OBAVEZUJU SE tužilje da tuženom na ime naknade troškova postupka isplate iznos od 72.000,00 dinara, svaka u iznosu od po 18.000,00 dinara, u roku od osam dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1860/22 od 16.05.2022. godine odbijena je žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1469/2021 od 24.02.2022. godine kojom je odbijen predlog tuženog za prekid postupka (stav prvi izreke), usvojen tužbeni zahtev (stav drugi izreke) i obavezan tuženi da za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati: tužilji AA na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 95.861,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 19.267,96 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav treći i četvrti izreke); tužilji BB na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 55.203,75 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 14.427,77 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate kao i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav peti i šesti izreke); tužilji VV na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 93.233,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 18.826,82 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav sedmi i osmi izreke); tužilji GG na ime troškova za ishranu u toku rada iznos od 101.469,75 dinara sa zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 20.093,25 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.324,36 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 13.11.2021. godine do isplate i iznos od 15.908,02 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 12.11.2021. godine (stav deveti i deseti izreke) i da im naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 160.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti do konačne isplate (stav jedanaesti izreke), a tužilje su oslobođene obaveze plaćanja sudskih taksi (stav dvanaesti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je, zbog pogrešne primene materijalnog prava, blagovremeno izjavio reviziju predviđenu članom 404. ZPP (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, posebna revizija tuženog u ovom sporu je dozvoljena radi ujednačavanja sudske prakse po pitanju prava zaposlenih u javnim službama, kojima se plate isplaćuju u visini minimalne zarade, na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, i usaglašavanja sa pravnim stavom koji je usvojen na sednici Građanskog odeljenja ovog suda od 05.07.2022. godine.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u periodu od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine bile u radnom odnosu kod tuženog i obavljale poslove ... sa koeficijentom za obračun plate od 6,83. U spornom periodu tuženi je tužiljama obračunavao i isplaćivao tužiljama platu na taj način što je koeficijent njihovog radnog mesta množio sa osnovicom koju objavljuje Vlada Republike Srbije, nakon čega bi dobijeni iznos upoređivao sa minimalnom zaradom i ukoliko bi tako dobijeni iznos bio niži od iznosa minimalne zarade tuženi je vršio doplatu plate do visine minimalne zarade. U listama za obračun plate tužilja nije posebno iskazana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđena visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema najpovoljnijim parametrima za tuženog u trenutno važećim Posebnim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji (naknada troškova za ishranu u toku rada u bruto iznosu od 250,00 dinara na dnevnom nivou, odnosno 175,25 dinara neto, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou).

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev usvojili i tuženog obavezali na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu čija je visina utvrđena veštačenjem, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade po definiciji iz člana 111. Zakona o radu ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tuženi tužiljama isplaćivao minimalnu zaradu sledi da im nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Vrhovni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“ br. 42/91 ... 83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3)). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. navedenog zakona, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a prema stavu 2. istog člana koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) određeni su elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3). Odredbom člana 102. važećeg PKU, predviđena su samo prava zaposlenog na naknadu za dolazak i odlazak sa rada, pravo na naknadu troškova za vreme provedeno na službenom putu u zemlji, za vreme provedeno na službenom putu u inostranstvu, kao i za troškove ishrane za vreme provedeno na službenom putu u zemlji (dnevnice za službeno putovanje u zemlji), a što je bilo predviđeno i odredbom člana 101. ranije važećeg PKU.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade. Odredbama člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, pored ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a stavom 2. ovog člana propisano je da visina troškova iz stava 1. tačka 5) ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drukčije određeno (član 2. stav 2).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik br. 44/01...58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njihovih plata, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), kao ni Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/20), niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. S obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiljama isplaćivana kroz koeficijent za obračun plate, tužiljama ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuju, bez obzira na činjenicu da im je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Odluka o troškovima postupka, sadržana u trećem stavu izreke, doneta je primenom člana 165. stav 2. u vezi sa članom 153. stav 1. i članom 154. ZPP. Tuženoj su, u skladu sa opredeljenim zahtevom, priznati troškovi za odgovor na tužbu u iznosu od 9.000,00 dinara, pristup zastupnika tužene na tri održana ročišta u iznosu od ukupnpo 27.000,00 dinara, za sastav žalbe i revizije u iznosu od po 18.000,00 dinara. Ove troškove tužilje su dužne nadoknaditi tuženoj na jednake delove, u skladu sa članom 160. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić