Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, posebna revizija tuženog je dozvoljena jer postoji potreba tumačenja odredbe člana 104. stav 3. Zakona o radu i njene primene u ovom sporu, zbog čega je odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, u skladu sa članom 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je po ugovoru o radu od 01.04.2016. godine obavljao poslove ... u određenom organizacionom delu tuženog, sa ugovorenom bruto 1 zaradom za puno radno vreme i standardni učinak u iznosu od 60.084,00 dinara. Aneksom ugovora o radu od 21.06.2018. godine tužilac je, počev od 05.07.2018. godine, premešten na poslove ... u drugom organizacionom delu, sa ugovorenom osnovnom bruto 1 zaradom za puno radno vreme i standardni učinak u fiksnom iznosu od 61.590,00 dinara (zarada na prethodnom radnom mestu korigovana za 2% na reviziji, prilikom trnasfera u kadrovsku oblast UPS). Stranke su u periodu od 02.08.2018. godine do 26.07.2019. godine zaključile još četiri aneksa ugovora o radu kojima je tužilac raspoređen na poslove ... sa neizmenjenom zaradom (aneks od 02.05.2018. godine), raspoređen na poslove ... sa neizmenjenom zaradom (aneks od 12.10.2018. godine), izmenjena visina zarade za označeno radno mesto - osnovna bruto 1 zarada povećana na iznos od 69.500,00 dinara (aneks od 19.06.2019. godine) i tužilac raspoređen na poslove ... bez izmene visine zarade (aneks od 26.07.2019. godine). Tužiocu se zarada isplaćuje u ugovorenom iznosu od 69.500,00 dinara. Na radnom mestu ... rade i zaposleni BB i VV. Zaposleni BB je ugovorom o radu od 01.04.2016. godine na ove poslove premešten sa radnog mesta ..., sa ugovorenom bruto 1 zaradom u fiksnom iznosu od 83.800,00 dinara. Od tada ovaj zaposleni obavlja ove poslove, a aneksima ugovora o radu zaključenim u periodu od 17.06.2016. godine do 26.07.2019. godine visina njegove osnovne bruto zarade je menjana - povećana, tako da od 01.07.2018. godine iznosi 90.180,00 dinara. Zaposleni VV je ugovorom o radu od 01.04.2016. godine raspoređen na ove poslove sa ugovorenom osnovnom bruto 1 zaradom u fiksnom iznosu od 78.861,30 dinara, čija visina je izmenjena aneksom od 14.06.2018. godine - povećana na iznos od 81.230,00 dinara i od tada naknadno zaključenim aneksima ugovora nije menjana.

Odredbom člana 41. Kolektivnog ugovora tuženog od 03.03.2017. godine predviđeno je da se osnovna zarada u smislu tog ugovora određuje na osnovu uslova rada utvrđenih Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova i punog radnog vremena provedenog na radu, u skladu sa grejdom iz člana 42. tog ugovora u koji su razvrstani poslovi. Prema članu 42. Kolektivnog ugovora, svi poslovi koji su predmet tog ugovora svrstani su u sedam grejdova, počev od grejda 10 do grejda 16 (uključujući i grejd 16), na osnovu složenosti poslova, odgovornosti, potrebnog znanja i iskustva, stručne spreme i uslova rada. Saglasno ovoj odredbi, za svaki grejd utvrđen je raspon zarada od minimalne do maksimalne zarade kroz tri platna razreda: nivo razvoja, standardni nivo i nivo eksperta, a koji svi zajedno čine matricu raspona zarada. U okviru grejda 10 raspon zarada kreće se od 45.000,00 dinara do 75.000,00 dinara, a u okviru grejda 11 od 55.800,00 dinara do 93.000,00 dinara. Tuženi je doneo još dva akta, Standard upravljanja zaradama zaposlenih i Uputstvo - upravljanje osnovnom zaradom. Prvim aktom definisan je grejding postupak (postupak procene, odnosno utvrđivanja relativne vrednosti određenih poslova kod tuženog) i grejd definisan kao nivo određenih poslova koji imaju približno istu relativnu vrednost kod tuženog, bez obzira na funkcionalnu oblast ili organizacioni deo kojem pripadaju. Drugim aktom je, pored ostalog, izvršeno definisanje nivoa osnovne zarade za zaposlene u slučaju horizontalnog premeštaja (kada je grejd novog posla isti kao kod trenutnog posla), tako što je predviđeno da se nivo osnovne zarade na novom poslu definiše zavisno od pozicije (percentila) trenutne zarade zaposlenog u rasponu osnovne zarade grejdova novog posla, i u zavisnosti od toga utvrđen procenat proporcionalnog povećanja osnovne zarade.

Tužilac i ostali zaposleni na poslovima ... imaju isti stepen stručne spreme, opis njihovih poslova je isti i svi su kod tuženog evidentirani kao radnici čija se zarada kreće u okviru grejda 10 i 11. U odnosu na zaradu koja je u spornom periodu isplaćena zaposlenom BB, tužiocu je isplaćena zarada manja za 604.585,97 dinara, a u odnosu na zaradu zaposlenog VV u manjem iznosu od 373.862,63 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev osnovan. Po stanovištu tog suda, zasnovanom na odredbi člana 104. Zakona o radu, zaposlenom se garantuje jednaka zarada za isti rad ili rad iste vrednosti koji ostvaruju kod istog poslodavca. Razloge kojima je tuženi objašnjavao razliku u zaradi zaposlenih koji obavljaju iste poslove, taj sud nije prihvatio jer su suprotni označenoj odredbi, zbog čega je zaključio da je odluka tuženog o utvrđivanju niže zarade tužioca u odnosu na zaradu zaposlenog BB ništava i da tuženi ima pravo na naknadu štete u visini razlike njihovih zarada.

Drugostepeni sud je u potpunosti prihvatio razloge nižestepenih sudova iznete u obrazloženju njihove presude. I po stanovištu tog suda, zakon garantuje jednaku zaradu svim zaposlenima na istom radnom mestu koji kod istog poslodavca obavljaju isti posao. To podrazumeva jednaku osnovnu zaradu i poslodavac ni opštim aktom niti pojedinačnom odlukom ili ugovorom sa zaposlenim ne može zaradu zaposlenog regulisati na drugačiji način, a u suprotnom takva odluka ili odredba ugovora je ništava i zaposleni ima pravo da zbog povrede ovog načela zahteva naknadu štete. Eventualne razlike između zaposlenih koji po sistematizaciji obavljaju istovrsne poslove (isti opis poslova), a koji se tiču različitog obima posla, produktivnosti i slično mogu se izražavati kroz zaradu za radni učinak i zaradu po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspehu poslodavca.

Po stanovištu revizijskog suda, osnovano revident ukazuje da je u ovom sporu pogrešno primenjeno materijalno pravo i da je zato činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Nižestepeni sudovi odluku u ovom sporu zasnivaju na odredbi člana 104. Zakona o radu, onom delu označene odredbe koja zaposlenima garantuje jednaku zaradu za isti rad ili rad iste vrednosti, i posledicama odluka poslodavca koje nisu u skladu sa tom garancijom. Navedenom zakonskom odredbom garantuje se jednaka zarada za isti rad i rad iste vrednosti, pri čemu se pod radom iste vrednosti podrazumeva rad za koji se zahteva isti stepen stručne spreme, odnosno obrazovanja i sposobnosti, u kome je ostvaren jednak radni doprinos uz jednaku odgovornost. Elementi sadržani u definiciji rada jednake vredosti su delom objektivni - stepen stručne spreme odnosno obrazovanja, a delom subjektivni - znanje i sposobnost koji se ispoljavaju kao stručnost, umeće, veština, vičnost, umešnost i druga radna svojstva od kojih zavisi sposobnost zaposlenog da samostalno i kvalitetno obavlja poslove koji su mu povereni, u čijem prisustvu je ostvaren jednak radni doprinos uz jednaku

4

odgovornost. U konktekstu tako definisanog rada jednake vrednosti, nižestepeni sudovi su propustili da ocene valjanost odredbi kolektivnog ugovora tuženog kojima je za poslove istog grejda predviđen raspon zarada od minimalnog do maksimalnog iznosa, u zavisnosti od nivoa na kojem se zaposleni nalazi, u vezi sa utvrđenom zaradom tužioca koji je na to radno mesto raspoređen dve godine nakon što su na iste poslove raspoređeni zaposleni BB i VV. Zbog toga je ostalo nerazjašnjeno da li tužilac, koji ima isti stepen stručne spreme i obrazovanja kao i drugi zaposleni sa kojima se upoređuje, bez obzira što je njihov opis poslova istog radnog mesta identičan, obavlja rad jednake vrednosti po svim elementima sadržanim u njegovoj definiciji datoj u članu 104. stav 3. Zakona o radu.

Iz navedenih razloga, nižestepene presude su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju prvostepeni sud će imajući izloženo u vidu, razjasniti sve činjenice koje su za utvrđenje da li tužilac i drugi zaposleni na istom radnom mestu obavljaju jednake vrednosti u smislu člana 104. stav 2. i 3. Zakona o radu, kako bi ocenili da li je razlika u njihovim osnovnim zaradama, nastala primenom članova 41. i 42. Kolektivnog ugovora tuženog, opravdana ili je reč o ništavim odredbama opšteg akta tuženog protivnih označenoj zakonskoj odredbi.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić