OBAVEZUJU SE tužioci da tuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 36.000,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 231/19 od 30.09.2021. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je objektivno preinačenje tužbe od 20.07.2021. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca AA, pa je obavezan tuženi da tužiocu isplati ukupan iznos od 178.229,92 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu (efektivni rad), u periodu od 01.08.2016. do 30.06.2019. godine, i na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg, u periodu od 01.06.2016. do 30.06.2019. godine, u pojedinačno opredeljenim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom na svaki od tih iznosa počev od dospelosti pa do isplate, kao u ovom stavu izreke. Stavom trećim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje BB, pa je obavezan tuženi da tužilji isplati ukupan iznos od 191.288,09 dinara, na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu (efektivni rad), u periodu od 01.08.2016. do 30.06.2019. godine, i na ime razlike između pripadajuće i isplaćene zarade po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg, u periodu od 01.06.2016. do 30.06.2019. godine, u pojedinačno opredeljenim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom na svaki od tih iznosa počev od dospelosti pa do isplate, kao u ovom stavu izreke. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 195.240,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti pa do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5190/21 od 18.03.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, radi ujednačavanja sudske prakse, na osnovu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) - u daljem tekstu: ZPP, pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u navedenom delu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužioci su bili u radnom odnosu kod tuženog, i to tužilac AA na mestu ..., a tužilja BB na radnom mestu ... . U utuženom periodu tuženi je obračunavao i isplaćivao tužiocima naknadu troškova za ishranu u toku rada u bruto iznosu od 2.700,00 dinara mesečno, a za regres za korišćenje godišnjeg odmora u bruto iznosu od 1.000,00 dinara mesečno, u skladu sa Pravilnikom o radu kod tuženog. Iznosi dosuđeni tužiocima prvostepenom presudom predstavljaju razliku između naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora obračunate u vrednostima propisanim Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 27/15 od 18.03.2015. godine, koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine) i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno-komunalna preduzeća grada Pančeva („Službeni glasnik RS“, broj 59/2015 koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) i naknade tih troškova isplaćenih tužiocima za utuženi period. Kako kod tuženog nije postojao rad koji se može podvesti pod pravnu prirodu prekovremenog rada, tužiocima je dosuđena i razlika zarade za efektivni rad. Visina potraživanja je utvrđena na osnovu veštačenja od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke, na koje tuženi nije imao primedbi.

Kod utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su na osnovu odredbi člana 4, 8, 118, 246. i 256. Zakona o radu, člana 4. i 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, odredbi Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Sl. glasnik RS“, broj 27/15) i Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Sl. glasnik RS“, broj 59/15), ocenili da tužioci osnovano potražuju razliku u odnosu na isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sve u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom, smatrajući da se član 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnosi na utužene naknade. Kao osnovan je ocenjen i deo tužbenog zahteva koji se odnosi na prekovremeni rad, pre svega imajući u vidu da je tužiocima poslodavac delimično platio vrednost ostvarenih časova rada nedeljom, a s obzirom i na odredbu člana 80. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i komunalna preduzeća grada Pančeva.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište nižestepenih sudova u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata odnosno zarada, kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih zaposlenih lica korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Po članu 4. zakona ništave su odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega osim pomenutog zakona primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom stistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa, kao što je između ostalog i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizilazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1.) jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u držvanim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

Kako su odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode, što znači da se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, to kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga su, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu). Shodno tome, nižestepene presude su preinačene u delu odluke o naknadi troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i tužbeni zahtevi tužilaca u tom delu odbijeni kao neosnovani.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Odlučujući o reviziji tuženog u preostalom delu kojim je dosuđena naknada na ime razlike zarade za ostvarene, a neplaćene efektivne časove rada duže od radnog vremena, Vrhovni kasacioni sud nije prihvatio predlog za odlučivanje o reviziji tuženog kao izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. stav 1. ZPP. Razlozi na kojima su zasnovane odluke nižestepenih sudova odgovaraju i usklađeni su sa važećim tumačenjem materijalnog prava, tako da ne postoji potreba za novim tumačenjem prava ili razmatranjem pravnih pitanja od opšteg interesa. Revident nije dokazao da u konkretnom slučaju postoji različita sudska praksa u identičnoj ili sličnoj činjenično pravnoj situaciji, pa ne postoji potreba ujednačavanja sudske prakse. Iz iznetih razloga odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao dozvoljenost izjavljene revizije u navedenom delu na osnovu člana 410. stav 2. ZPP i utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Prema članu 441. ZPP revizija je uvek dozvoljena u sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa, a ukoliko se tužbeni zahtev odnosi na potraživanje u novcu u ovoj vrsti sporova, dozvoljenost revizije se ceni na osnovu člana 403. stav 3. ZPP. Prema navedenoj odredbi revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijenog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000,00 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba u ovoj parnici podneta je 02.08.2019. godine, a vrednost predmeta spora pobijenog dela za svakog od tužilaca očigledno ne prelazi dinarsku protivvrednost 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, pa revizija u navedenom delu nije dozvoljena.

Na osnovu člana 413. ZPP odlučeno je kao u stavu četvrtom izreke.

Tuženi je u pretežnom delu uspeo u postupku, pa mu shodno uspehu u sporu na osnovu članova 153, 154 i 163. stav 2. u vezi člana 165. stav 2. ZPP pripadaju traženi troškovi celog postupka. Visina troškova je odmerena na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i za sastav revizije u iznosu od 18.00,00 dinara, prema važećoj Advokatskoj tarifi („Službeni glasnik“, broj 37/2021 od 14.04.2021.godine). Troškovi sudskih taksi nisu priznati, jer zahtev za naknadu istih nije opredeljen u smislu člana 163. stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Gordana Džakula,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić