Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3329/19 od 26.11.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužilaca i potvrđena presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P1 599/16 od 18.03.2019. godine. Stavom drugim i trećim izreke, odbijeni su kao neosnovan zahtevi tužilaca II, JJ i ĆĆ, za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju tužene, zahtevajući naknadu troškova sastava istog.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011, 49/2013, 74/2013, 55/2014, 87/2018 i 18/2020), koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. istog zakona i utvrdio da su revizije tužilaca neosnovane.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su revizijski navodi da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP, s obzirom na to da je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi, kao i ukazivanje na bitnu povredu postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zato što ta povreda ne predstavlja dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP. Suprotno tvrdnji revidenta, drugostepeni sud je ocenio bitne žalbene navode i naveo razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti, pa u drugostepenom postupku nije učinjena ni bitna povreda postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužioci AA, VV, ŽŽ, LL, HH, CC, ČČ, RR, SS tokom aprila 1996. godine, tužioci ĆĆ, UU, FF, ĐĐ, DŽDŽ, tokom avgusta i septembra 1996. godine, a tužioci II, JJ, KK, LJLJ, MM, NN, BB, NJNJ, OO, PP, DD, ZZ, EE, ŠŠ, AB, TT i GG su tokom avgusta 1997. godine, zaključili sa tuženim, ugovore o radu kojim su zasnovali radni odnos na određeno vreme do 90 dana, na osnovu odluke direktora (nakon izvršenih provera), po kom osnovu su stupili na rad. Tužioci su obavljali poslove prodavca na benzijskoj pumpi, poslove knjigovođe na benzijskoj pumpi, dispečera, magacionera na stovarištu, vatrogasca stražara, stražara na stovarištu i vozača. Kod tuženog je dana 13.06.1996. godine otpočeo štrajk većeg broja radnika RO“Kosmet“ (ukupno 102 radnika), koji je trajao godinu dana i osam meseci. Nakon isteka perioda na koji su zaključeni prvi ugovori o radu, na osnovu odluke direktora tuženog o zasnivanju radnog odnosa na određeno vreme do 90 dana, bez javnog oglašavanja, zaključivani su ugovori o radu sa tužiocima sukcesivno do novembra 1997. godine, od kada niko od tužilaca nije obnovio ugovor o radu na određeno vreme, a faktički su radili kod tuženog do juna i jula 1999. godine. Tužiocima nije dostavljena pisana odluka o prestanku radnog odnosa. Ocenom dokaza utvrđeno je da su tužioci tokom 1996. godine, zasnovali radni odnos na određeno vreme prijavom na neformalni oglas objavljen na objektima tuženog, preko lokalnih radio stanica i saznanjem na drugi način, te da su nakon obavljenih razgovora i provera od strane tuženog, zaključeni ugovori o radu, bez javnog oglašavanja. U julu i avgustu 1997. godine objavljena su dva konkursa za prijem radnika na neodređeno vreme, oglašena u sredstvima javnog informisanja od strane tuženog u dnevnom listu „Borba“ od 03.07.1997. godine i „Jedinstvo“od 19.08.1997. godine. Tužioci koji su podneli prijave po raspisanom konkursu, kao učesnici konkursa nisu dobili odluke o izboru kandidata.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja primenom odredaba članova 7, 9, 10. stav 3. Zakona o radnim odnosima ("Službeni glasnik PC' broj 45/91 ... 39/96) i članova 9, 11, 13. i 14. Zakona o radnim odnosima ("Službeni glasnik RS" broj 55/96), nižestepeni sudovi su ocenili da su tužbeni zahtevi tužilaca neosnovani, obzirom da su radni odnos zasnovali bez javnog oglašavanja, te da su istekom njihovih ugovora o radu na određeno vreme, nastavili faktički da rade do juna i jula 1999. godine, usled čega takav režim rada nije mogao biti preobražen u radni odnos na neodređeno vreme.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda neosnovano se revizijama tužilaca ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Prema odredbama članova 7. do 9. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“, broj 45/91 ... 55/96) odluku o potrebi zasnivanja radnog odnosa sa radnikom donosi nadležani organ u preduzeću. Slobodno radno mesto i uslove za rad na određenom radnom mestu preduzeće prijavljuje organizaciji nadležnoj za poslove zapošljavanja koja je dužna da najdocnije u roku od 5 dana od dana prijema prijave za slobodno radno mesto, javno oglasi u sredstvima javnog informisanja i na oglasnoj tabli. Oglas naročito sadrži uslove za zasnivanje radnog odnosa i rok u kome se podnose prijave koji ne može biti kraći od osam dana od dana objavljivanja oglasa, a odluku o izboru između prijavljenih kandidata u postupku utvrđenom kolektivnim ugovorom, donosi nadležni organ, koja se dostavlja kandidatima. Radni odnos zasniva se ugovorom o radu koji zaključuju nadležni organ u preduzeću i radnik po konačnosti odluke o izboru, a pre stupanja radnika na rad. Ugovor o radu može da se zaključi i pre konačnosti odluke o izboru u slučaju zasnivanja radnog odnosa u skladu sa članom 11. stav 1. tačka 9. ovog zakona. Na isti način, odredbama članova 7. do 11. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“ br.55/96), koji je stupio na snagu 08.01.1997. godine, predviđeni su uslovi i način zasnivanja radnog odnosa.

Odredbom člana 10. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“, broj 45/91 ... 55/96) i člana 13. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“ br.55/96), propisano je da radni odnos može da se zasnuje na određeno vreme, između ostalog, kada se privremeno poveća obim rada, ali ne duže od šest meseci i kada treba zameniti privremeno odsutnog radnika. Radnik koji je zasnovao odnos na određeno vreme zasniva radni odnos na neodređeno vreme ako radniku koga je zamenjivao prestane radni odnos ili kada privremeno povećani obim rada postane trajan. Privremeno povećani obim rada u smislu stava 3. ovih članova, smatra se trajnim ako radnik poslove za koje je primljen na određeno vreme obavlja neprekidno duže od šest meseci.

Prema članu 11. stav l. tačka 5. i 9. Zakona o radnim odnosima (''Službeni glasnik RS" br.45/91) i odredbi člana 14. stav l. tačka 4. i 8. Zakona o radnim odnosima ("Službeni glasnik RS" br.55/96) radni odnos može da se zasnuje bez javnog oglašavanja između ostalog, na određeno vreme kad se u skladu sa zakonom, može zasnovati radni odnos sa novim radnikom za vreme štrajka i ako zbog hitnosti posla nije moguće sprovesti postupak javnog oglašavanja, uz posredovanje organizacije za zapošljavanje, ali ne duže od 90 radnih dana.

Stoga, u skladu sa navedenim zakonskim odredbama, do preobražaja radnog odnosa na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme dolazi samo u slučajevima kad je radni odnos na određeno vreme zasnovan u postupku javnog oglašavanja, zbog privremenog povećanja obima rada ili zbog zamene privremeno odsutnog radnika.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, ugovorima o radu na određeno vreme iz 1996 godine, tužioci su zasnovali radni odnos bez javnog oglašavanja na osnovu odluke direktora RO“Kosmet“, a nakon izvršenih provera. S tim u vezi, objave da poslodavc ima potrebe za određenim radnicima, pri tom bez prijave slobodnih radnih mesta nadležnoj ogranizaciji za zapošljavanje, kao i definisanih opštih i posebnih uslova za rad na određenom radnom mestu i u odsustvu odluke o izboru prijavljenih kandidata kao učesnika oglasa (konkursa), ne može se smatrati da je radni odnos zasnovan putem javnog oglašavanja. Tužioci koji su se prijavili tokom 1997. godine na oglas objavljen u dnevnom listu „Jedinstvo“ i „Borba“, kojim su oglašena slobodna radna mesta, nisu dobili odluku po raspisanom oglasu, te su u radni odnos na određeno vreme primnjeni po odluci direktora bez javnog oglašavanja.

Osim toga, pre isteka prvih ugovora o radu na određeno vreme do 90 dana, zaključenih sa tužiocima tokom aprila meseca 1996. godine, kod tuženog je dana 13.06.1996. godine otpočela obustava rada (štrajk) većeg broja radnika (102), nakon čega su ti tužioci i ostali tužioci tokom avgusta i septembra 1996. godine i tokom 1997. godine zasnovali radni odnos na određeno vreme, po članu 11. stav l. tačka 9. Zakona o radnim odnosima (''Službeni glasnik RS" br.45/91) i odredbi člana 14. stav l. tačka 8. Zakona o radnim odnosima ("Službeni glasnik RS" br.55/96), zato što zbog hitnosti posla nije bilo moguće sprovesti postupak javnog oglašavanja, a njegovo trajanje ne može biti duže od 90 radnih dana. Slednom iznetog, neosnovano se navodima tužioca ukazuje da je radni odnos zasnovan usled privremenog povećanja obima rada kod tuženog poslodavca.

Pošto odredbe člana 10. stav 3. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“, broj 45/91) i člana 13. stav 3. Zakona o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“ br.55/96), dopušta preobražaj radnog odnosa na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme samo ako je radnik primljen na rad zbog privremenog povećanja obima rada ili zamene odsutnog radnika, koji prijem je po članu 7. Zakona o radnim odnosima iz 1991. godine i po članu 9 Zakona o radnim odnosima iz 1996. godine, bio moguć samo u postupku javnog oglašavanja, radni odnos na određeno vreme zasnovan mimo oglasa na način i pod uslovima prediđenim zakonom, kao i u postupku izbora kandidata donošnjem konačne odluke poslodavca, ne može se preobraziti u radni odnos na neodređeno vreme.

Suprotno navodima revizije tužilaca, imajući u vidu sadržinu citiranih odredbi i utvrđenje sudova o činjenicama i okolnostima od značaja za primenu navedenih odredbi, nije bilo uslova da radni odnos tužilaca na određeno vreme, po sili zakona preraste u radni odnos na neodređeno vreme, kako je to pravilno zaključio drugostepeni sud. Iz iznetih razloga nisu osnovni navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414 stav 1. ZPP Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Primenom člana 165. stava 1. u vezi člana 154. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odbio zahtev tuženog za naknadu troškova odgovora na reviziju, jer to nisu troškovi potrebni za vođenje ove parnice.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić