U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković, Ivane Rađenović, Branka Stanića i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Maja Miljević, advokat iz ..., protiv tuženog Javnog komunalnog preduzeća za prevoz putnika „Autotransport Pančevo“ u likvidaciji, koga zastupaju likvidacioni upravnik Bojan Bojanić i punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada i razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1722/21 od 01.07.2021. godine, u sednici održanoj 03.12.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1722/21 od 01.07.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 824/19 od 18.03.2021. godine u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke i presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1722/21 od 01.07.2021. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca AA iz ... kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade štete isplati i to: na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada za period od juna 2018. sa decembrom 2019. godine iznos od 27.686,45 dinara i na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od juna 2018. sa decembrom 2019. godine iznos od 47.587,80 dinara, da za tužioca na ime svih razlika zarade obračuna i isplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje nadležnom Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje, Republičkom zavodu za zdravstveno osiguranje i Nacionalnoj službi za zapošljavanje, kao i njegov zahtev za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 60.554,85 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 824/19 od 18.03.2021. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je tužba tužioca u delu koji se odnosi na efektivne sate rada preko ugovorenih i na rad nedeljom povučena. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da mu na ime naknade štete isplati i to: na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 27.686,45 dinara, a na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 47.587,80 dinara, u pojedinačnim mesečnim iznosima sa pripadajućom kamatom bliže opisanom u tom delu izreke. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da za tužioca po isplati svakog pripadajućeg iznosa na ime razlike zarade obračuna i isplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje i to doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje koje će tuženi za tužioca uplatiti Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje, doprinose za zdravstveno osiguranje koje će za tužioca uplatiti Republičkom zavodu za zdravstveno osiguranje i doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti koje će za tužioca uplatiti Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1722/21 od 01.07.2021. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke, a žalba tuženog odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava pozivajući se na član 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženim u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio zaposlen kod tuženog i u spornom periodu je radio na radnom mestu „...“. U utuženom periodu od juna 2018. zaključno sa decembrom 2019. godine tuženi je tužiocu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u nižim iznosima od onih koji su predviđeni odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva (''Službeni glasnik RS'' broj 59/2015 koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) i Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 27/15, 94/19). Visina razlike utvrđena je veštačenjem iz obračuna regresa za korišćenje godišnjeg odmora koji je izvršen u skladu sa članom 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva koji je dostavio tuženi i isplaćenih iznosa, a u skladu sa kojim je tužilac opredelio tužbeni zahtev u utvrđenoj visini novčanih naknada.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256. i 257. Zakona o radu, člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe 65. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe 4. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova na ime toplog obroka i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovan usvojio postavljen tužbeni zahtev u utvrđenoj visini novčanih naknada.

Stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP tuženom su dosuđeni troškovi parničnog postupka i to na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, sastava žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, takse na reviziju u iznosu od 9.821,94 dinara i takse na revizijsku odluku u iznosu od 14.732,91 dinar, sve odmereno prema važećoj AT i TT. Tuženom nisu dosuđeni troškovi na ime zastupanja tuženog na održanim ročištima, jer punomoćnik tuženog na ista nije pristupao iako je bio uredno pozivan.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić