U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović, Tatjane Miljuš, Jasmine Stamenković i dr Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužilja AA iz ..., ul. ... br. .., BB iz ..., ul. ... br. .., VV iz ..., ul. ... br. .. i GG iz ..., ul. ... br. .., čiji je zajednički punomoćnik Ivana Čudić, advokat u ..., protiv tuženog Kliničkog centra Vojvodine iz Novog Sada, čiji je punomoćnik Milena Ivošević, advokat u ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2117/21 od 27.09.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 22. septembra 2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2117/21 od 27.09.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2117/21 od 27.09.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 2008/2020 od 21.05.2021. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužilje AA iz ... da se obaveže tuženi da tužilji za period od 01.09.2017. godine do 31.08.2020. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznos od 112.160,00 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 22.203,16 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine, na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 79.372,20 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 15.173,21 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine; ODBIJA SE tužbeni zahtev tužilje BB iz ... da se obaveže tuženi da tužilji za period od 01.09.2017. godine do 31.08.2020. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznos od 111.634,25 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 22.219,36 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 79.372,20 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 15.173,46 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine; ODBIJA SE tužbeni zahtev tužilje VV iz ... da se obaveže tuženi da tužilji za period od 01.09.2017. godine do 31.08.2020. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznos od 102.521,25 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 21.162,10 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 79.372,20 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 15.173,46 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine; ODBIJA SE tužbeni zahtev tužilje GG iz ... da se obaveže tuženi da tužilji za period od 01.09.2017. godine do 31.08.2020. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznos od 112.160,00 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 22.545,44 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 79.372,20 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2021. godine do isplate i iznos od 15.173,46 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti do 17.03.2021. godine i ODBIJA SE zahtev tužilja za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tužilje da tuženom naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 84.000,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude.

ODBIJA SE kao neosnovan zahtev tužilja za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 2008/2020 od 21.05.2021. godine, u stavovima od prvog do devetog izreke usvojeni su tužbeni zahtevi tužilja i obavezan tuženi da tužiljama na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati navedene pojedinačne novčane iznose sa zateznom kamatom. U stavu desetom izreke obavezan je tuženi da tužiljama na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 232.060,00 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. U stavu jedanaestom izreke odbijen je zahtev tužilja za oslobađanje od troškova plaćanja sudske takse.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2117/21 od 27.09.2021. godine, odbijene su žalbe parničnih stranaka i potvrđena je prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

U odgovoru na reviziju tužilje su osporile revizijske navode i predložile da Vrhovni kasacioni sud odbaci reviziju kao nedozvoljenu. Tražile su naknadu troškova na ime sastava odgovora na reviziju.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u Zdravstvenim ustanovama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u spornom periodu bile u radnom odnosu kod tuženog i obavljale poslove ..., sa koeficijentom posla od 7,34%. Tuženi je u spornom periodu tužiljama obračunavao i isplaćivao platu na taj način što je množio koeficijent radnog mesta tužilja sa osnovicom za obračun plate koju objavljuje Vlada RS, i tako dobijeni iznos je upoređivao sa minimalnom zaradom, pa ukoliko bi bio niži od minimalne zarade tuženi je vršio dopunu plate do visine minimalne zarade. Tuženi u obračunskim listama za sporni period nije iskazivao naknade za ishranu u toku rada i regres, niti koji deo koeficijenta se odnosi na ove naknade. Ugovorena plata tužilja u čitavom spornom periodu je bila niža od minimalne zarade.

Tužbeni zahtev je postavljen u skladu sa varijantom nalaza sudskog veštaka ekonomske struke prema kojoj je obračun izvršen na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije prema kojem je dnevni iznos toplog obroka 250,00 dinara bruto, a regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosi 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je obavezao tuženog da tužiljama isplati tražene iznose naknade. Po stanovištu drugostepenog suda tužiljama u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima, javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tuženi isplaćivao tužiljama minimalnu zaradu sledi da tužiljama nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da im tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilja.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su na utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Tuženi je zdravstvena ustanova koja se u smislu Zakona o javnim službama (“Službeni glasnik RS, br. 24/91…83/14) smatra javnom službom, zbog čega se na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20), u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...113/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2 tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilje su zaposlene kod tuženog koji se smatra javnom službom, na radnom mestu ..., pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“, br. 106/2018). Dakle, na osnovu gore navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja sadržan bilo u opštem, bilo u posebnom aktu. To znači da tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihove plate, pa je to što je tužiljama u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Imajući u vidu sve navedeno, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev.

Saglasno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Tuženom, prema uspehu u postupku, primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova parničnog postupka u ukupnom iznosu od 84.000,00 dinara, i to: za sastav dva obrazložena podneska iznos od 22.500,00 dinara, za pristup na dva održana ročišta iznos od 25.500,00 dinara, za sastav žalbe na prvostepenu presudu iznos od 18.000,00 dinara (prema opredeljenom zahtevu) i za sastav revizije iznos od 18.000,00 dinara (prema opredeljenom zahtevu), sve prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Tuženom nisu dosuđeni troškovi sudskih taksi u žalbenom postupku, jer tuženi ove troškove nije opredelio po visini u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. ZPP-a.

Na osnovu odredbe člana 154. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je odbio zahtev tužilja za naknadu troškova sastava odgovora na reviziju, jer navedeni troškovi nisu bili nužni radi odlučivanja o reviziji.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić