Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na član 404. Zakona o parničnom postupku – ZPP (posebna revizija).

Imajući u vidu da je tuženi revizijom ukazao na drugačije pravne stavove izražene u presudama revizijskog suda u istovrsnim sporovima, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je doneo odluku kao u stavu prvom izreke na osnovu člana 404. stav 2. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je javno preduzeće čiji je osnivač Grad Prančevo. Tužiocima, kao svojim zaposlenima, tuženi je utuženom periodu obračunavao i isplaćivao mesečnu naknadu troškova za ishranu u toku rada od 2.700,00 dinara bruto i za regres za korišćenje godišnjeg odmora od 1.000,00 bruto, u skladu sa Programom poslovanja važećim za predmetne godine i Pravilnikom o radu kojim su isplate po ovim osnovama planirane u iznosima koji su važili pre donošenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, koji je stupio na snagu 28.10.2014. godine. Nakon donošenja ovog zakona zaključen je Posebni kolektivni ugovor za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 27/15, stupio na snagu 26.03.2015. godine) i Posebni kolektivni ugovor za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“, broj 59/2015, stupio na snagu 03.07.2015. godine). Oba pomenuta kolektivna ugovora sadrže identične odredbe (u čl. 65. i 66. prvi, a u čl. 84. i 85. drugi) prema kojima, u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima u najmanjem dnevnom iznosu od 250,00 dinara (bruto) i pravo na naknadu troškova za korišćenje godišnjeg odmora najmanje 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji, prema poslednjem objavljenom podatku Republičkog organa nadležnog za poslove statistike za prethodnu godinu. Tužioci su, nakon stupanja na snagu pomenutih posebnih kolektivnih ugovora, zaključili anekse ugovora o radu u kojima je navedeno da imaju pravo na naknadu troškova u skladu sa zakonom, posebnim kolektivnim ugovorom i kolektivnim ugovorom Republike Srbije, posebnim kolektivnim ugovorom i opštim aktom.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužioci osnovano potražuju iznose manje isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa su zato usvojili postavljene tužbene zahteve.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, br. 116/14, u daljem tekstu: Zakon) propisano je da se njime privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru (član 1). U smislu Zakona, platom se smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plata izabranog, imenovanog i postavljenog lica i lica zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama (član 3. stav 1). Istim Zakonom propisano je (član 4) da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta donetog za vreme primene ovog zakona, kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona (korisnika javnih sredstava, što je i tuženi u konkretnom slučaju).

Pošto je tuženi korisnik budžetskih (javnih) sredstava na njega se, osim pomenutog Zakona, primenjuju i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, tako da obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa, između ostalog i naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom podrazumeva zaradu uvećanu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona (član 1) jer bi to značilo njegovu selektivnu primenu, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plata, izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon.

S obzirom da su pravila iz navedenih zakona imperativne prirode i moraju se bezuslovno poštovati bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu prema kome opštim aktom i ugovorom o radu mogu da se utvrde veća prava i povoljniji uslovi rada od prava i uslova utvrđenih zakonom, kao i druga prava koja nisu utvrđena zakonom, osim ako zakonom nije drukčije određeno. Ovo iz razloga što je upravo Zakonom određen drukčiji način utvrđivanja osnovice za plate. Budući da poseban kolektivni ugovor mora biti saglasan zakonu, kako je to propisano članom 4. stav 1. Zakona o radu, ništave su odredbe oba pomenuta posebna kolektivna ugovora koji su doneti nakon stupanja na snagu Zakona, i stoga ne mogu da proizvode pravno dejstvo (koji i sam odredbom člana 4. propisuje sankciju ništavosti u ovakvom slučaju).

Na osnovu izloženih razloga, odlučeno je kao u četvrtom stavu izreke, primenom člana 416. stav 1. ZPP.

Odluka o troškovima postupka doneta je shodnom primenom odredaba čl. 165. stav 2. i 163. st. 1. i 2, 153. stav 2. i 154. ZPP i Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Tuženom su, s obzirom na postavljeni zahtev, dosuđeni troškovi celog postupka u ukupnom iznosu od 45.000,00 dinara, od čega iznosi od: 9.000,00 dinara za sastav odgovora na tužbu i po 18.000,00 dinara za sastav žalbe i revizije, dok mu nisu priznati izdaci na ime sudske takse jer nije opredelio ne samo njihove iznose, već ni vrstu podnesaka odnosno odluka za koje traži naknadu.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić