iz izvedenih dokaza ne proizilazi i to da je zaista i izvršen obračun i isplata po tim osnovima, da je imao u vidu činjenicu da kada bi bile uračunate vrednosti ovih troškova u vrednost radnog časa, iznos naknade troškova za ishranu i regresa bi bio direktno srazmeran koeficijentu radnog mesta, što bi značilo da kada bi bila poznata struktura radnog časa u tom slučaju bi zaposleni sa većim koeficijentom zarade ostvario srazmerno veću naknadu troškova za ishranu u toku rada i naknadu za regres, iako je zakonom predviđeno da vrednosti ovih naknada treba da budu jednake za sve zaposlene. Zatim, kako nijednim dokumentom nije regulisano koji je odnos zarade, naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u vrednosti jednog radnog časa i nije moguće utvrditi koji je iznos isplaćen na ime naknade troškova za topli obrok i za regres za godišnji odmor, niti u procentualnom, niti u nominalnom iznosu, da tuženi nije isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za godišnji odmor.

Drugostepeni sud je zaključio, da su tuženi za utuženi period, u skladu sa opštim aktom kod poslodavca, tužiocu kroz vrednost radnog časa za obračun zarade obračunavali i isplaćivali i naknadu za ishranu i regres za korišćenje godišnjeg odmora, te da neiskazivanje u obračunskoj listi podataka po ovim osnovima ne vodi zaključku da iznosi na osnovu naknade za ishranu i regresa tužiocu nisu isplaćeni, pri tom ceneći da Zakon o radu odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. predviđa pravo zaposlenog na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, ali utvrđivanje uslova, visinu i način isplate prepušta autonomnom regulisanju putem zaključenja Kolektivnog ugovora, kao opšteg akta i ugovora o radu, što je tuženi i učinio, upravo tako što je u vrednost jednog radnog časa uključena i mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Međutim, osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti, u smislu člana 408. ZPP, zbog čega je drugostepena presuda preinačena i odbijene žalbe tuženih.

Odlukom Vlade RS od 02.06.2015. godine izvršene su statusne promene u AD „Železnice Srbije“ Beograd, tako što su tehnološko-poslovne celine izdvojene i formirana su nova akcionarska društva i to: „Infrastruktura železnice Srbije“ AD Beograd, „Srbija voz“ AD Beograd i „Srbija Kargo“ AD Beograd, a ulogu četvrtog društva zadržalo je postojeće društvo „Železnice Srbije“ AD Beograd, usled čega je tužilac sa novoosnovanim akcionarskim društvom „Infrastruktura železnice Srbije“ zaključio aneks ugovora o radu u kome je navedeno da se zaključuje između zaposlenog i poslodavca sledbenika, čime se menja ugovor o radu koji je bio zaključen između tužioca i „Železnice Srbije“ kao poslodavca prethodnika.

Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05, 54/09, 32/13 i 75/14) je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to: za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. ovog stava, za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom stava 2. ovog člana, da, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu.

Aneksom Kolektivnog ugovora tuženog iz 2006. godine, odredbom člana 2. izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora iz 2002. godine, kojim je predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 5. stav 6. Aneksa, kao i odredbama člana 57. stav 1 i 2. Kolektivnog ugovora iz 2015. godine propisano je da je u vrednost jednog radnog časa uključena i vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknada regresa za godišnji odmor, sveden na jedan radni čas.

Kako je od 01.01.2006. godine zaposlenima dato zakonsko pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora bez propisivanja visine istih, to je poslodavcima ostavljena mogućnost da svojim aktima utvrdi visinu tih naknada. Visina naknada troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Prema oceni ovoga suda, odredbama opštih akata tuženih, ni ugovora o radu, nije izvršena konkretizacija prava tužioca na isplatu spornih naknada, jer se iz određenja da su iste uključene u vrednost jednog radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na to da isti nisu određeni u nominalnom iznosu, niti su u nominalnom iznosu iskazani u obračunskim listama za isplatu zarade tužiocu.

Pri tom, visina naknade određena na način kao u opštim aktima tuženih ne bi bila određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene, već bi bila u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta, što se ne može smatrati pravilnim obračunom. Stoga se ne može prihvatiti zaključak drugostepenog suda da su tražene naknade na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivani kroz visinu cene rada, s obzirom da Aneks Kolektivnog ugovora tuženog ne sadrži konkretnu regulativu koja utvrđuje visinu ovih naknada, te tužilac može potraživati naknadu u neto iznosima utvrđenim na osnovu nalaza i mišljenja veštaka, primenom parametara navedenih u nalazu iz ranije važećeg Kolektivnog ugovora JŽTP, kojim su bili definisani načini obračuna ovih naknada, zbog čega je prvostepeni sud pravilno usvojio tužbeni zahtev tužioca.

Na strani tuženih postoji solidarna obaveza prema tužiocu, imajući u vidu da tužilac sa tuženim „Infrastruktura železnice Srbije“ nije zaključio novi ugovor o radu, već aneks ugovora o radu i nastavio da radi pod istim uslovima, a da je tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ kao poslodavac sledbenik, preuzeo prava, ali i obaveze poslodavca prethodnika, koji su nastali zaključenjem ugovora o radu i radnog odnosa tužioca, zbog čega je ovaj sud radi pravilne primene materijalnog prava, preinačio drugostepenu presudu u preinačujućem delu i odbio žalbe tuženih.

Polazeći od uspeha u postupku po reviziji, tuženi su obavezani da solidarno naknade tužiocu troškove postupka na ime sastava revizije i to na vrednost predmeta spora u iznosu od 323.120,41 dinara, kao glavnog zahteva, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ br. 121/12) u ukupnom iznosu od 14.400,00 dinara (12.000,00 dinara + 20% PDV), na osnovu člana 153. i 154. ZPP. Tužilac u reviziji nije opredelio vrstu i iznos troškova na ime sudske takse, iako je bio dužan u smislu odredbe člana 163. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 416. stav 1. i 165. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić