Rev2 3067/2021 3.5.9

Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 3067/2021
08.12.2023. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Gordane Komnenić i Dragane Mirosavljević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Gordana Jovanović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Osnovnog suda u Somboru, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Subotici, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 665/21 od 26.05.2021. godine, u sednici održanoj 08.12.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 665/21 od 26.05.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Somboru P1 391/19 od 09.07.2020. godine, ispravljene rešenjem istog suda P1 391/19 od 07.12.2020. godine, stavom prvim i stavom drugim izreke, delimično je usvojen zahtev tužilje i obavezana tužena da tužilji na ime naknade za ishranu u toku rada za period od 01.02.2016. godine do 28.02.2019. godine isplati pojedinačne novčane iznose na ime naknade troškova za ishranu u toku rada, sa zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji za period od 01.02.2016. godine do 28.02.2019. godine isplati pojedinačne mesečne iznose na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sa zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilje kojim je tražila isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene pojedinačne mesečne novčane iznose po osnovu naknade na ime regresa i to za januar 2018. godine na iznos od 2.988,89 dinara za period od 12.02.2018. godine do 01.03.2018. godine, za februar 2018. godine na iznos od 2.988,89 dinara za period od 01.03.2018. godine do 01.04.2018. godine, za januar 2019. godine na iznos od 2.988,89 dinara za period od 12.02.2019. godine do 01.03.2019. godine, za februar 2019. godine na iznos od 2.988,89 dinara za period od 01.03.2019. godine do 01.04.2019. godine. Stavom petim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime troškova postupka plati 76.902,20 dinara sa zakonskom zateznom kamatom računajući od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 665/21 od 26.05.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tužene i potvrđeno rešenje Osnovnog suda u prvostepena presuda u usvajajućem delu, tako što je odbijen zahtev tužilje da joj tužena isplati po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.02.2016. godine do 28.02.2019. godine pojedinačne novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate; po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.02.2016. godine do 28.02.2019. godine iznos od po 2.988,89 dinara mesečno, za označeni vremenski period sa zateznom kamatom počev od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate i po osnovu naknade troškova postupka iznos od 76.902,20 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj na ime troškova prvostepenog postupka plati 6.000,00 dinara, a na ime troškova drugostepenog postupka 12.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postuka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, u smislu člana 403. stav 2. tačka 2. i 3. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20) i utvrdio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP. U reviziji se ukazuje da je drugostepeni sud počinio bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, međutim, zbog navedene bitne povrede odredaba parničnog postupka revizija se ne može izjaviti, s obzirom na to da ista nije propisana kao razlog za izjavljivanje revizije članom 407. stav 1. tačka 1. – 3. ZPP. U reviziji se ukazuje i na postojanje bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, ali se ona suštinski vezuje za pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu u Osnovnom sudu u Somboru, na radnom mestu ... u zvanju referenta. U dostavljenim obračunaskim listama zarada za tužilju ne postoje posebne stavke iz kojih bi se moglo zaključiti da su naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu od 01.02.2016. godine do 28.02.2019. godine obračunate i sadržane u isplaćenoj zaradi.

Iznosi naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora koji predstavljaju predmet tužbenog zahteva obračunati su tokom postupka od strane sudskog veštaka.

Prvostepeni sud je usvojio zahtev tužilje, jer je smatrao da tužilji za sporni period pripada naknada troškova za ishranu u toku rada računata u visini od 20% prosečne mesečne neto zarade po zaposlenom u privredi Republike Srbije, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike u ukupnom iznosu od 236.137,52 dinara neto, za 714 dana rada, kao i naknada troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora računata kao 1/12 prosečne neto zarade od pojedinačnim mesečnim iznosima bliže navedenim u izreci prvostepene presude. Naime, prvostepeni sud je zaključio da se tužilji, koja je u spornom periodu imala odgovarajući koeficijent osnovne plate, ne isplaćuje naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega je obavezao tuženu da tužilji isplati naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini utvrđenoj prema parametrima predviđenim izmenama Opšteg kolektivnog ugovora iz 1997. godine, odnosno poslednjem propisu koji je posebno regulisao ove naknade, kako po osnovu, tako i po visini. Prvostepeni sud je ceneći odredbe Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18), Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 22/97 sa izmenama) i Zakona o platama državnih službenika i nameštenika („Službeni glasnik RS“, br. 62/06... 95/18), zaključio da tužilji naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora nisu isplaćeni, jer stupanjem na snagu Zakona o platama državnih službenika i nameštenika (01.01.2007. godine) nije došlo do uvećanja plate, nego je njihova plata bila manja, usled čega je ovaj zakon sadržao odredbu da zaposleni po stupanju na snagu ovog zakona zadržavaju platu koju su imali do 01.01.2007. godine, sve dok njihova plata primenom novog zakona ne dostigne platu koju su imali do 01.01.2007. godine. Zakon o platama državnih službenika i nameštenika koji je stupio na snagu 01.01.2007. godine nije sadržao odredbe o naknadi troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Poseban kolektivni ugovor za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 95/08), koji je donet nakon stupanja na snagu navedenog zakona, nije sadržao odredbe o naknadi ovih troškova. Stoga, prvostepeni sud smatra da se u takvim okolnostima, odnosno kada navedena prava zaposlenih nisu bila regulisana posebnim propisima primenjuju opšti propisi o radu i to član 188. tačka 5. i 6. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05) kojim je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio, kao neosnovan zahtev tužilje. Drugostepeni sud je pošao od Zakona o platama državnih službenika i nameštenika („Službeni glasnik RS“, br. 62/02... 95/18) koji je poseban zakon i koji počev od 01.01.2007. godine uređuje pitanje plata, naknada i drugih primanja državnih službenika i nameštenika, da istim nije izričito garantovano pravo na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Zatim da je članom 29. stav 2. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 25/15... 34/18), koji je bio na snazi u spornom periodu propisano da se osnovna plata zaposlenog određuje množenjem koeficijenta sa osnovicom za obračun i isplatu plate, pri čemu su u koeficijentu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje način utvrđivanja plata državnih službenih i nameštenika, sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Nije sporno da se iz koeficijenta osnovne plate za tužilju u obračunskim listama zarade ne vidi koji procenat ili nominalni iznos predstavlja predmetne troškove, ali da sama ta činjenica ne stvara osnov za isplatu predmetnih naknada, na način na koji to utvrđuje prvostepeni sud, niti podrazumeva da deo tužiljinog koeficijenta pouzdano ne sadrži i predmetne troškove. Ovo naročito ako se ima u vidu da je plata koju je ostvarivala tužilja u spornom periodu bila veća od minimalne zarade, koja činjenica među strankama nije bila sporna. Državni službenici se nalaze u posebnom režimu radnih odnosa i na njih se primenjuju posebni propisi u ostvarivanju prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa, te da nema mogućnosti supsidijerne primene Zakona o radu kao opšteg propisa o radu, a u delu prava državnih službenika koje su posebnim propisima izričito regulisane. Drugostepeni sud se pozvao i na Uredbu o naknadi troškova i otpremnini državnih službenika i nameštenika („Službeni glasnik RS“, br. 86/07... 84/15) koja u članu 2. izričito navodi troškove koji se nadoknađuju državnim službenicima i nameštenicima, pri čemu ne predviđa da su pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora posebna vrsta takvih troškova na koje državni službenici i nameštenici imaju pravo. Najzad, drugostepeni sud zaključuje, imajući u vidu da osnov za tražene naknade ne postoji ni u posebnim ni u opštim propisima za ostvarivanje prava na naknadu traženih troškova, jer nema odgovarajućeg Kolektivnog ugovora kao opšteg akta po osnovu kojeg bi se uredilo pravo, visina i način isplate tih troškova, da nije bilo osnova da se tužilji dosude tražene naknade, zbog čega je preinačio prvostepenu presudu i odbio zahtev tužilje.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, revizija tužilje nije osnovana, jer je drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i odbio, kao neosnovan njen zahtev.

Članom 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05, 67/05, 54/09, 32/13 i 75/14), je propisano da, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. ovog stava i za regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Članom 39. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, propisano je da se Posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe mogu utvrditi i druga primanja državnih službenika, prema opštim propisima o radu.

Članom 29. stav 2. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 25/05, 50/15 - aneks, 20/18 i 34/18), propisano je da, osnovna plata zaposlenih se određuje množenjem koeficijenta sa osnovicom za obračun i isplatu plate, pri čemu se u koeficijentu, u skladu sa zakon kojim se uređuje način utvrđivanja plata državnih službenika i nameštenika, sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Članom 48. stav 1. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 38/19 i 55/20), propisano je da, zaposleni može da ostvari pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada (topli obrok) i regres za korišćenjeg odmora od 2020. godine, ako se za takvu vrstu naknade troškova steknu uslovi u budžetu Republike Srbije, dok je stavom 2. ovog člana propisano da, visinu naknada i troškova iz stava 1. ovog člana utvrđuje Vlada.

Stoga, suprotno navodima revizije, pravilan je zaključak drugostepenog suda da se državni službenici i nameštenici nalaze u posebnom režimu radnih odnosa na koje se primenjuju posebni propisi u ostvarivanju prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa i da prilikom odlučivanja o pravu na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora ne mogu primeniti odredbe Zakona o radu, odnosno propisi koji se odnose na opšti režim radnih odnosa, jer je pitanje zarade regulisano odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe, pa nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Osim toga, kako je ostvarivanje prava na naknadu za ishranu u toku rada i prava na regres za korišćenje godišnjeg odmora, koja su propisana članom 118. tačka 5. i 6. Zakona o radu, obezbeđeno i Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama za zaposlene na koje se primenjuju odredbe ovog zakona, to nije povređen princip zabrane diskriminacije iz člana 21. stav 3. Ustava RS, ni sa stanovišta međusobnog položaja zaposlenih koji pripadaju kategorijama na koje se zakon primenjuje, a ni sa stanovišta njihovog položaja u odnosu na ostale zaposlene na koje se primenjuje Zakon o radu.

Bez uticaja su navodi revizije da tužilji predmetni troškovi nisu isplaćeni, s obzirom da je posebnim zakonom određena visina koeficijenta svakog zaposlenog državnog službenika, te je isti određen u skladu sa platnim grupama i platnim razredima, a u samom koeficijentu su sadržane naknade tih troškova, te nema zakonske regulative koja je predvidela njihovu odvojenu isplatu.

Sa napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, primenom člana 414. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić