- za mart iznos od 667,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.04.2014. godine pa do konačne isplate,

- za maj iznos od 830,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.06.2014. godine pa do konačne isplate,

- za jun iznos od 281,03 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.07.2014. godine pa do konačne isplate,

- za jul iznos od 1.008,41 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.08.2014. godine pa do konačne isplate,

- za avgust iznos od 240,10 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.09.2014. godine pa do konačne isplate,

- za septembar iznos od 1.072,44 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.10.2014. godine pa do konačne isplate,

- za oktobar iznos od 948,18 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.11.2014. godine pa do konačne isplate,

- za novembar iznos od 453,56 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.12.2014. godine pa do konačne isplate,

- za decembar iznos od 775,37 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.01.2015. godine pa do konačne isplate

za 2015. godinu

- za januar iznos od 1.252,70 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 21.02.2015. godine pa do konačne isplate

da se obaveže tuženi da u korist tužioca na iznos osnovice utvrđeno naznačenim stavom izreke za period od septembra 2013. godine zaključno sa januarom 2015. godine uplati doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje nadležnom Fondu PIO za doprinose za zdravstveno osiguranje Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje po stopi koja važi na dan uplate i da se obaveže tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom na ime troškova postupka isplati ukupno iznos od 71.000,00 dinara, u roku od osam dana od dana prijema presude pod pretnjom izvršenja.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Nišu P1 2412/22 od 27.01.2023. godine, stavom prvim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od septembra 2013. godine do januara 2015. godine isplati pojedinačne mesečne iznose označene u izreci presude sa zakonskom zateznom kamatom po mesečnom dospeću do isplate, dok je zahtev preko dosuđenih iznosa do traženih iznosa odbijen kao neosnovan. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mesec april 2014. godine, mesec februr i mart 2015. godine isplati pojedinačne mesečne iznose označene u izreci presude sa zakonskom zateznom kamatom po mesečnom dospeću do isplate, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da u korist tužioca uplati doprinose za PIO i zdravstveno osiguranje nadležnim fondovima na iznose osnovice dosuđene stavom prvim izreke po stopi koja važi na dan uplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 179.766,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 168.500,00 dinara od dana izvršnosti do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 2262/23 od 10.07.2024. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je presuda Osnovnog suda u Nišu P1 2412/22 od 27.01.2023. godine u usvajajućem delu stava prvog izreke i u stavu trećem izreke i žalba tuženog odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, preinačena je presuda u stavu četvrtom izreke tako što je obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 82.300,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 78.500,00 dinara počev od dana izvršnosti do konačne isplate, dok se zahtev preko navedenog a do prvostepenom presudom dosuđenog iznosa od 179.766,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 168.500,00 dinara počev od dana izvršnosti do konačne isplate, odbija kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Vrhovni sud je dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23) smatrajući da postoji potreba za ujednačavanjem sudske prakse u pogledu prava zaposlenih kod tuženog na isplatu tražene razlike za neisplaćeni regres, pa je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP, pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na poslovima ... u PJ ... . Tužilac tužbom traži isplatu razlike naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.09.2013. do 31.01.2015. godine, zasnivajući zahtev na odredbama Kolektivnog ugovora tuženog broj 1-1977 od 07.04.2011. godine koji je u navedenom periodu bio na snazi. U odgovoru na tužbu i tokom postupka, tuženi je osporavao osnov i visinu tužbenog zahteva, navodeći da je obračun i isplatu spornih potraživanja vršio tužiocu u okvirima imperativnih - ograničavajućih propisa u koje spadaju Zakon o utvrđivanju maksimalne zarade u javnom sektoru, Zakon o umanjenju neto prihoda lica u javnom sektoru, Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja korisnika javnih sredstava i Uredbe o načinu i kontroli obračuna i isplate zarada u javnim preduzećima. Na osnovu nalaza veštaka ekonomske struke od 04.08.2018. i 26.08.2021. godine utvrđena je razlika od isplaćenih do pripadajućih iznosa za sve navedene osnove traženog novčanog potraživanja prema Kolektivnom ugovoru. Prema izveštaju Komisije veštaka utvrđeno je da je program poslovanja po pitanju mase isplaćenih sredstava zarade realizovan u procentu 99,7191% po godinama za sporni period (prosek 99,72%). Cena rada za najjednostavniji rad formirana je tako što se masa sredstava za zarade za ukupan broj zaposlenih u bruto iznosu utvrđena programom poslovanja za konkretni mesec podeli brojem ukupnih koeficijenata zaposlenih u tom mesecu. Tako utvrđena cena rada množi se sa koeficijentom svakog zaposlenog radnika. Na taj način se utvrđuje osnovna zarada koja nije mogla biti u iznosu koji je utvrđen kolektivnim ugovorom, upravo zbog predefinisane sume sredstava za zarade i tokom vremena je odstupala sve više, jer je prosečna zarada u Republici koja je bila osnov za utvrđivanje osnovne zarade prema Kolektivnom ugovoru rasla u većem procentu, nego što je programima poslovanja planirano povećanje zarada a koje je bilo uslovljeno drugim zakonskim i podzakonskim aktima. Takođe, počev od novembra 2014. godine primenom Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava došlo je do dodatnog smanjenja bruto osnovica, pa i cene rada kod tuženog.

Pri ovako utvrđenom činjeničnom stanju prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev tužioca delimično osnovan te da isti ima pravo na isplatu naknade razlike troškova na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora shodno citiranoj odredbi Kolektivnog ugovora kod poslodavca za naznačeni period dok je deo zahteva odbio. Zaključuje da je bilo sredstava da se tužiocu isplati određena razlika na koju ima pravo po Kolektivnom ugovoru a tuženi nije imao osnova da derogira odredbe opštih autonomnih prava i obaveze iz zaključenog Kolektivnog ugovora.

Ovakvu pravnu argumentaciju prihvatio je i drugostepeni sud i potvrdio prvostepenu presudu u pogledu usvajajućeg dela tužbenog zahteva za glavnu stvar dok je preinačio prvostepenu odluku u delu o troškovima postupka. Pri tome i drugostepeni sud polazi od primene odredbe čl. 115. i 105. Zakona o radu, člana 18. stav 6. istog zakona kao i člana 43. st. 6. i 7. Kolektivnog ugovora od 07.04.2011. godine zaključujući da tuženi nije mogao tužiocu uskratiti pravo priznato naznačenim propisima.

Vrhovni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da su presude nižestepenih sudova donete uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 1. Zakona o umanjenju neto prihoda lica u javnom sektoru („Službeni glasnik RS“ br. 108/13) propisano je da se ovim zakonom uređuje umanjenje neto zarade i neto drugih primanja zaposlenih, odnosno angažovanih lica u javnom sektoru Republike Srbije, uz određene izuzetke propisane ovim članom zakona. Prema članu 2. zakona, javni sektor Republike Srbije čine između ostalog i javna preduzeća čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno lokalna samouprava, kao i subjekti čiji je osnivač javno preduzeće. Zarada zaposlenog u javnom sektoru obuhvata: zaradu, odnosno platu i naknadu zarade, odnosno plate u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, osim za zaposlenog u javnom sektoru koji je upućen u inostranstvo radi obavljanja poslova za pravna lica - rezidente Republike za kojeg je zarada isplaćeni novčani iznos za izvršeni rad, dok drugo primanje zaposlenog u javnom sektoru predstavlja svaki prihod koji ostvaruje zaposleni u javnom sektoru od isplatioca prihoda kao ugovorenu naknadu za rad finansiranu iz sredstava tog isplatioca prihoda ili drugog lica iz javnog sektora, a koji se ne smatra zaradom u skladu sa ovim zakonom. Članom 3. zakona propisano je da umanjeni neto prihod zaposlenog u javnom sektoru predstavlja neto prihod pomnožen koeficijentom za umanjivanje koji je bliže određen ovim članom. Član 4. stav 1. navedenog zakona propisuje da je isplatilac prihoda dužan da obračuna, obustavi i na propisani uplatni račun budžeta Republike Srbije prenese zbir razlika za uplatu obračunatih za svako lice zaposleno u javnom sektoru istoga dana kada ovim licima isplaćuje umanjeni neto prihod, dok je stavom 2. propisano da po isteku kalendarskog tromesečja, a najkasnije do 15. u prvom mesecu narednog kalendarskog tromesečja, Poreska uprava kontroliše da li je za prethodno kalendarsko tromesečje neto prihod zaposlenih u javnom sektoru umanjen u skladu sa ovim zakonom.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Članom 104. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu, koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Odredba člana 105. Zakona o radu propisuje da se zarada sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspehu poslodavca (nagrade, bonusi i sl.) i drugih primanja po osnovu radnog odnosa, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu (stav 1.). Pod zaradom u smislu stava 1. ovog člana smatra se zarada koja sadrži porez i doprinose koji se plaćaju iz zarade (stav 2.). Pod zaradom u smislu stava 1. ovog člana smatraju se sva primanja iz radnog odnosa, osim primanja iz člana 14, člana 42. stav 3. tač. 4) i 5), člana 118. tač. 1-4), člana 119, člana 120. tačka 1) i člana 158. ovog zakona (stav 3).

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava i na njega se, osim pomenutog zakona, primenjuju Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, pa pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete pre stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega je drugostepena presuda preinačena i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Kako su nižestepeni sudovi zbog pogrešne primene materijalnog prava obavezali tuženog da tužiocu isplati tražene naknade, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP, preinačio nižestepene presude i odbio tužbeni zahtev tužioca.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu čl. 153. i 154. ZPP pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji su mu dosuđeni u ukupnom iznosu od 71.000,00 dinara, i to: 9.000,00 dinara za sastav odgovora na tužbu, za stručni sastav podneska nakon veštačenja 9.000,00 dinara, sastav žalbe 18.000,00 dinara, sastav revizije 27.000,00 dinara, troškova veštačenja 8.000,00 dinara, sve prema važećoj Advokatskoj Tarifi („Službeni glasnik RS“, broj 37/21 od 14.04.2021. godine). Troškove za sudske takse nisu priznati jer isti nisu opredeljeni po visini. Nisu priznati ni troškovi zastupanja jer broj ročišta nije opredeljen (po broju – koja su održana i koja nisu). Nisu priznati ni troškovi za ostale podneske učinjene pred prvostepenim sudom jer isti nisu bili neophodni.

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković