U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Dobrile Strajina, predsednika veća, Gordane Komnenić, Dragane Mirosavljević, Zorana Hadžića i Vesne Subić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Milenko Todoreskov, advokat iz ..., protiv tužene Saobraćajne škole ''Pinki'', Novi Sad, koju zastupa Pravobranilaštvo AP Vojvodine, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1422/2022 od 06.04.2022. godine, u sednici održanoj 28.09.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1422/2022 od 06.04.2022. godine.

PREINAČUJU SE: presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1422/2022 od 06.04.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 65/2021 od 27.01.2022. godine, u stavu prvom, drugom i trećem izreke, tako što SE ODBIJA, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da sud tuženu obaveže da joj za period od 01.12.2017. godine do 30.10.2022. godine isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada u iznosu od 107.428,25 dinara i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora u toku rada u iznosu od 76.476,47 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos koji je bliže određen u izreci prvostepene presude i ODBIJA zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka, sa pripadajućom kamatom.

OBAVEZUJE SE tužilja da tuženoj naknadi troškove celog postupka od 36.000,00 dinara u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 65/2021 od 27.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se tužbeni zahtev usvaja. Stavom drugim izreke, tužena je obavezana da tužilji za period od 01.12.2017. godine do 30.10.2022. godine isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada u ukupnom iznosu od 107.428,25 dinara i naknadu regresa za korišćenje godišnjeg odmora u toku rada u ukupnom iznosu od 76.476,47 dinara, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na mesečne iznose navedene u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke, tužena je obavezana da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 75.500,00 dinara, sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude. Stavom četvrtim izreke, tužilja je oslobođena obaveze plaćanja troškova sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1422/2022 od 06.04.2022. godine, odbijena je žalba i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 65/2021 od 27.01.2022. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je izjavila blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i predložila da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, na osnovu odredbe člana 404 stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11... 18/20), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju su ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene, kao izuzetno dozvoljenoj, propisani odredbom 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, pošto je potrebno ujednačavanje sudske prakse u pogledu prava zaposlenih, kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u periodu od 01.12.2017. godine do 30.10.2020. godine, bila u radnom odnosu kod tužene, na radnom mestu ... sa koeficijentom posla 6,30. Tužena je tužilji u tom periodu obračunavala platu tako što je osnovicu koju je objavila Vlade Republike Srbije množila sa koeficijentom radnog mesta, a tako obračunata plata tužilje je bila niža od iznosa minimalne zarade za puno radno vreme i ostvareni standardni radni učinak. U obračunskim listama za sporni period nije iskazana naknada tužilji za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, niti je iskazano koji deo koeficijenta se odnosi na te naknade. Veštačenjem je obračunata visina predmetnih naknada za sporni period od 107.428,25 dinara na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i 76.476,47 dinara na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema tada važećem Pojedinačnom kolektivnom ugovorom za delatnost putne privrede (''Službeni glasnik RS'', br. 14/18), Pojedinačnom kolektivnom ugovoru za javna komunalna i druga javna preduzeća Grada Novog Sada (''Sl.list Grada Novog Sada'' br. 37/17, 34/20), Pojedinačnom kolektivnom ugovoru za javna, komunalna i druga javna preduzeća Grada Subotice (''Službeni glasnik RS'', br. 83/15), Pojedinačnom kolektivnom ugovoru za javna, komunalna i druga javna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'', br. 59/15) i (''Sl. list Grada Pančeva'' br. 25/18) i Pojedinačnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije (''Službeni glasnik RS'', br. 30/21).

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužilje usvojili i tuženu obavezali da joj naknadi troškove za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u toku rada za period od 01.12.2017. godine do 30.10.2020. godine, imajući u vidu da je tužena tužilji u čitavom spornom periodu isplaćivala zaradu u visini važeće minimalne zarade, pa su zaključili da joj naknada za topli obrok i regres nije isplaćena, a parametar koji je sudski veštak primenio pri obračunu ovih naknada najbliži je i najobjektivniji parametrima koji su propisani Pojedinačnim kolektivnim ugovorima za prosvetu, jer se zaposleni u komunalnim delatnostima finansiraju na isti način kao i zaposleni u prosveti, odnosno najpribližnije tome.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo.

Zakon o radu (''Službeni glasnik RS'', br. 24/2005...95/2018), u odredbi člana 105. stav 3. propisuje da se pod zaradom smatraju sva primanja iz radnog odnosa osim primanja iz člana 14, 42. stav 3. tačke 4. i 5, člana 118. stav 1. tačke 1-4, člana 119, člana 120. tačka 1. i člana 158. tog Zakona.

Prema odredbi člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. istog Zakona, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i na regres za korišćenje godišnjeg odmora, a visina troškova iz stava 1. tačka 5. tog člana, mora biti izražena u novcu (stav 2.).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama (''Službeni glasnik RS'', br. 34/2001...21/2016), propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja, pored ostalih i za zaposlene u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, Autonomne Pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Platu zaposlenih u javnim službama određuje osnovna plata koju čini proizvod osnovice za obračun plate (koju utvrđuje Vlada) i koeficijenta (utvrđenih aktom Vlade), dodataka na platu propisanih tim Zakonom (minuli rad, prekovremeni rad, terenski dodatak, rad noću i na dan državnih i verskih praznika) i obaveze koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate. Prema odredbi člana 4. stav 1. tog Zakona, koeficijent plate izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana, koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Posebni kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika (''Službeni glasnik RS'', br. 21/2015, 92/2020), predviđeno je da ukoliko osnovna plata zaposlenog koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun i isplatu plata i koeficijenata iz propisa o koeficijentima za obračun plata za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, je niža od minimalne zarade, osnovna plata utvrđena na napred opisani način isplaćuje se u visini minimalne zarade (član 20.). Isto rešenje sadržano je i u članu 31. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe (''Službeni glasnik RS'', br. 38/2019, 55/2020), a prema odredbi člana 48.tog opšteg akta, zaposleni može da ostvari pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora od 2020. godine, ako se za takvu vrstu naknade steknu uslovi u budžetu Republike Srbije, tako što visinu tih naknada utvrđuje Vlada.

Dakle, regulativa obračuna i isplate plata u javnim službama u skladu sa normama posebnog zakona, nije istovetna regulativi obračuna i isplate zarade prema pravilima koja se primenjuju u opštem radno-pravnom režimu, jer pojam zarade u određenim radnim sredinama i plate nema jedinstveno značenje, što se direktno odražava na različitost uslova, načina i obima prava na naknadu predmetnih troškova. Obračunom plate zaposlenima u javnim službama, primenom posebnih zakona i opšteg akta, zaposleni na određenim radnim mestima sa najnižim koeficijentom primaju platu u nižem iznosu od minimalne zarade i u toj situaciji vršena je isplata plate do visine vrednosti minimalne zarade. Međutim, isplatom plate zaposlenima u javnim službama u visini vrednosti minimalne zarade, ne aktiviraju se pravila opšteg radno-pravnog propisa, prema kome zaposleni, koji u skladu sa Zakonom o radu, ostvaruje pravo na isplatu minimalne zarade, ima pravo na uvećanu zaradu i naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u smislu odredbe člana 108. i 118. Zakona o radu. Gore navedeni posebni propisi ne predviđaju pravo na naknadu za ishranu i regres za korišćenje godišnjeg odmora posebnom normom, jer su ove naknade obuhvaćene i sadržane u koeficijentu za obračun plata (član 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama), što znači da se ista ostvaruju kroz obračun i isplatu plata, usled čega nema ni osnova (upućujućih normi) da se primenjuju parametri iz važećih kolektivnih ugovora za zaposlene u javnim preduzećima. Stoga, prema sadržaju navedenih posebnih zakona, nema pravne praznine po pitanju prava na isplatu naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega nema ni uslova za supsidijarnu primenu Zakona o radu (član 2. Zakona o radu), što znači da je tužbeni zahtev tužilje neosnovan.

Na osnovu Zaključka usvojenog na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kom je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.

Pošto tužilja nije uspela u ovom postupku, ne pripada joj pravo na naknadu troškova tog postupka, a dužna je da tuženoj, na osnovu odredbe člana 153. stav 1. Zakona o parničnom postupku, naknadi troškove koji su joj bili potrebni radi vođenja ove parnice, u smislu odredbe člana 154. istog Zakona i to: na ime angažovanja zastupnika za sastav žalbe i revizije po 18.000,00 dinara, na osnovu važeće Advokatske tarife, primenom člana 162. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke, doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, a odluku kao u stavu trećem izreke, primenom odredbe člana 165. stav 2. istog Zakona.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić