OBAVEZUJU SE tužilje da na jednake delove na ime troškova celog postupka, isplate tuženoj 335.563,48 dinara, u roku od 15 dana od dostavljanja prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2512/22 od 08.06.2022. godine odbijena je žalba tužene i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1466/21 od 22.03.2022. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužiljama za period od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati pojedinačno opredeljene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, kao i iznose obračunate zatezne kamate od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do 03.12.2021. godine i da im naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 258.920,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s predlogom su da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog jer je u odlukama revizijskog suda izražen suprotan stav o pravu zaposlenih u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega je na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u radnom odnosu kod tuženog na radnom mestu ..., sa koeficijentom zarade od 6,83. U spornom periodu od 01.04.2018. do 31.03.2021. godine tuženi je obračunavao i isplaćivao tužiljama platu na taj način što je koeficijent njihovog radnog mesta množio sa osnovicom koju objavljuje Vlada RS, nakon čega bi dobijeni iznos upoređivao sa minimalnom zaradom, te ukoliko bi tako dobijeni proizvod bio niži od iznosa minimalne zarade tuženi je vršio dopunu plate do visine minimalne zarade. U listama za obračun plate tužilja nije posebno iskazana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. U nedostatku parametara za obračun traženih troškova, njihov obračun izvršen je veštačenjem, primenom najpovoljnijih kriterijuma u trenutno važećim PKU RS, prema kojima je naknada troškova za ishranu opredeljena u iznosu od 250,00 dinara bruto dnevno a naknada troškova za regres u visini od 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou. Visina postavljenog tužbenog zahteva tužilja utvrđena je u skladu sa nalazom i mišljenjem sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev usvojili i tuženog obavezali da tužiljama isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora utvrđen veštačenjem, sa pripadajućom kamatom obračunatom od dospelosti do 3.12.2021.godine, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade po definiciji iz člana 111. Zakona o radne mogu da budu sadržane predmetne naknade troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tužena isplaćivala minimalnu zaradu sledi da tužiljama nije isplaćena naknada troškova za topli obrok i regres, pa je tužena dužna da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Vrhovni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o javnim službama („Službeni glasnik RS“ br. 42/91 ... 83/14) propisano je da se javnom službom u smislu ovog zakona smatraju ustanove, preduzeća i drugi oblici organizovanja utvrđeni zakonom, koji obavljaju delatnost odnosno poslove kojima se obezbeđuje ostvarivanje prava građana, odnosno zadovoljavanje potreba građana i organizacija, kao i ostvarivanje drugog zakonom utvrđenog interesa u određenim oblastima.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana zakona da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), odredbom člana 90. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3.).

Odredba člana 91. Posebnog Kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/19) određuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata, i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), a osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom ( stav 3.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), odredbom člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, između ostalog i za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. tog člana visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe Zakona o radu primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. te Uredbe, koji se primenjuju na zaposlene zdravstvenim ustanovama.

Vrhovni sud je stava da zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata, u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene u zdravstvenoj ustanovi pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredaba člana 118. stav 1. tač. 5) i 6) Zakona o radu, kao i da posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 106/18), kao ni Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“ broj 96/19 i 58/19), niti prethodno važećim Posebnim kolektivnim ugovorom iz 2010. godine. S obzirom na to da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu tužiljama isplaćivana kroz koeficijent za obračun njihove plate, tužiljama ne pripada pravo na dodatnu isplatu naknade ovih troškova koju tužbom potražuje, bez obzira na činjenicu da im je plata isplaćivana u visini minimalne zarade.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku pripadaju troškovi celog postupka, u skladu sa Taksenom i Tarifom o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i to na ime zastupanje advokata na dva održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara, jednom neodržanom ročištu iznos od 6.000,00 dinara sastav odgovora na tužbu u iznosu od 9.000,00 dinara, tri obrazložena podneska iznos od po 9.000,00 dinara, za sastav žalbe i revizije u iznosu od po 18.000,00 dinara i na ime sudskih taksi na žalbu i odluku po žalbi za tužilju iznos od po 34.765,87 dinara i reviziju i odluku po reviziji iznos od 69.531,74 dinara i 97.500,00 dinara, zbog čega je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković