U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Radun, advokat iz ..., protiv tuženog Kliničnog centra Vojvodine, čiji je punomoćnik Milena Ivošević, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1147/23 od 12.04.2023. godine, u sednici održanoj 30.08.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1147/23 od 12.04.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 3074/21 od 17.01.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.12.2018. godine do 30.11.2021. godine isplati iznos od 124.077,00 dinara sa zateznom kamatom od 21.07.2022. godine do isplate, kao i iznos od 24.090,70 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 20.07.2022. godine. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.12.2018. godine do 30.11.2021. godine isplati iznos od 83.718,16 dinara sa zateznom kamatom od 21.07.2022. godine do isplate, kao i iznos od 15.893,08 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 20.07.2022. godine. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi parnične troškove u iznosu od 87.310,00 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je zahtev tužioca za oslobađanje od obaveza plaćanja sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1147/23 od 12.04.2023. godine, stavom prvim izreke, žalba je usvojena i preinačena je prvostepena presuda u usvajajućem delu, tako što je odbijen tužbeni zahtev da sud obaveže tuženog da tužiocu za period od 01.12.2018. godine do 30.11.2021. godine isplati: po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 124.077,00 dinara sa zateznom kamatom od 21.07.2022. godine do isplate i iznos od 24.090,70 dinara po osnovu obračunate zatezne kamate do 20.07.2022. godine; po osnovu naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.718,16 dinara sa zateznom kamatom od 21.07.2022. godine do isplate i iznos od 15.893,08 dinara do 20.07.2022. godine; da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 87.310,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 47.776,00 dinara i troškove žalbenog postupka u iznosu od 45.912,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20, 10/23 – drugi zakon), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u periodu potraživanja bio u radnom odnosu kod tuženog, sa koeficijentom za obračun plate od 7,34 od 01.12.2018. godine do 28.02.2019. godine, a u periodu od 01.03.2019. godine do 30.11.2021. godine sa koeficijentom 8,06. Tuženi je tužiocu u tom periodu obračunavao i isplaćivao platu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada RS množio sa koeficijentom radnog mesta za poslove koje je obavljao, a koji metod obračuna plate tuženi primenjuje za zaposlene od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama od 2001. godine. Tako dobijeni proizvod, tj. visina osnovne plate tokom spornog perioda bila je manja od iznosa minimalne zarade, pa je tuženi tužiocu vršio dopunu plate do iznosa minimalne zarade, a u pojedinim mesecima u spornom periodu tužiocu je plata bila veća od minimalne zarade. Troškovi za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godinjeg odmora u obračunskim listama nisu iskazivani kao posebne obračunske stravke. Visina potraživanja na ime naknade za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko – finansijsku oblast, primenom parametara najpovoljnijih kriterijuma za tuženog u trenutno važećem PKU za javna preduzeća na teritoriji RS.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, nalazeći da u iznosu minimalne zarade u smislu člana 111. Zakona o radu nije sadržana i naknada predmetnih troškova i obavezao je tuženog da tužiocu isplati tražene naknade troškova u visini utvrđenoj veštačenjem primenom kriterijuma iz uporedno važećih Kolektivnih ugovora za preduzeća koja se finasiraju iz budžeta.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev, iz razloga što su u skladu sa članom 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, koji je poseban zakon u odnosu na Zakon o radu, ove naknade sadržane u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji osnov za ostvarivanje ovog prava tužioca niti u opštem, niti u posebnom propisu.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 157/20), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019...58/2020) u odredbi člana 91, a Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br.106/18) u odredbi člana 90. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), da osnovna plata pripada zaposlenom koj radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01...123/21), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilac je zaposlen u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Suprotno navodima revizije, primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br.106/18), kao i Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019...58/2020) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiocu ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njegove plate, pa činjenica da mu je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini i u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) po oceni Vrhovnog suda bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić