Apelacioni sud u Beogradu, nakon održane rasprave, doneo je presudu Gž1 529/20 od 08.06.2020. godine, kojom je u stavu prvom izreke usvojio žalbu tuženog i ukinuo navedenu prvostepenu presudu, a stavom drugim izreke usvojio tužbene zahteve tužilaca i tuženog obavezao da tužiocima isplati neisplaćene troškove za ishranu za vreme njihovog rada i boravka na terenu u visini razlike između iznosa od 3% koliko iznosi terenski dodatak i 5% koliko iznosi dnevnica, a za ukupno za dva obroka, za period od januara 2005. godine do decembra 2006. godine u istim iznosima kao u prvostepenoj presudi (iskazanim na nivou cele 2005.godinu) sa kamatom od 01.01.2006. godine, te iznosima navedenim za 2006.godinu sa kamatom od 01.01.2007. godine, jednako kao što je navedeno u prvostepenoj presudi. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima solidarno naknadi troškove postupka u ukupnom iznosu od 509.750,00 dinara, kao i pojedinačno tužiocu AA iznos od 4.000,00 dinara, tužiocu BB iznos od 5.000,00 dinara, tužiocu VV iznos od 4.600,00 dinara i tužiocu GG iznos od 4.500,00 dinara. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova postupka. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 18.750,00 dinara. Stavom šestim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužioci su podneli odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), koji se u konkretnom slučaju primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. ovog zakona. Pošto je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. istog zakona, ovaj sud našao da je revizija tuženog delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom se konkretizovano ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su kao zaposleni kod tuženog u toku 2005. godine i 2006. godine bili raspoređeni da rade na terenu po meteorološkim stanicama i radarskim centrima, gde su ostajali više dana neprekidno, imali obezbeđen smeštaj, dok ishranu poslodavac nije organizovao. Tuženi je tužiocima isplatio naknadu troškova ishrane za jedan obrok po svakom radnom danu, ali im nije isplatio naknadu za preostala dva obroka po danu terenskog boravka i rada. Predmet spora su zahtevi tužilaca za isplatu naknade za dva obroka dnevno tokom terenskog rada u 2005. godini i 2006. godini. Veštak ekonomske struke je izradio nalaz i mišljenje u dve varijante, i to: obračun po principu 20% vrednosti prosečne zarade u Republici Srbiji i obračun prema dnevnici od 5% prosečne zarade u Republici Srbiji koja se zasniva na 20% iznosa prosečne zarade u Republici Srbiji prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora i 3% iznosa prosečne zarade u Republici Srbiji, koliko iznosi naknada terenskog dodatka, uzimanjem u obzir broja dana provedenih na terenu. Prema dopunskom nalazu veštaka od 27.03.2018. godine, izvršen je obračun prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora za period od januara do septembra 2005. godine, a za period od oktobra 2005. godine do decembra 2006. godine prema odredbama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica. U dopunskom nalazu od 20.06.2018. godine veštak je ponovo sačinio obračun, ovog puta uzimajući kao parametar prosečnu neto zarada u Republici Srbiji ostvarenu za svaki mesec u toku 2005. godine i 2006. godine.

U presudama nižestepenih sudova su iznosi naknada utvrđeni na godišnjem nivou. Utvrđeno je i koje godišnje iznose tužioci ponaosob potražuju opredeljenim zahtevima za celu 2005. godinu, a koje iznose za 2006. godinu.

Prvostepeni sud je opredeljene zahteve tužilaca usvojio u celosti, nalazeći da je tuženi poslodavac bio dužan da zaposlenima pored terenskog dodatka, isplati i troškove ishrane za vreme rada i boravka na terenu, u skladu sa članom 30a Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ broj 22/97...31/05) i 23. stav 1. tačka 4. Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“ broj 37/94...81/05).

Drugostepeni sud je ukinuo prvostepenu presudu zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 398. ZPP, i odlučio o osnovanosti zahteva tužilaca, nalazeći da tužioci osnovano potražuju naknadu troškova ishrane za dva obroka tokom rada i boravka na terenu u visini razlike između 3% koliko iznosi terenski dodatak i 5% koliko iznosi dnevnica, u skladu sa članom 284. stav 1. Zakona o radu, 41. stav 2. tačka 2. Opšteg kolektivnog ugovora i 24v stav 1. tačka 4, 6. i 7. Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica. Presudom drugostepenog suda usvojeni su zahtevi tužilaca kako glase, za celokupan iznos traženog za period od januara do decembra 2005. godine, kao i za traženi iznos naknade za 2006. godine.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud je usled pogrešne primenene materijalnog prava propustio da razluči iznose pripadajućih naknada za period od oktobra 2005. godine do decembra 2005. godine, od obračunatog za period od januara do septembra 2005. godine, kako bi prema tako utvrđenim iznosima mogao da oceni da li su iznosi koje tužioci potražuju za 2005. godinu u okviru onog što im pripada, zbog čega je u tom delu revizija tuženog osnovana.

Saglasno odredbama člana 1. stav 3. i 17. Zakona o državnoj upravi („Sl. glasnik RS“, br.20/92...49/99) i odredbama člana 1. stav 2. i 34. Zakona o državnoj upravi („Sl. glasnik RS“ br. 79/05), Republički hidrometeorološki zavod Srbije, tuženi u ovoj parnici, ima status posebne republičke organizacije, kao organizacionog oblika državne uprave. Način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja postavljenih i zaposlenih lica u posebnim organizacijama u utuženom periodu bio je uređen Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama (član 1. tačka 1). Odredbama člana 5. stav 1. tačka 4. i stav 2. navedenog zakona bilo je propisano da dodatak na platu pripada za dnevnu naknadu za povećane troškove rada i boravka na terenu (terenski dodatak), koji se obračunava i isplaćuje u visini utvrđenoj propisima o radu.

Propis kojim je u utuženom periodu bila utvrđena visina, uslovi i način isplate određenih naknada i drugih primanja zaposlenih u državnim organima, između ostalog, i dodatka na platu za rad na terenu, jeste Uredba o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Sl. glasnik RS“ br.37/94...37/01). Članom 16. stav 2. navedene uredbe bilo je propisano da dodatak za rad na terenu obuhvata troškove za smeštaj i ishranu, a odredbom člana 17. uredbe da dnevni dodatak za rad na terenu iznosi 3% od prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike Srbije isplaćene prema poslednjem konačno objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, na dan isplate.

Uredbom o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Sl. glasnik RS“ broj 81/05), koja je stupila na snagu 01.10.2005. godine, brisani su član 16. i 17. Uredbe i dodat član 23v, koji u stavu 1. tačka 4. propisuje da se dodatak na platu isplaćuje za povećane dnevne troškove rada i boravka na terenu (terenski dodatak) - u iznosu od 3% prosečne mesečne zarade zaposlenog u privredi Republike, prema poslednjem konačnom objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku, a ako nisu obezbeđeni smeštaj i ishrana - u terenski dodatak ulaze i troškovi smeštaja i ishrane, ali najviše do iznosa naknade za dnevnicu za službeno putovanje i troškove noćenja (član 6. i 7. ove Uredbe). Citirana odredba člana 23v stav 1. tačka 4. u prečišćenom tekstu Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Sl. glasnik RS“, broj 95/05) sadržana je u članu 23. tačka 4.

Iz citiranih odredbi Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica i njenih izmena i dopuna proizlazi da u terenski dodatak ulaze troškovi smeštaja i ishrane za rad na terenu, a da tek od 01.10.2005. godine, zaposleni kojima nije obezbeđena ishrana na terenu imaju pravo na naknadu tih troškova, ali najviše do iznosa naknade za dnevnicu za službeno putovanje koja iznosi 5% od prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike (član 6).

Imajući u vidu citirane odredbe materijalnog prava, odnosno da zaposlenima pravo na naknadu troškova za ishranu za vreme rada na terenu pripada od 01.10.2005. godine, to se za sada ne može prihvatiti zaključak drugostepenog suda o osnovanosti tužbenog zahteva tužilaca za isplatu naknade navedenih troškova za period od 01.01.2005. godine zaključno sa 31.12.2005. godine, zbog čega je drugostepena presuda u tom delu morala biti ukinuta.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer zavisi od konačnog ishoda spora, u smislu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

Sa iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je, primenom člana 416. stav 2. ZPP, odlučio kao u stavu prvom izreke.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će iznova oceniti osnovanost tužbenog zahteva tužilaca za isplatu troškova ishrane za vreme rada i boravka na terenu za 2005. godinu, uz utvrđenje o visini pripadajuće naknade od 01.10.2005. godine do kraja te godine, a u skladu sa Uredbom o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica i njenim izmenama i dopunama.

Kako tužiocima pravo na naknadu troškova ishrane za vreme rada i boravka na terenu pripada za period od januara zaključno sa decembrom 2006. godine, u skladu sa Uredbom o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Sl. glasnik RS“, broj 81/05), to je revizija tuženog u tom delu neosnovana, zbog čega je Vrhovni kasacioni sud istu odbio primenom člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, te odlučio kao u stavu drugom izreke.

Odluka o troškovima postupka je morala biti ukinita jer zavisi od krajnjeg ishoda spora koji za predmet ima novčana potraživanja.

Predsednik veća – sudija

Marina Milanović s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić