U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilja AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Dragica Brkić, advokat iz ..., protiv tuženog „NIS“ a.d. Novi Sad, čiji je punomoćniik Branislav Grujić, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1224/20 od 10.06.2020. godine, u sednici veća održanoj 18.02.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tuženog, PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1224/20 od 10.06.2020. godine, tako što SE ODBIJA, kao neosnovana, žalba tužilja i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 360/16 od 06.06.2016. godine.

OBAVEZUJU SE tužilje da tuženom solidarno naknade troškove revizijskog postupka u iznosu od 19.200,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 360/16 od 06.06.2016. godine, odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se obaveže tužena da tužiljama, na ime bonusa za vreme koje su provele na radu u 2011. i 2012. godini, isplati određene novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, sve bliže određeno u ovom stavu izreke. Stavom drugim izreke, prekinut je postupak iza tužioca pok. GG.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1224/20 od 10.06.2020. godine, prvostepena presuda je preinačena, tako što je tužbeni zahtev usvojen i obavezan tuženi da tužilji AA iz ... po osnovu bonusa 2011. godinu isplati iznos od 42.524,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.05.2012. godine od isplate, tužilji BB iz ... po osnovu bonusa za 2012. godinu islati iznos od 31.496,52 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.05.2013. godine od isplate i tužilji VV iz ... po osnovu bonusa za 2012. godinu islati iznos od 14.111,18 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.05.2013. godine od isplate i obavezan je tuženi da tužiljama naknadi parnične troškove u iznosu od 54.000,00 dinara.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalog prava.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013- US, 55/2014, 87/2018, 18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti se navodima revizije određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja AA je bila radnik tuženog do 30.12.2011. godine joj je prestao radni odnos zaključno sa 09.01.2012. godine, zbog ostvarivanja prava na starosnu penziju. U martu 2011. godine primila je bonus za 2010. godinu. Tužilja BB bila je radnik tuženog do 08.06.2012. godine, kada joj je prestao radni odnos zaključno sa 20.06.2012. godine, zbog ostvarivanja prava na starosnu penziju. U aprilu 2012. godine je primila bonus za 2011.godinu. Tužilja VV bila je radnik kod tuženog do zaključenja sporazuma o prestanku radnog odnosa zaključno sa 15.08.2012. godine. U aprilu 2012. godine primila je bonus za 2011. godinu.

Tuženi je 21.05. 2009. godine doneo Pravilnik o isplati premija zaposlenima kod tuženog kojim je predviđeno da se Pravilnik uvodi isključivo radi rešavanja pitanja vezanih za nagrađivanje zaposlenih, a da se sva ostala pitanja regulišu Kolektivnim ugovorom. Pravilnik je donet sa ciljem da se u kratkoročnoj i dugoročnoj perspektivi dostigne: povećanje nivoa motivacije zaposlenih za povećanje uspešnosti društva i povećanje nivoa lične uspešnosti zaposlenog. Navedenim Pravilnikom predviđene su vrste motivacionog nagrađivanja za dostizanje postavljenih ciljeva u društvu: kvartalna premija, projektna premija, premija za posebna dostignuća i godišnja premija. Premije nisu stalni deo zarade zaposlenih i isplaćuju se na osnovu posebne odluke generalnog direktora u slučaju stabilnog finansijskog stanja društva. Pod nestabilnim finansijskim stanjem društva podrazumeva se sistemski negativni rezultat dva ili više meseca zaredom. Godišnja premija je usmerena na povećanje motivacije zaposlenih za postizanje planskih godišnjih pokazatelja uspešnosti društva, organizacionih jedinica društva i doprinosa zaposlenog. Godišnje nagrađivanje zaposlenih vrši se prema rezultatima ocene efikasnosti poslovanja društva, organizacionih jedinica društva i samog zaposlenog za obračunsku kalendarsku godinu. Godišnja premija se odnosi na zaposlene koji su faktički odradili u obračunskoj kalendarskoj godini najmanje 9 meseci. Osnova za isplatu premije po rezultatima rada je odluka generalnog direktora, koja je pripremljena na osnovu rezultata auditorskog (revizorskog) izveštaja poslovanja društva. Način i uslovi isplate premije za rezultate godine regulišu se posebnim normativnim aktom društva.

Članom 56. stav 1. Kolektivnog ugovora kod tuženog, koji je bio u primeni u spornom periodu, predviđeno je da zaposleni imaju pravo na godišnji bonus koji se isplaćuje jednokratno za prethodnu kalendarsku godinu, koji ne može biti manji od 10% bruto zarade zaposlenog isplaćene u toku kalendarske godine, za koju se isplaćuje godišnji bonus, a u slučaju ispunjenja 100%. Stavom 3. ovog člana je propisano da obim i postupak ostvarivanja prava na isplatu bonusa se bliže uređuje posebnim aktom, koji donosi generalni direktor, odnosno lice koje on ovlasti, uz mišljenje reprezentativnog sindikata. Stavom 4. je predviđeno da poslodavac može na osnovu svoje odluke zaposlenima isplatiti zaradu iz dobiti po godišnjem obračunu, srazmerno učešću zarada zaposlenih u godišnjem fondu zarade u kalendarskoj godini u kojoj je iskazana dobit.

Tuženi je 30.12.2011. godine doneo Opšti standard društva- Kvartalni godišnji bonusi za zaposlene, kojim je regulisao pravila obračuna bonusa na kvartalnoj godišnjoj osnovi, a prema kojima godišnja šema bonusa ima za cilj da omogući da se uspeh kompanije, koji je ostvaren tokom godine, podeli i motiviše, naročito dobre zaposlene za njihov ukupan doprinos tokom godine. Godišnja šema bonusa reguliše isplatu bonusa na godišnjem nivou i predstavlja instrument materijalne motivacije zaposlenih na osnovu procene njihovog učinka u prethodnoj godini. U Opštim standardima je predviđeno da pored osnovne mesečne zarade koju prima svaki zaposleni može biti odobren i bonus, a šema bonusa zaposlenih se sastoji od kvartalnog bonusa, godišnjeg bonusa, projektne premije, premije za poslovna dostignuća.

Isplata godišnjeg bonusa zaposlenima se vršila u martu tekuće godine za prethodnu godinu. Tuženi je u toku postupka dostavio izveštaje kojima je utvrđena visina godišnjeg bonusa za 2011. godinu i 2012. godinu za tužilje, u iznosima koji se tužbom potražuju.

Na ovako utvrđeno činjenično stanje, prvostepeni sud je primenom materijalnog prava iz Zakona o radu, Pravilnika tuženog o isplati premija zaposlenima, Kolektivnog ugovora kod tuženog i Opštih standarda društva isplati kvartalnih i godišnjih bonusa, ocenio da tužbeni zahtev nije osnovan, jer tužilje nisu imale svojstvo zaposlenih kod tuženog u momentu utvrđivanja prava na godišnji bonus.

Drugostepeni sud je ocenio da je tužbeni zahtev osnovan, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio i tužbeni zahtev usvojio. Prema datim razlozima. prema odredbi člana 56. stav 1. Kolektivnog ugovora kod tuženog i Opštih standarda, pravo na isplatu bonusa nije uslovljeno postojanjem radnog odnosa u momentu njegove isplate. Pored toga, po oceni drugostepenog suda godišnji bonus nema za cilj da materijalno motiviše dobre radnike za njihov učinak u prethodnoj godini, u kom slučaju bi zaista pravo na isplatu pripadalo samo zaposlenima koji su u radnom odnosu kada se vrši isplata i čijim radom je tuženi u prethodnoj godini ostvario poslovni uspeh, već se godišnjim bonusom omogućava svim zaposlenima koji su u toku kalendarske godine svojim radom doprineli uspehu tuženog da učestvuju u podeli ostvarene dobiti, tako da za ostvarivanje tog prava nije odlučno da li su u radnom odnosu kod tuženog u vreme kada se isplata godišnjeg bonusa vrši. Odredbom člana 105. Zakona o radu predviđeni su kriterijumi, merila i način ostvarivanja prava zaposlenog na zaradu po osnovu doprinosa u poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi isl.), koji se utvrđuju opštim aktom (Kolektivnim ugovorom ili Pravilnikom o radu) i ugovorom o radu. Kako tuženi svojim važećim aktima ovo pravo nije ograničio samo na zaposlene u radnom odnosu u momentu isplate bonusa, po oceni drugostepenog suda tužbeni zahtev za isplatu bonusa je osnovan.

Osnovano se revizijom tuženog ukazuje da se navedeno stanovište drugostepenog suda ne može prihvatiti kao pravilno.

U smislu opštih akata tuženog, pravo na godišnji bonus pripada licima koja su zaposlena kod tuženog u momentu sticanja prava na godišnji bonus. Godišnji bonus se isplaćuje jednokratno, svake godine u martu mesecu, nakon završnog računa za prethodnu kalendarsku godinu i predstavlja instrument materijalne motivacije zaposlenih, na osnovu procene njihovog učinka u protekloj godini, da ubuduće bolje rade. Zbog toga je kao uslov za sticanje prava na godišnji bonus neophodan status zaposlenog kod tuženog u momentu kada se to pravo stiče, u martu mesecu tekuće godine kada se, po završnom računu, utvrđuje koja lica imaju status zaposlenog, da li uz ispunjenje drugih uslova ostvaruju pravo na bonus i vrši isplata bonusa.

Suprotno stanovištu drugostepenog suda ovo pravo ne pripada bivšim zaposlenima koji su to svojstvo izgubili pre momenta kada se ovo pravo stiče, jer to nije previđeno opštim aktima tuženog. U trenutku ostvarivanja prava na isplatu godišnjeg bonusa za 2011. godinu (mart 2012. godine) i 2012. godinu (mart 2013. godine) ni jedna od tužilja više nije bila zaposlena kod tuženog, jer im je prethodno po sticanju uslova za starosnu penziju odnosno po sporazumu prestao radni odnos, a do prestanka radnog odnosa su im isplaćene sve pripadajuće premije (bonusi) na koje su do tada ostvarile pravo.

Kod takvog stanja stvari, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilan je zaključak prvostepenog suda da tužbeni zahtev nije osnovan, zbog čega je primenom člana 416. stav 1. ZPP, drugostepena presuda preinačena tako što je odbijena, kao neosnovana, žalba tužilja i potvrđena prvostepena presuda.

Tuženom, prema uspehu u revizijskom postupku, primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na nakandu troškova revizijskog postupka, u granicama postavljenog zahteva u smislu člana 3. stav 1. ZPP, u ukupnom iznosu od 19.200,00 dinara, i to za sastav revizije u iznosu od 12.000,00 dinara i sudske takse na reviziju u iznosu od 7.200,00 dinar, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Taksenoj tarifi iz Zakona o sudskim taksama.

Iz navedenih razloga, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća-sudija

Božidar Vujičić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić