OBAVEZUJE SE tužilja da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 33.000,00 dinara, u roku od 8 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Prvi osnovni sud u Beogradu je doneo presudu P1 2850/17 dana 02.10.2019. godine kojom je, u I stavu izreke, konstatovao da usvaja tužbeni zahtev i utvrdio da je ništav III Aneks ugovora o radu broj .../... od 04.06.2002. godine koji je tužilja zaključila sa tuženim i koji je evidentiran kod tuženog pod delovodnim brojem .../... dana 14.08.2006. godine; u II stavu izreke utvrdio da je ništav IV Aneks ugovora o radu broj .../... od 04.06.2002. godine koji je tužilja zaključila sa tuženim i koji je evidentiran kod tuženog pod delovodnim brojem .../... dana 27.12.2007. godine; u III stavu izreke obavezao tuženog da tužilji na ime manje isplaćene plate isplati pojedinačne mesečne iznose za period počev od avgusta 2006. godine završno sa julom 2011. godine, sa zakonskim zateznim kamatama od određenih datuma kako je navedeno u tom stavu izreke; u IV stavu izreke obavezao tuženog da za tužilju na ime manje uplaćenih doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje uplati Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje – Filijala Beograd, iznos od 24.667,79 dinara i V stavu izreke obavezao tuženog da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 270.495,44 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Odlučujući o žalbama obeju parničnih stranaka, Apelacioni sud u Beogradu je doneo presudu Gž1 674/20 dana 15.05.2020. godine kojom je preinačio presudu Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2850/17 od 02.10.2019. godine u I i II stavu izreke i utvrdio da su ništavi član 2. navedenog Aneksa III ugovora o radu i član 2. navedenog Aneksa IV ugovora o radu, zaključenih među parničnim strankama, dok je odbio tužbeni zahtev u preostalom delu, za utvrđenje da su u celosti ništavi navedeni aneksi ugovora o radu; potvrdio prvostepenu presudu u III i IV stavu izreke; ukinuo rešenje o troškovima postupka sadržano u V stavu izreke i u tom delu predmet vratio prvostepenom sudu na ponovni postupak.

Protiv navedene drugostepene presude su blagovremene revizije izjavili i tužilja i tuženi.

Tužilja revizijom pobija drugostepenu presudu u delu kojim je preinačena prvostepena presuda i odbijen zahtev za utvrđenje ništavosti III i IV Aneksa ugovora o radu u celosti, osim u članu 2. Aneksa III ugovora o radu i u članu 2. Aneksa IV ugovora o radu, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka učinjenih u postupku pred drugostepenim sudom, zbog pogrešne primene materijalnog prava i zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog potrebe da se razmatraju pravna pitanja od opšteg interesa, pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse i zbog potrebe za novim tumačenjem prava.

Tuženi je takođe izjavio posebnu reviziju, pozivom na odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku, kojom pobija drugostepenu presudu zbog pogrešne primene materijalnog prava u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda u usvajajućem delu za novčani tužbeni zahtev i za obavezu tuženog na isplatu doprinosa za tužilju. Obrazlaže dozvoljenost posebne revizije potrebom za razmatranjem pravnih pitanja od opšteg interesa, kao i u interesu ravnopravnosti građana, potrebom za novim tumačenjem prava i potrebom za ujednačavanjem sudske prakse.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju tuženog.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/11 .... 18/20), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Prema odredbi stava 2. istog člana, o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. tog člana, odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od 5 sudija.

Razmatrajući reviziju tužilje, po odredbi člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odlučio da ne dozvoli odlučivanje o izjavljenoj reviziji, jer za to nisu ispunjeni uslovi predviđeni odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku. Drugostepena presuda je, u delu kojim je preinačena prvostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti aneksa ugovora o radu u celosti, osim u određenim odredbama tih aneksa, doneta primenom odredaba člana 9. stav 2. Zakona o radu, prema kojima su pojedine odredbe ugovora o radu kojima su utvrđeni nepovoljniji uslovi rada od uslova utvrđenih zakonom i opštim aktima ništave, i pravila iz odredbe člana 105. Zakona o obligacionim odnosima, prema kojima ništavost neke odredbe ugovora ne povlači ništavost samog ugovora ako on može opstati bez ništave odredbe i ako ona nije bila ni uslov ugovora ni odlučujuća pobuda zbog koje je ugovor zaključen, te odredbe člana 172. stav 1. Zakona o radu, na konkretnu činjeničnu situaciju, koja se tiče sadržine predmetnih aneksa ugovora o radu. Razlozi na kojima je zasnovana odluka drugostepenog suda o delimičnoj ništavosti aneksa ugovora o radu, ne ukazuju na potrebu da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, niti za novim tumačenjem prava, sadržanog u navedenim odredbama zakona. Nema potrebe ni za ujednačavanjem sudske prakse, jer procena da li ništavost neke odredbe ugovora povlači ništavost samog ugovora, ili on može opstati bez ništave odredbe, zavisi od sadržaja ugovora, u svakoj konkretnoj situaciji. Eventualna pogrešna primena materijalnog prava u donošenju pobijane presude sama po sebi nije razlog za izuzetnu dozvoljenost revizije.

Takođe, navodi revizije tužilje kojima ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka u donošenju drugostepene presude, nisu razlog za izuzetnu dozvoljenost revizije, po odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, kako je napred ukazano. Izuzetnoj dozvoljenosti revizije ne može biti osnov ni pogrešno ili nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, te u tom smislu navodi revizije tužilje koji se tiču činjeničnog stanja na osnovu kog je doneta pobijana presuda, nisu od značaja.

To su razlozi zbog kojih nije dozvoljeno odlučivanje o reviziji tužilje, po odredbi člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Ispitujući dozvoljenost revizije tužilje u smislu člana 410. stav 2. tačka 5. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odlučio da revizija tužilje nije dozvoljena. Ovo stoga, što je prema odredbi člana 441. Zakona o parničnom postupku, revizija dozvoljena u parnicama u sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa, što ova parnica nije, jer se u pobijanom delu drugostepenom presudom odlučuje o ništavosti aneksa ugovora o radu sa odredbama o načinu određivanja zarade tužilji, koji ne utiču na zasnivanje, postojanje i prestanak radnog odnosa.

Zbog toga je odbačena revizija tužilje protiv drugostepene presude u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti aneksa ugovora o radu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/11 … i 18/20) za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse, budući da je pobijana presuda o tužbenom zahtevu za naknadu štete zbog manje isplaćene plate, i posledično za isplatu doprinosa za tužilju za penzijsko invalidsko osiguranje, na iznose manje isplaćene plate kao osnovicu, zasnovana na primeni materijalnog prava koja odstupa od primene materijalnog prava na temelju koje su donete pravnosnažne odluke i odluke Vrhovnog kasacionog suda u identičnim činjeničnim i pravnim situacijama, na šta revident osnovano ukazuje. Stoga je odlučeno kao u trećem stavu izreke.

Ispitujući pobijanu presudu po reviziji tuženog na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je revizija osnovana.

Prema pravnosnažnoj presudi u ovoj parnici ništava je odredba člana 2. Aneksa III ugovora o radu broj .../..., zavedenog pod brojem .../... od 14.08.2006. godine i odredba člana 2. Aneksa IV ugovora o radu .../..., zavedenog pod brojem .../... od 27.12.2007. godine, koji su anekse zaključeni među parničnim strankama, i kao posledica takve ništavosti je zahtev tužilje za naknadu štete u vidu manje isplaćene plate od strane tuženog primenom odredaba aneksa za koje je utvrđeno da su ništavi, u odnosu na platu po ugovoru o radu. Stav je nižestepenih sudova da se plate zaposlenima ne mogu isplaćivati prema pravilnicima tuženog, već isključivo u skladu sa imperativnim propisima, konkretno Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama i Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata u javnim službama donetom od strane Vlade Republike Srbije. Odlukom Ustavnog suda I Uo 578/11 od 27.06.2013. godine je utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom Pravilnik o zaradama i drugim primanjima na osnovu prihoda ostvarenog pružanjem usluga na tržištu iz oblasti stomatološke zaštite, donet od strane tuženog pod brojem ... dana 13.02.2009. godine. Stav je nižestepenih sudova da prigovor zastarelosti tužbenog zahteva za naknadu štete zbog isplaćene manje plate, istaknut od strane tuženog, nije osnovan, sa razloga što rok zastarelosti ne može da počne da teče pre nego što se utvrdi ništavost ugovora, konkretno aneksa ugovora o radu, te rok zastarelosti počinje teći od donošenja odluke kojom je utvrđena ništavost ovde predmetnih odredaba aneksa ugovora o radu.

Predmet tužbenog zahteva je naknada štete zbog manje isplaćene zarade primenom aneksa ugovora o radu, dakle novčano potraživanje iz radnog odnosa. Zastarelost takvog potraživanja ceni se na osnovu odredbe člana 196. Zakona o radu, kojim je propisan rok zastarelosti potraživanja iz radnih odnosa. Prema odredbi člana 1. tog zakona, prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa, odnosno po osnovu rada, uređuju se tim zakonom. To odredbe zakona o radu o rokovima zastarelosti potraživanja iz radnog odnosa čini posebnim, u odnosu na opšti propis sadržan u Zakonu o obligacionim odnosima. Odredba člana 196. Zakona o radnim odnosima glasi da sva novčana potraživanja iz radnog odnosa zastarevaju u roku od 3 godine od dana nastanka obaveze. Obaveza na naknadu štete nastaje trenutkom nastanka štete. U konkretnom slučaju tužilja je trpela štetu prilikom isplate svakog pojedinačnog mesečnog iznosa na ime plate, odnosno propuštanjem tuženog da prema tužilji ispuni obavezu na isplatu plate u zakonito obračunatom iznosu. Zahtev za naknadu štete odnosi se na period od 04.09.2006. godine kao dana dospeća potraživanja razlike u plati za avgust 2006. godine, do 05.08.2011. godine za potraživanje iz jula 2011. godine, od kada je do podnošenja tužbe 09.10.2017. godine protekao zakonom propisani rok za zastarelost od 3 godine.

Zastarelošću prestaje pravo zahtevati ispunjenje obaveze, prema odredbi člana 360. Zakona o obligacionim odnosima. Kako je proteklo zakonom određeno vreme u kome je tužilja mogla zahtevati ispunjenje obaveze, a tuženi se pozvao na zastarelost, tužbeni zahtev za isplatu i na ime naknade štete zbog manje isplaćene plate i za isplatu doprinosa za tužilju za penzijsko i invalidsko osiguranje, valjalo je odbiti.

To je razlog zbog koga je revizija tuženog usvojena, preinačene drugostepena i prvostepena presuda i odlučeno o tužbenom zahtevu za naknadu štete na ime manje isplaćene plate i za uplatu doprinosa kao u četvrtom stavu izreke ove presude.

Kako je ukinuto rešenje o troškovima prvostepenog postupka, rešenjem sadržanim u presudi Apelacionog suda u Beogradu Gž1 674/20 od 15.05.2020. godine, Vrhovni kasacioni sud odlučio je samo o troškovima postupka po revizijama, tako što je prema uspehu stranaka u ovom postupku, obavezao tužilju da tuženom naknadi trošak sastava revizije u iznosu od 33.000,00 dinara, po odredbi člana 153. i 154. Zakona o parničnom postupku, i odredaba važeće Advokatske tarife. Tuženom ne pripada naknada troška za sastav odgovora na reviziju tužilje, jer taj trošak nije bio potreban za vođenje revizijskog postupka, shodno odredbi člana 154. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić