O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 798/19 od 02.02.2021. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je postupanje po objektivnom preinačenom tužbenom zahtevu tužioca od 04.12.2020. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu, za period od 18.12.2016. godine pa do 02.09.2019. godine, isplati na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 75.259,04 dinara sa kamatom na pojedinačne iznose kao u izreci i na ime razlike između isplaćene i pripadajuće naknade za ishranu u toku rada ukupan iznos od 54.688,41 dinar sa kamatom na pojedinačne iznose kao u izreci, što ukupno iznosi 129.947,44 dinara, a sve sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos, počev od 01. u narednom mesecu za prethodno dospeli mesec, pa do isplate. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 64.799,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2700/21 od 15.07.2021. godine, odlučujući o žalbama tužioca i tuženog, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u prvom i drugom stavu izreke. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude pa je obavezan tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 87.299,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate, dok se zahtev tužioca za naknadu troiškova parničnog postupka u iznosu od još 3.000,00 dinara i zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate od dana presuđenja, do dana izvršnosti presude, odbija, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011…18/2020), da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u spornom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog. Članom 24. stav 1. tačka 4. i 5. Ugovora o radu koji je tužilac zaključio sa tuženim 11.05.2015. godine, predviđeno je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i naknadu za regres u visini navedene u ovom ugovoru. Tužilac je sa tuženim 01.09.2015. godine zaključio Aneks ugovora o radu prema kome se aneks primenjuje do prestanka važenja ili izmena Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14) odnosno do dobijanja drugačijeg mišljenja Ministarstva finansija Vlade RS ili drugog nadležnog ministarstva. Tuženi je tužiocu u spornom periodu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa svojim programom poslovanja za konkretne godine. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku između naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i naknade za ishranu u toku rada obračunate u vrednosti propisanoj Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br.27/15 od 18.03.2015. godine, stupio na snagu 26.03.2015. godine) i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javnokomunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ br.59/2015 od 02.07.2015. godine) i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za utuženi period.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5 i 6, 246. stav 1. i 2, 256. i 257. Zakona o radu, člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe čl. 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora i naknade za ishranu u toku rada u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za regres za korišćenje godišnjeg odmora i naknadu za ishranu u toku rada, pa je kao osnovan usvojen postavljeni tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu i obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora i naknada za ishranu u toku rada, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora i na ime naknade za ishranu u toku rada, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.

Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen, kao neosnovan.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Imajući u vidu ishod spora, tuženom pripada naknada troškova celokupnog parničnog postupka primenom člana 153. stav 1, 154. i 163. ZPP i to pravo na naknadu troškova za sastav odgovora na tužbu u iznosu od 6.000,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na tri održana ročišta u iznosu od po 7.500,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 18.000,00 dinara i za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara. Tuženom, osim za taksu na odgovor na tužbu u iznosu od 6.199,47 dinara, nisu dosuđeni troškovi za sudske takse, jer zahtev za naknadu sudskih taksi u preostalom delu nije opredeljen u odnosu na vrstu pravne radnje za koju se traži naknada, zbog čega je primenom člana 165. stav 2. ZPP odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić