Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...18/20) i utvrdio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene na poslovima ... radnika – IV stepen stručne spreme sa koeficijentom za obračun i isplatu zarade od 8,62. U spornom periodu tužena je tužilji obračunavala i isplaćivala platu, tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množila koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), počev od 2001. godine. S obzirom na to da je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu, bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužilji svakog meseca vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužilji u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilje nije iskazivana, kao posebna stavka, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđeno da na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, dnevni iznos toplog obroka je 250,00 dinara bruto, a regres iznosi 75% prosečne isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka, tužilji u spornom periodu neisplaćeni topli obrok iznosi 108.750,00 dinara, a neisplaćeni regres 98.786,51 dinar.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio zahtev tužilje i obavezao tuženu da tužilji isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period, čija visina je utvrđena na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, sa pripadajućom kamatom, jer je zaključio da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je članom 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po stanovištu prvostepenog suda, u situaciji kada je tužena tužilji isplaćivala minimalnu zaradu sledi da tužilji nije isplaćen topli obrok i regres i da je tužena u obavezi da joj tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, pravnom alalogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Repubili Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i potraživanje tužilje.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio, kao neosnovan zahtev tužilje primenom odredbi Zakona o javnim službama, Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, važećih u spornom periodu, smatrajući da se na zaposlene koji platu ostvaruju prema Zakonu o platama u državnim organima i javnim službama primenjuju parametri koji su unapred određeni od strane Vlade RS i Ministarstva finansija, te da u situaciji kada je posebnim aktima regulisano pravo, obaveze i odgovornost zaposlenog, konkretno naknada troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, da nema mesta primeni člana 118. Zakona o radu, već se kao lex specialis primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama, koji se primenjuje i na zaposlene u školama kao javnim ustanovama, kao i da važećim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika u spornom periodu nije ugovoreno pravo zaposlenih na isplatu naknade troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Pored toga drugostepeni sud je smatrao da se Zakon o radu, kao opšti propis primenjuje samo ako posebnim propisima nisu regulisana prava, obaveze i odgovornosti zaposelnih koji se finansiraju iz budžeta, te kako je naknada troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora propisana posebnim zakonom na način da su ove naknade sadržane u koeficijentu, da se u toj situaciji ne može primeniti Zakon o radu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo, sa kojih razloga su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Članom 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“ br. 88/2017...129/2021), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Članom 1. stav 1. tačka 3. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave Članom 3. stav 1. istog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Članom 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Članom 20. stav 1. Posebnog Kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, broj 21/15 i 92/20), propisani su elementi za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom, a stavom 2. da ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenata iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisan način, isplaćuje se u visini minimalne zarade.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, i to, između ostalog za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. tog člana zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe Zakona o radu primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno, na osnovu člana 202. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Članom 2. stav 1. tačka 1. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun i isplatu zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koji se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.

Tužilja je zaposlena kod tužene, sa kojih razloga se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. S obzirom na to da poseban zakon (Zakona o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, to sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, broj 21/2015) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, koje nije predviđeno ni prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom („Službeni glasnik RS“, br. 12/2009). Kada se ima u vidu sve napred navedeno, pravilno je zaključio drugostepeni sud da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, sa kojih razloga ne postoji pravni osnov za ostvarivanje prdmetnog prava tužilje sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu. Stoga, kako je to pravilno zaključio drugostepeni sud, tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom da su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, a to što je tužilji u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada bez uticaja je na drugačiju odluku.

Sa napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić