Presudom Apelacionog suda u Beoradu Gž1 1520/20 od 03.07.2020. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 125/19 od 24.12.2019. godine u stavu prvom i drugom izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužiocu na ime neisplaćenog toplog obroka za period od januara 2016. godine, zaključno sa decembrom 2017. godine isplati iznos od 89.038,06 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, a na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od januara 2016. godine zaključno sa decembrom 2017. godine iznos od 25.366,90 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu četvrtom izreke prvostepene presude tako što je odbijen zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 104.926,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana nastupanja izvršnosti presude do isplate, kao i zahtev tuženog za naknadu troškova nastalih u postupku pred prvostepenim sudom. Stavom trećim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove postupka po žalbi u iznosu od 12.088,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju iz svih zakonom propisanih razloga, na osnovu člana 403. stav 2. tačka. 2 Zakona o parničnom postupku.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13- US, 74/13-US, 55/14 i 87/2018 - u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, tužilac je bio u radnom odnosu kod AD „Železnice Srbije“ kao pravnog prethodnika tuženog. Aneksom broj 5 ugovora o radu od 28.08.2015. godine, zaključenim između tuženog kao poslodavca sledbenika i tužioca, izmenjen je ugovor o radu koji je tužilac zaključio sa AD „Železnice Srbije“, kao poslodavcem prethodnikom. U utuženom periodu tuženi poslodavac zaposlenima nije isplaćivao naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u linearnom iznosu, niti je u obračunu zarade posebno iskazivao iznose isplaćene zaposlenima po ovom osnovu. Tuženi poslodavac u postupku pred sudom nije dostavio strukturu vrednosti jednog radnog sata, u koju je prema Kolektivnom ugovoru tuženog uračunata naknada za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora, niti akt o visini ovih naknada. Tuženi nije dostavio dokaz o obračunu i isplati spornih naknada. Poslednji nominalni iznos naknade za ishranu u toku rada koji je isplaćen tužiocu mimo osnovne zarade, a pre stupanja na snagu Aneksa Kolektivnog ugovora kod AD „Železnice Srbije“ od 08.08.2006. godine, iznosio je 2.154,20 dinara, odnosno 40.34% osnovne zarade, i zaposlenom je isplaćen u junu 2002. godine, a poslednji iznos regresa koji je isplaćen tužiocu mimo osnovne zarade iznosi 6.908,00 dinara, a isplaćen je u 2001. godini i poređenjem sa osnovnom zaradom u junu 2002. godine, 1 bruto iznos u junu 2002. godine iznosi 488,27 dinara, odnosno 9,14% osnovne zarade. Iznosi dosuđeni prvostepenom presudom predstavljaju mesečne iznose naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora koje je prvostepeni sud utvrdio prema nalazu i mišljenju veštaka, kao utvrđeni procenat od 40,34% na ime naknade za ishranu i 9.14% na ime regresa, primenjeno na osnovu zaradu u spornom periodu.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tuženi u obavezi da isplati sporna novčana potraživanja naknade troškova ishrane i regresa, primenom odredaba člana 118. tačka 5. i tačka 6. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o radu („Sl. glasnik RS“ br. 61/2005) i to, kako važećim opštim aktima tuženog nije konkretizovano pravo tužioca na ovu vrstu naknade, jer njihova visina nije utvrđena u nominalnom iznosu, prema poznatim kriterijumima za obračun, u skladu sa nalazom veštaka.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev. Po stanovištu tog suda, odredbom člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu predviđeno je pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu. Opštim aktima tužiočevog poslodavca - aneksom kolektivnog ugovora iz 2006. godine i kolektivnim ugovorom iz 2015. godine ugovoreno je da je naknada troškova za ishranu i regres uključena u vrednost jednog radnog časa, odnosno osnovnu zaradu zaposlenog. U takvoj situaciji, po shvatanju drugostepenog suda, tužilac ne može osnovano potraživati isplatu ovih naknada, jer je to pravo ostvario kroz vrednost obračunatih i isplaćenih časova rada, a da je bez uticaja to što naknade nisu vrednosno iskazane, niti se može utvrditi u kom procentu učestvuju u vrednosti radnog časa. Drugostepeni sud smatra da ni u posebnim, ni u opštim propisima ne postoji osnova za ostvarivanje prava tužioca na naknadu traženih troškova, jer nema odgovarajućeg kolektivnog ugovora po kom bi to pravo mogao ostvariti. Smatra neprimenjivim parametre iz ranijih kolektivnih ugovora poslodavca prethodnika tuženog i zbog toga što su bili na pravnoj snazi u vreme važenja Zakona o radnim odnosima („Sl. glasnik RS“ br 55/96…43/2001), kada predmetne naknade nisu imale karakter zarade, već drugih primanja na koje se plaćaju porezi i doprinosi.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da u ovom sporu drugostepeni sud nije pravilno primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/2013 i 75/2014) je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada (ako poslodavac nije ovo pravo obezbedio na drugi način) i za regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu, a stavom 2. da visina troškova za ishranu u toku rada mora biti izražena u novcu.

Konkretizacija ovih prava tužioca nije izvršena. Iz kolektivnim ugovorom predviđene vrednosti radnog časa za obračun zarade, ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova ishrane i regresa, jer ona nije određena u nominalnom iznosu, niti je iskazana u obračunskim listama za isplatu zarade tužiocu. Pritom, visina naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora mora biti određena u istom iznosu za sve zaposlene, bez obzira na njihovu stručnu spremu, radno mesto i koeficijent za obračun i isplatu zarade. Ukoliko bi se prihvatilo stanovište da je vrednost ovih troškova uračunata u vrednost radnog časa, bez određivanja njihove visine u nominalnom iznosu, visina naknade za ishranu i regres ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi bila u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta, što se ne može prihvatiti i nije pravilno. Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da tužiocu predmetne naknade nisu isplaćene, već da je izostala isplata, jer je tuženi u pogledu isplate navedenih naknada citirane zakonske odredbe primenjivao na štetu tužioca.

Kod takvog stanja stvari, potrebni su parametri prema kojima bi se dobile realne vrednosti obroka i regresa kojima se može postići svrha kojoj ove naknade služe. Revizijski sud nalazi da je prvostepeni sud pravilno odredio parametre i utvrdio pripadajuću naknadu tužiocu, koja odražava realnu ekonomsku vrednost potrebnu za naknadu troškova ishrane u toku rada, odnosno regresa za korišćenje godišnjeg odmora, kojima se postiže svrha zakonom predviđenog prava zaposlenog, odnosno obaveze poslodavca, te pravilno obavezao tuženog na isplatu, sa zakonskim zateznim kamatama od dospeća svakog pojedinačnog iznosa do isplate, po odredbi člana 277. Zakona o obligacionim odnosima. Pravilna je i odluka o troškovima prvostepenog postupka.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Tužiocu su, na osnovu člana 153. stav 1. i člana 154. ZPP, dosuđeni troškovi postupka po reviziji iznosu od 12.000,00 dinara, na ime sastava revizije, primenom Advokatske tarife.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić