U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković, Ivane Rađenović, Tatjane Miljuš i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragan Zgerđa, advokat iz Pančeva, protiv tuženog JKP za prevoz putnika „Autotransport-Pančevo“ sa potpunom odgovornošću Pančevo u likvidaciji, koga zastupa Bojanić Bojan likvidacioni upravnik, čiji je punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate razlike naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2562/21 od 10.09.2021. godine, u sednici održanoj 09.12.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2562/21 od 10.09.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2562/21 od 10.09.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 584/19 od 07.04.2021. godine u stavovima drugom, trećem i četvrtom izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je traženo da se obaveže tuženi da tužiocu za period od februara 2018. godine zaključno sa oktobrom 2019. godine isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 29.906,51 dinar i na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan .iznos od 51.569,80 dinara, sve u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog iznosa do isplate i da na navedene iznose uplati razliku doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje nadležnoj Filijali u Pančevu Republičkog fonda PIO, kao i zahtev tužioca za naknadu troškova postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove postupka u iznosu od 42.000,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 584/19 od 07.04.2021. godine, stavom prvim izreke dozvoljeno je objektivno preinačenje tužbe. Stavom drugim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da mu za period od februara 2018. godine zaključno sa oktobrom 2019. godine isplati na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa na ime ishrane u toku rada ukupan iznos 29.906,51 dinar i na ime razlike između isplaćenog i pripadajućeg iznosa naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos 51.569,80 dinara, sve u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom do isplate. Stavom trećim izreke obavezan je tuženi da tužiocu na dosuđene mesečne iznose manje isplaćene zarade obračuna i uplati doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje nadležnoj Filijali Republičkog fonda PIO u Pančevu. Stavom četvrtim izreke obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 83.859,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2562/21 od 10.9.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavovima drugom, trećem i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno doznoljenoj primenom člana 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženim u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana. U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu (od februara 2018. godine zaključno sa oktobrom 2019. godine) bio u radnom odnosu kod tuženog na poslovima radnog mesta ... . U naznačenom periodu poslodavac je naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivao zaposlenima u skladu sa Programom poslovanja tuženog za svaku godinu spornog perioda i članom 59. Pravilnikom o radu tuženog od 29.01.014. godine, na osnovu koga je naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila 2.700,00 dinara, bruto mesečno, a naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora 1.000,00 dinara, bruto mesečno, s pozivom na odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava koji je počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine, a kojim zakonom su u cilju očuvanja finansijskog sistema u RS i sistema plata i zarada u javnom sektoru privremeno uređivali osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, a za obračun i isplatu plata postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku između isplaćenih naknada troškova i naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora obračunate u vrednosti propisanoj odredbom člana 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS” br. 27/15,36/17, 5/18, 5/19 i 94/19) i člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ br.59/2015 i „Službeni list Grada Pančeva“ br.15/2015 i 15/2018), kojim je utvrđeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara i pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora sa pripadajućim porezima i doprinosima, najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku. Visina potraživanja utvrđena je na osnovu nalaza veštaka ekonomsko-finansijske struke na osnovu koga je tužilac opredelio postavljen tužbeni zahtev.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256-259. Zakona o radu u vezi člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe člana 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i pravila iz odredbe člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća grada Pančeva ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, te da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega je usvojen postavljen tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.

Kako je tuženi uspeo u postupku po reviziji, to mu na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1, 154. stav 2. i 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku, pripadaju troškovi parničnog postupka. Visina naknade troškova odmerena je prema opredeljenom zahtevu i to na ime sastava odgovora na tužbu od strane advokata u iznosu od 6.000,00 dinara, sastava žalbe u iznosu od 18.000,00 dinara i revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, sve prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji. Troškovi sudskih taksi nisu priznati, jer taj zahtev nije bio opredeljen.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić