Apelacioni sud u Beogradu, presudom Gž1 2120/21 od 04.06.2021. godine, odbio je kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio presudu Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1136/20 od 14.12.2020. godine (stav prvi izreke). Odbio je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova postupka po žalbi (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11, 49/13 - US, 74/13 - US, 55/14, 87/18 i 18/20), ocenio da je revizija tužioca izuzetno dozvoljena, radi ujednačavanja sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na osnovu Aneksa ugovora o radu od 28.08.2015. godine, koji je zaključio sa tuženim kao pravnim sledbenikom „Železnice Srbije“ A.D. Beograd. U utuženom periodu, tuženi nije zaposlenima u obračunu zarade vrednosno iskazao iznose naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, isplaćene zaposlenima po ovom osnovu. Iznosi sadržani u stavu prvom i drugom izreke prvostepene presude predstavljaju mesečne iznose naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od marta 2017. godine do marta 2018. godine, čiju visinu je tužilac opredelio prema drugoj varijanti nalaza i mišljenja veštaka, po kom je obračunu utuženih naknada troškova izvršen prema odredbama Kolektivnog ugovora poslodavca pravnog prethodnika tuženog („Službeni glasnik RS“ br. 37/95 ... 7/00), dok iznosi sadržani u stavu trećem i četvrtom izreke prvostepene presude, predstavljaju mesečne iznose naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za isti period, čiju je visinu tužilac opredelio prema prvoj varijanti nalaza i mišljenja veštaka, po kom je obračun utuženih naknada troškova izvršen prema odredbi člana 32. Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br. 50/08 ... 8/09) (tužba je podneta 27.05.2020. godine).

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbene zahteve tužioca radi isplate na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (bliže određenih u stavu jedan – četiri izreke prvostepene presude), dok je drugostepeni sud odbio žalbu tužioca kao neosnovanu.

Drugostepeni sud je zaključio, da, kada je u opštem aktu propisano da se u cenu radnog časa uračunava i vrednost po osnovu regresa i dodatka za ishranu u toku rada, tada zaposleni ne može posebno ostvarivati naknadu ovih troškova, jer je to pravo ostvario kroz vrednost obračunatih i isplaćenih časova rada. Okolnost da visina regresa i naknade za ishranu u toku rada nije vrednosno iskazana, te da se sledstveno tome ne može utvrditi u kom procentu učestvuje u vrednosti radnog časa je bez uticaja. Iz razloga, što Zakon o radu, kao matični zakon u ovoj oblasti, odredbama člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu propisuje pravo zaposlenog na naknadu ovih troškova, ali utvrđivanje visine i način isplate prepušta autonomnom regulisanju putem zaključenja Kolektivnog ugovora, kao opšteg akta ili ugovora o radu. Kada opšti akt poslodavca i ugovor o radu ne utvrđuju visinu naknade ovih troškova, već se opštim aktom određuje da su uračunati u cenu radnog časa, kao elementa za obračun osnovne zarade, zaposleni ne može sa uspehom potraživati posebnu isplatu novčanih iznosa iz ovih osnova, jer nema odgovarajućeg Kolektivnog ugovora, kao opšteg akta i instrumenta za njihovu konkretnu realizaciju. Opšti kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“ br. 22/97 ... 31/03) prestao je da važi 24.09.2005. godine, istekom roka od šest meseci od dana stupanja na snagu Zakona o radu, u smislu pravila iz člana 284. stav 2. tog zakona, a primena Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br. 50/08, 204/08) u pogledu ovih prava koja su propisana odredbom člana 32. stav 1. alineja 6. i 7, privremeno je odložena u skladu sa Sporazumom o razvoju socijalnog dijaloga, kojim je određeno da će datum početka njegove primene biti određen posebnim Aneksom opšteg kolektivnog ugovora, kako to proizilazi iz člana 1. i 2. Aneksa broj 2 Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ broj 8/09), koji još uvek nije zaključen.

Ovakav zaključak ne može se prihvatiti kao pravilan, zato što je pogrešno primenjeno materijalno pravo, na koji razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP, zbog čega je i činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Naime, Zakonom o radu je propisano pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom („Službeni glasnik RS“, broj 24/05, sa izmenama i dopunama), i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu). Ovo pravo mora biti iskazano u obračunskim listama za sve zaposlene. Od 01.01.2006. godine poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarade mogu ugovoriti manji ili veći iznos regresa i toplog obroka, od onog koji je predviđen Opštim kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali samo ukoliko su doneli odluku kojom su predvideli visinu regresa i toplog obroka. Visina troškova na ime regresa za godišnji odmor i na ime troškova za ishranu u toku rada, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Stoga se ne može prihvatiti zaključak drugostepenog suda, da je na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenjeno materijalno pravo.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će postupajući po primedbama na koje je ukazano ovim rešenjem, radi pravilne primene materijalnog prava, pravilno utvrditi činjenično stanje u pogledu visine naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a koja mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i njihovu stručnu spremu i doneti novu, pravilnu i zakonitu odluku.

Kako su ukinute drugostepena i prvostepena presuda u pogledu glavnog tužbenog zahteva, to je ukinuta i odluka o troškovima postupka, s obzirom na to da se predmet u ukinutom delu vraća na ponovno suđenje i da će o troškovima postupka povodom revizije, zajedno sa ostalim troškovima biti odlučeno u konačnoj odluci na osnovu člana 153. i 154. u vezi odredbe člana 165. stav 3. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 404. i 416. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić