Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 762/22 od 02.06.2022. godine, stavom prvim i drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u prvom i trećem stavu izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tužena da joj na ime naknade materijalne štete zbog manje isplaćenih plata za period od 01.01.2016. godine do 20.11.2018. godine isplati iznos od ukupno 1.900.647,01 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom počev, kao i da se obaveže tužena da u korist tužilje obračuna doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje za period od 01.01.2016. godine do 20.11.2018. godine i iste uplati Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje – filijala za grad beograd, prema stopi važećoj na dan uplate. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu četvrtom izreke izreke prvostepene presude tako što je odbijen zahtev tužilje da se obaveže tužena da joj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 239.533,24 dinara sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom trećim izreke obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 60.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tužena je podnela odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' broj 72/11...18/20), Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužilje osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je primljena u radni odnos kod tužene u svojstvu pripravnika na određeno vreme od 21.11.2013. godine na radnom mestu poslovi saradnje sa ..., Odeljenju za saradnju sa Haškim tribunalom, Služba za otkrivanje ratnih zločina. Rešenjem tužene od 24.11.2014. godine tužilja je nastavila sa radom na neodređeno vreme i raspoređena je sa 22.11.2014. godine na radno mesto poslovi saradnje sa ..., Odeljenje za saradnju sa Haškim tribunalom, Služba za otkrivanje ratnih zločina i stekla je zvanje policijskog inspektora. Rešenjem Direkcije policije od 01.05.2016. godine u zvanju policijski inspektor tužilja je reaspoređena na radno mesto poslovi saradnje sa ..., OSL, Odeljenje za saradnju sa Haškim tribunalom, Operativna analitika, logističke poslove i dokumentovanje, Služba za otkrivanje ratnih zločina, UKP, a rešenjem Odeljenja za zarade i beneficije od 18.04.2017. godine u zvanju višeg policijskog inspektora određen joj je ukupni koeficijent 2,742. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđena je razlika između isplaćene plate tužilje i pripadajuće plate prema Uredbi u dvostrukom iznosu u odnosu na platu adekvatnog uporednog radnika BB koji je u utuženom periodu radio u Upravi kriminalističke policije, PU za grad Beograd na poslovima policijskog inspektora sa istom stručnom spremom i u istom ili sličnom zvanju kao tužilja.

U skladu sa utvrđenim činjeničnim stanjem, s pozivom na odredbu člana 2. i 3. Uredbe o platama lica koja obavljaju poslove u posebnim organizacionim jedinicama državnih organa u postupku za ratne zločine, te odredbu člana 172 Zakona o obligacionim odnosima, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev za isplatu razlike u zaradi tužilji do dvostrukog iznosa osnovne zarade, prihvatajući nalaz i mišljenje veštaka ekonomsko-finansijske struke, na koji parnične stranke nisu imale primedbi, posebno imajući u vidu da tužena nije imala primedbi u pogledu podataka o uporednom radniku, niti je dostavila podatke o eventualno drugom uporednom radniku.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tužene izjavljenoj protiv prvostepene presude, uvažio žalbu i preinačio prvostepenu presudu tako što je odbio tužbeni zahtev kao neosnovan. Po stanovištu tog suda, metodologija obračuna iz nalaza i mišljenja veštaka je suprotna izričitim odredbama Uredbe o platama lica koja vrše funkciju i obavljaju poslove u tužilaštvu za ratne zločine i posebnim organizacionim jedinicama državnih organa u postupku za ratne zločine („Službeni glasnik RS“ br. 97/2003, 67/2005). Tužilja bi imala pravo na pozitivnu razliku dvostrukog iznosa plate u odnosu na platu uporednog radnika na prethodnom radnom mestu sa kog je uporedni radnik stupio u Službu za otkrivanje ratnih zločina. Kako tužilja nije predložila dopunsko vešačenje, kojim bi se eventualna razlika plate za utuženi period obračunavala na bazi dvostruke plate iz meseca koji prethodi mesecu prelaska uporednog radnika u Službu za otkrivanje ratnih zločina, bez dodataka na platu koji su utvrđeni zakonom i bez uzimanja u obzir promena osnovne plate tužilje za utuženi period, stav je drugostepenog suda da tužilja nije dokazala osnov i visinu svog potraživanja, jer je teret dokazivanja tih činjenica bio na njoj, na osnovu odredbi člana 228. i 231. Zakona o parničnom postupku.

Prema oceni Vrhovnog suda tužilac osnovano osporava pravilnost primene materijalnog prava od strane drugostepenog suda.

Odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu (,,Službeni glasnik RS, br. 24/2005... 32/2013) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Zakonom o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku za ratne zločine („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 104/09), članom 17. propisano je da lica koja obavljaju poslove i zadatke u državnim organima i posebnim organizacionim jedinicama iz ovog Zakona imaju pravo na platu koja ne može biti veća od dvostrukog iznosa plate koju bi ostvarila lica zaposlena na odgovarajućim poslovima i zadacima u Tužilaštvu za ratne zločine, Višem sudu u Beogradu, Apelacionom sudu u Beogradu, Ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove i Okružnom zatvoru u Beogradu (stav 1); da plate lica iz stava 1. ovog člana uređuje Vlada (stav 2); Navedeni član istog zakona je do izmene glasio da lica koja vrše funkciju odnosno obavljaju poslove i zadatke u Tužilaštvu za ratne zločine imaju pravo na platu koja ne može biti manja od plate Okružnog javnog tužioca odnosno zaposlenog na odgovarajućim poslovima u Okružnom javnom tužilaštvu niti veće od dvostrukog iznosa plate Okružnog javnog tužioca odnosno zaposlenog na odgovarajućim poslovima u Okružnom javnom tužilaštvu (stav 1); da lica koja obavljaju poslove i zadatke u Veću za ratne zločine, Posebnom odeljenju, Službi i Posebnoj pritvorskoj jedinici, imaju pravo na platu koja ne može biti veća od dvostrukog iznosa plate koju bi ostvarili na poslovima koja su obavljala (stav 2); i da plate iz stava 1. i 2. ovog člana uređuje Vlada Republike Srbije (stav 3).

Uredbom o platama lica koja vrše funkciju i obavljaju poslove u tužilaštvu za ratne zločine i posebnim organizacionim jedinicama državnih organa u postupku za ratne zločine („Službeni glasnik RS“ br. 97/2003, 67/2005), Vlada Republike Srbije je uredila plate lica koja obavljaju poslove i zadatke u Odeljenjima za suzbijanje ratnih zločina u Ministarstvu unutrašnjih poslova, Veću za ratne zločine, Posebnom odeljenju Okružnog suda u Beogradu, Posebnom odeljenju Apelacionog suda u Beogradu i Posebnoj pritvorskoj jedinici Okružnog zatvora u Beogradu, kojom je u članu 2. odredila da se plata lica koja rade u navedenim jedinicama državnih organa obračunava i isplaćuje u dvostrukom iznosu plate koju su ostvarivali na poslovima sa kojih su stupili na rad u organizacione jedinice iz člana 1. Uredbe.

Kada se pođe od citiranih odredbi zakona, uredbi i pravnog stava Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda zauzetog na sednicama održanim 21.05.2019. godine i 13.10.2020. godine, to sledi da lica, zaposleni koji prvi put zasnivaju radni odnos u Službi za otkrivanje ratnih zločina koja nigde nisu bila radno angažovana, već im je ovo prvo zaposlenje, imaju pravo na dvostruki iznos plate, pri čemu bi sud trebao da ima u vidu platu uporednog radnika koji radi na istim poslovima i zadacima na kojima radi to lice, pa bi zaposleni imao pravo na dvostruki iznos plate u odnosu na platu uporednog radnika, uz ograničenje iz člana 18. stav 1. Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, korupcije i drugih posebno teških krivičnih dela. Na ovakav zaključak upućuje i član 60. stav 4. Ustava Republike Srbije, kojim je propisano da svako ima pravo na pravičnu naknadu za rad i da se niko tog prava ne može odreći, što podrazumeva jednaku zaradu za isti rad ili rad iste vrednosti koji zaposleni ostvaruje kod poslodavca. Pod radom jednake vrednosti podrazumeva se rad za koji se zahteva isti stepen stručne spreme odnosno obrazovanja, znanja i sposobnosti u kome je ostvaren jednak radni doprinos uz jednaku odgovornost (član 104. st. 2. i 3. Zakona o radu). U suprotnom, lica koja su prvi put zasnovala radni odnos u navedenim službama bila bi diskriminisana u odnosu na druga lica koja su bila zaposlena u MUP-u odnosno drugim državnim organima, jer ne bi mogli da ostvare pravo na uvećanje plate u skladu sa citiranim odredaba zakona i uredbe.

Dakle, navedenim zakonom i pomenutom Uredbom ustanovljeno je pravo tužilje, kao lica zaposlenog u Službi za otkrivanje ratnih zločina, na isplatu dvostrukog iznosa plate koju bi ostvarivala u spornom periodu, a u odnosu na visinu plate adekvatnog uporednog radnika na prethodnom radnom mestu. To podrazumeva da svako uvećanje osnovne mesečne plate na ranijem radnom mestu posledično dovodi do uvećanja dvostrukog iznosa osnovne plate u Službi za otkrivanje ratnih zločina.

U smislu navedenog, Vrhovni sud smatra da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je zaključio da bi tužilji pripala eventualna razlika plate za utuženi period obračunata na bazi dvostruke plate iz meseca koji prethodi mesecu prelaska uporednog radnika u Službu za otkrivanje ratnih zločina, bez uzimanja u obzir promena osnovne plate tužilje za utuženi period, zbog čega je drugostepeni sud, zbog primene pravila pravila o teretu dokazivanja jer tužilja nije predložila dopunsko vešačenje, prvostepenu presudu preinačio i odbio tužbeni zahtev. Drugostepeni sud pogrešno prihvata kao merilo za obračun dvostrukog iznosa osnovne plate u čitavom spornom periodu samo onaj iznos koji je uporednom radniku isplaćen u mesecu koji je prethodio raspoređivanju na radno mesto u službu za otkrivanje ratnih zločina, pri čemu se u obzir ne uzimaju promene u visini osnovne plate koje su usledile u pomenutom spornom periodu obračuna.

Takođe, nije bilo mesta oceni drugostepenog suda da zbog primene pravila o teretu dokazivanja prvostepenu presudu treba preinačiti i odbiti tužbeni zahtev. U konkretnoj situaciji tužena je bila dužna da dostavi izveštaj o plati uporednog radnika sa prethodnog mesta jer je te podatke morala da poseduje u svojoj službenoj evidenciji. Time bi se dokazala tvrdnja da tužilji ne pripada pravo na isplatu razlike u zaradi odnosno da joj pripada manji iznos od iznosa opredeljenog u tužbenom zahtevu. Naime, tužilja je za dokaz postojanja osnova i visine svog potraživanja dostavila isprave koje je posedovala i opredelila tužbeni zahtev na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka na koji parnične stranke nisu imale primedbi i koji je obračun radio u odnosu na platu adektvatnog uporednog radnika koji je u utuženom periodu radio na poslovima policijskog inspektora sa istom stručnom spremom i u istom ili sličnom zvanju kao tužilja, dok tužena, koja je osporavala tužbeni zahtev, nije dostavila dokaze za svoje tvrdnje.

U tom smislu, u skladu sa pravilnim zaključkom prvostepenog suda, tužilji pripada pravo na na naknadu štete zbog manje isplaćenih plata za period od 01.01.2016. godine do 20.11.2018. godine sa dosuđenom zateznom kamatom, u svemu prema nalazu i mišljenju veštaka ekonomsko finansijske struke, kao i pravo na uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje na dosuđene iznose.

Na osnovu izloženog, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, preinačio drugostepenu presudu, tako što je odbio žalbu tužene i potvrdio prvostepenu presudu za iznose dosuđene razlike plate i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, kao i u delu koji se odnosi na odluku o troškovima prvostepenog postupka.

U kontekstu navedenog, kako je odluka prvostepenog suda u pogledu osnovanosti tužbenog zahteva revidenta zasnovana na pravilnoj primeni materijalnog prava, osnovani su i navodi revidenta u pogledu njegovog prava na naknadu troškova parničnog postupka, dosuđenih upravo u skladu sa odlukom prvostepenog suda, na osnovu člana 153, 154. i 163. stav 1. do 4. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je uspela u postupku po reviziji, te joj na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, pripadaju troškovi revizijskog postupka, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke. Tužilji pripada na ime sastava revizije iznos od 33.000,00 dinara, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i troškovi sudskih taksi na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 50.000,00 dinara, sve u ukupnom iznosu od 133.000,00 dinara. Visina naknade ovih troškova odmerena je prema opredeljenom zahtevu.

Kako sastav odgovora na reviziju nije trošak koji je neophodan za vođenje parničnog postupka, to je odbijen zahtev tužene za naknadu troškova revizijskog postupka, o čemu je odlučeno u stavu trećem izreke presude, u skladu sa članom 165. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić