Protiv navedene drugostepene presude tužilac je izjavio blagovremenu posebnu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivom na odredbu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, zbog potrebe za ujednačavanjem sudske prakse.

Tuženi Železnice Srbije AD Beograd je podneo odgovor na reviziju tužioca.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/11 ... i 18/20) za odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse, budući da je pobijana presuda o tužbenom zahtevu za naknadu štete zbog neisplaćene naknade za ishranu u toku rada i regres za godišnji odmor zasnovana na primeni materijalnog prava koja odstupa od stava izraženog u pravnosnažnim odlukama i odlukama Vrhovnog kasacionog suda u identičnim činjeničnim i pravnim situacijama. Stoga je odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku Vrhovni kasacioni sud nalazi da je revizija osnovana.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana presuda, utvrđenom od strane prvostepenog suda, tužilac je bio zaposlen kod tuženog AD Železnice Srbije do 31.08.2015. godine na osnovu ugovora o radu i aneksima, kojima nije bila ugovorena visina naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za godišnji odmor. Nakon statusnih promena kod tog poslodavca, tužilac je 31.08.2015. godine zaključio aneks ugovora o radu sa tuženim AD za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom Infrastruktura železnice Srbije Beograd, od kada je kod njega u radnom odnosu. Veštačenjem je utvrđeno da je tužiocu obračunavana zarada kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta radnog mesta i mesečnog fonda časova rada, da za sporni period naknada za ishranu u toku rada i naknada za regres prema pregledu isplaćenih zarada nije obračunata i iskazana kao posebna stavka, a tuženi u postupku nisu dostavili akt na osnovu kog bi mogao biti utvrđen iznos naknade po ovim osnovama u ugovorenoj neto ceni rada po času. Veštak je utvrdio visinu potraživanja tužioca po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora u neto iznosima, prema parametrima iz ranije važećeg kolektivnog ugovora JŽTP („Službeni glasnik RS“ br 37/95) sa izmenama objavljenim u „Službenom glasniku RS“ br. 7/2000, kojim je bilo ugovoreno pravo na naknadu za iste troškove u određenoj visini, i tužilac je precizirao tužbeni zahtev u svemu prema tom nalazu i mišljenju, za svaki mesec posebno, prema datumima dospeća označenim u nalazu i mišljenju veštaka, i to u jedinstvenim mesečnim iznosima po oba navedena osnova.

Tokom spornog perioda bili su u primeni Kolektivni ugovor JP Železnice Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 84/02…4/11) sa Aneksom kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br. 4/06), kojim je u članu 5. stav 6. ugovoreno da je u vrednost jednog radnog časa za utvrđivanje zarade uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas, i Kolektivni ugovor tuženog („Službeni glasnik Železnice Srbije“ broj 4/15) kojim je, odredbom člana 57. stav 2. ugovoreno da je u vrednosti radnog časa uključena vrednost naknade za ishranu u toku rada 1/12 regresa svedena na jedan radni čas. Odredbom člana 55. tog kolektivnog ugovora osnovna zarada utvrđuje se kao vrednost radnog časa, koeficijenta posla i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa. Taj kolektivni ugovor primenjuje se i na zaposlene kod drugotuženog. Na taj način su naknada troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za godišnji odmor uključene u vrednost jednog radnog časa, u suštini u osnovnu zaradu zaposlenih, pa i tužioca, iz čega su nižestepeni sudovi zaključili da tužbeni zahtev nije osnovan. Prema stavu nižestepenih sudova, sama činjenica da visini spornih troškova nije nominalno izražena u obračunima zarade tužioca ne znači da je poslodavac ovo pravo uskratio zaposlenima, jer je slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja baš tako i ugovoreno, da su ove naknade sastavni deo osnovne zarade zaposlenog. Na taj način ovo pravo tužioca nije bilo utvrđeno na nepovoljniji način od propisanog odredbom člana 118. Zakona o radu, kojom nije propisana visina ovih troškova, pa ni njihov minimum, već je ostavljeno da se visina uredi kolektivnim ugovorom kao opštim aktom i ugovorom o radu. Nalaze da utužena prava tužioca nisu oštećena, jer su ostvarena u skladu sa važećim opštim aktima kod poslodavca. Sudovi smatraju neprihvatljivim utvrđivanje visine predmetnih potraživanja primenom Kolektivnog ugovora iz 2000. godine, čijim odredbama je poslednji put bila ugovorena i utvrđena visina predmetnih naknada, jer nije bio u primeni tokom spornog perioda.

Revizijom tužioca se osnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane nižestepenih sudova, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom, pa i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačka 5. i 6.), koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene. Odredbama kolektivnog ugovora na koje se pozivaju nižestepeni sudovi, koji su kod tuženih poslodavaca bili na snazi u vreme na koje se tužbeni zahtev odnosi, na osnovu predviđene vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, jer ove naknade nisu iskazane u nominalnim iznosima. Kako je navedeno, prema odredbama zakona o radu zaposleni imaju pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a poslodavcima je ostavljena mogućnost da svojim aktom utvrde visinu tih naknada, pri čemu visina mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno naknada troškova mora biti isplaćena svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto. U konkretnom slučaju, tuženi nije dokazao visinu ovih naknada kao isplaćenih tužiocu, pa se ne može prihvatiti za pravilno zaključivanje nižestepenih sudova da su tužicu naknade predmetnih troškova isplaćene kroz visinu cene rada. Na osnovu toga se zaključuje da su tuženi zakonske odredbe primenjivali na štetu tužioca. Kako nema konkretnih odredaba opšteg akta o visini spornih naknada, tužilac može potraživati naknadu štete zbog neisplaćenih naknada u neto iznosima prema parametrima iz ranijeg kolektivnog ugovora tuženih, ali prema stanju u spisima predmeta i iznetom utvrđenom činjeničnom stanju u nižestepenim odlukama, pripadajuća visina naknada tužiocu nije raspravljena. Prvostepeni sud je nalaz i mišljenje veštaka prihvatio delimično, u delu koji je u saglasnosti sa pročitanim pismenim dokazima koje je prihvatio kao tačne, dok u delu kojim je visina potraživanja utvrđena, nalaz nije prihvatio, sa razloga koji se tiču primene važećih opštih akata kod poslodavaca. Dakle, nije raspravljana visina pripadajućih naknada prema relevantnim kriterijumima, u odsustvu opšteg akta kojim bi visina bila određena. S tim u vezi ukazuje se i da je prema opštim aktima tuženog naknada za regres trebalo da bude uključena u cenu radnog sata u 1/12, što ne odgovara iskazanoj visini po mesecima prema nalazu i mišljenju veštaka, jer su u nalazu mesečni iznosi na ime regresa utvrđeni različito po mesecima, a ne u 1/12 od pripadajućeg godišnjeg iznosa.

Kako je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje u navedenom delu ostalo nepotpuno utvrđeno, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 2. ZPP odlučio da ukine drugostepenu i prvostepenu presudu i da predmet vrati prvostepenom sudu na ponovno suđenje, kao što je navedeno u drugom stavu izreke.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić