.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 3167/2021
17.11.2022. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić, Dragane Boljević, Vesne Stanković i Gordane Džakula, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovana Petković advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Vodovod i kanalizacija“ Pančevo, koga zastupa Saša Levnajić advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1720/21 od 25.06.2021. godine, na sednici održanoj 17.11.2022. godine, doneo je
P R E S U D U
DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1720/21 od 25.06.2021. godine.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1720/21 od 25.06.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 803/19 od 23.02.2021. godine, u stavu drugom i trećem izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu, za period od 20.12.2016. godine do 20.12.2019. godine, isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 81.734,15 dinara sa zakonskom zateznom kamatom i naknade troškova ishrane u toku rada ukupan iznos od 69.252,04 dinara sa zakonskom zateznom kamatom, kao i da mu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 74.279,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti do isplate.
OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 157.219,00 dinara u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1720/21 od 25.06.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 803/19 od 23.02.2021. godine u stavu drugom i trećem izreke kojima je usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu, za period od 20.12.2016. godine do 20.12.2019. godine, isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 81.734,15 dinara i naknade troškova ishrane u toku rada ukupan iznos od 69.252,04 dinara, odnosno određene pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog mesečnog iznosa do isplate, kao i da mu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 74.279,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.
Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji, izraženu u presudama na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011…18/2020, u daljem tekstu: ZPP) da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.
Odlučujući o osnovanosti revizije, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme. U spornom periodu poslodavac je naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivao zaposlenima u skladu sa Pravilnikom o zaradama, naknadama zarade, dodacima na zarade i druga primanja, po kojem je naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila oko 2.000,00 dinara bruto, odnosno 1.500,00 dinara neto, a za regres 1.426,23 dinara bruto mesečno. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, obračunate u vrednostima propisanim Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva, i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za sporni period. Oba Posebna kolektivna ugovora sadrže identičnu odredbu u pogledu visine troškova naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina potraživanja utvrđena je na osnovu nalaza veštaka ekonomsko finansijske struke.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenjujući članove 118, 246, 256. i 257. Zakona o radu, člana 9. stav 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, članove 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i članove 83, 84 i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva, ocenio da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, te da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada, pa je usvojio tužbene zahteve tužioca.
Drugostepeni sud prihvata date razloge prvostepenog suda, s tim što dodaje da iako se troškovi za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora smatraju zaradom u širem smislu tog pojma određenog članom 105. stav 3. Zakona o radu (jer se na ova primanja plaćaju porezi i doprinosi koji terete zaradu) i članom 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu, ova naknada ima karakter naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne karakter naknade za obavljeni rad iz članova 106. i 107. Zakona o radu, pa se i iz ovih razloga ne mogu primeniti pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine), propisano je da se tim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Tuženi je korisnik budžetskih sredstava pa se na njega, osim navedenog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, te obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu). Cilj pomenutog zakona definisan je u članu 1. kao očuvanje finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. Oba pomenuta Posebna kolektivna ugovora kod tuženog doneta su za vreme važenja navedenog zakona, a pod zaradom se u smislu odredbe člana 105. Zakona o radu, na koju shodno upućuje i Zakon o privremenom uređivanju osnovice, podrazumeva i naknada za ishranu u toku rada i naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora.
S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.
Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen kao neosnovan.
Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Prema konačnom uspehu tuženog u sporu, tuženom primenom čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka, i to na naknadu troškova za sastav odgovora na tužbu i jednog podneska u iznosu od po 6.000,00 dinara, za taksu na odgovor na tužbu u iznosu od 5.980,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na dva održana ročišta u iznosu od po 7.500,00 dinara i jednom neodržanom ročištu u iznosu od 4.500,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i takse na žalbu i na odluku po žalbi u iznosu od po 12.820,00 dinara, za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, za taksu na reviziju u iznosu od 25.640,00 dinara i za odluku o reviziji u iznosu od 38.459,00 dinara, što sve ukupno iznosi 157.219,00 dinara, sve odmereno prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Tarifi iz Zakona o sudskim taksama, zbog čega je primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno kao u stavu trećem izreke.
Predsednik veća – sudija
Branislav Bosiljković,s.r.
Za tačnost otpravka
upravitelj pisarnice
Marina Antonić
