O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1812/21 od 29.03.2022. godine, stavom prvim izreke usvojen je tužbeni zahtev. Stavom drugim izreke obavezana je tužena da tužilji za period od 01.04.2018. godine do 31.10.2020. godine isplati na ime troškova za ishranu u toku rada iznos od 89.643,99 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 14.07.2021. godine do isplate i iznos od 17.324,23 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti savkog pojedinačnog mesečnog iznosa do 13.07.2021. godine, na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 71.208,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 14.07.2021. godine do isplate i iznos od 12.627,89 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate od dospelosti savkog pojedinačnog mesečnog iznosa do 13.07.2021. godine. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 59.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom četvrtim izreke tužilja je oslobođena obaveze plaćanja sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2586/22 od 13.06.2022. godine, odbijena je žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u osnovnim školama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kod tužene zaposlena na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate 8,62. U spornom periodu od 01.04.2018. godine do 31.10.2020. godine, tužena je tužilji obračunavala i isplaćivala zaradu u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, tako što je koeficijent radnog mesta množila sa propisanom osnovicom za dati mesec. Tako obračunata ukupna zarada bila je manja od minimalne zarade, pa je tužilji u spornom periodu vršena korekcija plate do iznosa minilane zarade i tužilji je u spornom periodu isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužilje kao posebna stavka nije iskazivana naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Sudski veštak ekonomsko-finansijske struke sačinio je nalaz i mišljenje o visini naknada koje tužilja potražuje, spram najpovoljnijih kriterijuma za tuženu u trenutno važećim PKU u RS, i to naknada troškova za ishranu u toku rada u visini od 250,00 dinara – bruto na dnevnom nivou i naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužilje usvojili i tuženu obavezali da joj isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu, u visini utvrđenoj veštačenjem, sa pripadajućom kamatom, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“, br. 88/2017... 129/2021), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Članom 4. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu (stav 1), a da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (stav 2).

Odredbom člana 20. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 99/20), propisani su elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1), a ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, niža od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2).

Odredbom člana 118. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu (stav 2). Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno (član 2. stav 2).

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.

U konkretnom slučaju, tužilja je u spornom periodu bila zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. S obzirom da poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/2015) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“, br. 12/2009). Dakle, na osnovu gore navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu, kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca, sadržan bilo u opštem, bilo u posebnom aktu. To znači da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je to što je tužilji, u spornom periodu, isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Iz izloženih razloga, primenom odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tužena je uspela u revizijskom postupku, pa joj na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP pripadaju opredeljeni troškovi revizijskog postupka za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema važećoj Advokatskoj tarifi. Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu trećem izreke presude.

Trošak sastava odgovora na reviziju ne predstavlja potreban trošak radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova revizijskog postupka, o čemu je odlučeno u stavu četvrtom izreke presude, na osnovu člana 165. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić