O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 742/19 od 15.07.2021. godine, stavom prvim i drugim izreke, usvojen tužbeni zahtev tužilje i obavezan tuženi da tužilji na ime razlike zarade za period od februara 2018. do zaključno sa decembrom 2019. godine između pripadajuće isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada isplati ukupno iznos od 32.164,85 dinara i na ime troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 54.190,40 dinara pojedinačno opredeljenim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, bliže određena u ovim stavima izreke. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužilji na iznose manje isplaćene zarade obračuna i uplati razliku doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje nadležnoj filijala PIO fonda u Pančevu. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 92.514,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1227/22 od 13.05.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog, potvrđena prvostepena presuda i odbijen kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava pozivajući se na član 404. ZPP.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženim u presudama na koje je revident ukazao, Vrhovni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je javno komunalno preduzeće čiji je osnivač Grad Pančevo. Tužilji, kao svom zaposlenom, tuženi je u utuženom periodu obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada mesečno u iznosu od 2.700,00 dinara bruto i naknadu troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora mesečno 1.000,00 dinara bruto koju je isplatio u skladu sa svojim Programom poslovanja od oktobra 2014. godine i Pravilnikom o radu gde su isplate po osnovu regresa i toplog obroka planirane u iznosu koji je bio pre donošenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14, stupio na snagu 28.10.2014. godine). Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ broj 27/15, stupio na snagu 26.03.2015. godine) utvrđena je dnevna vrednost naknade troškova za ishranu u toku rada (član 65.) i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 66.), a ista pravila sadržana su i u članu 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“, broj 59/2015, stupio na snagu 03.07.2015. godine). Prema navedenim normama visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđena je dnevno najmanje u iznosu 250,00 dinara, a regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sa pripadajućim porezima i doprinosima najmanje u visini 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku za prethodnu godinu. Tužilja je sa tuženim kao poslodavcem nakon stupanja na snagu navedenih posebnih kolektivnih ugovora, zaključila anekse ugovora o radu, odnosno ugovore o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti u kojima je navedeno da zaposleni imaju pravo na naknadu troškova u skladu sa zakonom, posebnim kolektivnim ugovorom Republike Srbije, Posebnim kolektivnim ugovorom i opštim aktom.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilja osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, a da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovan usvojen postavljeni tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog suda ovakvo stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kao korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđen u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava i na njega se, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što su, između ostalog, i naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužilje odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu člana 153. i 154. ZPP u vezi sa članom 165. stav 2. istog zakona, pripadaju opredeljeni troškovi parničnog postupka, dosuđeni stavom trećim izreke u visini od 53.260,00 dinara, a koji obuhvataju troškove na ime: sastava odgovora na tužbu 6.000,00 dinara, sastav žalbe 12.000,00 dinara, sastav revizije 18.000,00 dinara, takse na odgovor na tužbu 1.830,00 dinara, žalbu 5.353,00 dinara, reviziju i revizijsku odluku 10.709,00 dinara, sve odmereno prema tarifi Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, broj 128/24... 106/15) i Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“, broj 121/12... 37/21).

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić