Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 3346/2023
14.05.2024. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelene Ivanović, predsednika veća, Željka Škorića, Jasmine Stamenković, Tatjane Matković Stefanović i Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., koju zastupa punomoćnik Slavoljub Gajić, advokat iz ..., protiv tuženog Doma zdravlja „Stari Grad“ iz Beograda, čiji je punomoćnik Mira Aćimović, advokat iz ..., radi utvrđenja ništavosti, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1538/23 od 28.04.2023. godine, u sednici održanoj 14.05.2024. godine, doneo je
P R E S U D U
DOZVOLJAVA SE posebna revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1538/23 od 28.04.2023. godine.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1538/23 od 28.04.2023. godine u stavu prvom izreke, u delu u kome su potvrđeni stav treći i četvrti izreke presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 169/20 od 16.03.2020. godine, i odluci o troškovima postupka i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 169/20 od 16.03.2020. godine u stavu trećem i četvrtom izreke, tako što se USVAJA tužbeni zahtev i utvrđuje da je Aneks V ugovora o radu broj ...-.../... od 26.07.2013. godine koji je tužilja zaključila sa tuženim, ništav u celini.
OBAVEZUJE tuženi da tužilji naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 292.500,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, počev od izvršnosti do isplate, u roku od 15 dana od dana prijema presude.
OBAVEZUJE SE tuženi da tužilji naknadi troškove drugostepenog i revizijskog postupka u ukupnom iznosu od 82.500,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 169/20 od 16.03.2020. godine, stavom prvim izreke, nije dozvoljeno objektivno preinačenje tužbe kao u podnesku tužilje od 09.04.2019. godine. Stavom drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužilje pa je utvrđeno da je ništav član 2. Aneksa br. V Ugovora o radu broj ...- .../... od 26.07.2013. godine, zaključen između parničnih stranaka. Stavom trećim izreke, odbijen je tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se utvrdi da je u celosti ništav Aneks broj V 5 Ugovora o radu broj ...-.../... od 26.07.2013. godine, zaključen između parničnih stranaka. Stavom četiri izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1538/23 od 28.04.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužilje i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 169/20 od 16.03.2020. godine, u stavu prvom, trećem i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, odbačena je žalba tužilje izjavljena protiv odluke sadržane u stavu drugom izreke presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 169/20 od 16.03.2020. godine. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužilje za naknadu troškova postpuka po žalbi.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, sa predlogom da se o reviziji odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku.
Po oceni Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužilje, radi ujednačavanja sudske prakse na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13 – US, 74/13 – US , 55/14, 87/18, 18/20, 10/23 - drugi zakon) – u daljem tekstu: ZPP, pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.
Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da je revizija tužilje osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme na poslovima ... u Sektoru za ... na osnovu Ugovora o radu broj .../... od 04.06.2002. godine, kojim je predviđeno da se mesečna zarada tužilje utvrđuje na osnovu koeficijenta grupe poslova zaposlenog utvrđene Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, odnosno na osnovu Uredbe o koeficijentima za obračun plata zaposlenih u javnim službama. Tuženi je 26.07.2013. godine tužilji dostavio ponudu za zaključenje aneksa ugovora o radu, koju je tužilja prihvatila i potpisala Aneks V ugovora o radu od 26.07.2013. godine. Tim aneksom je ugovoreno da se ugovor o radu od 04.06.2002. godine menja u tački 14. tako da se zarada zaposlenog obračunava u skladu sa Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama Vlade RS, množenjem koeficijenata koji za radno mesto ... iznosi 13,11 sa cenom rada, plus uvećanje za minuli rad od 0,4% od osnovice. U članu 2. navedenog aneksa ugovora, predviđeno je da će se sredstva za zarade isplaćivati iz sopstvenih sredstava zdravstvene ustanove ostvarenih po osnovu pružanja stomatološke zdravstvene zaštite koja nije obuhvaćena kao pravo iz obaveznog zdravstvenog osiguranja, odnosno iz sredstava koje zdravstvena ustanova ostvari pružanjem usluga stomatološke zdravstvene zaštite na tržištu.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev da se utvrdi da je osporeni aneks ništav u celosti. Po nalaženju nižestepenih sudova odredba člana 1. Aneksa V ugovora o radu nije ništava, s obzirom da nije u suprotnosti sa odredbama Zakona o radu i Zakona o platama u državnim organima i javnim službama. Navedena odredba Aneksa V ugovora o radu od 26.07.2013. godine, kojom je određeno da se plata zaposlenog (pogrešno označena kao zarada) obračunava u skladu sa Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, množenjem koeficijenata, koji za radno mesto ... iznosi 13,11, sa cenom rada i da se uvećava za minuli rad 0,4% od osnovice, nije suprotna imperativnim normama Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i naznačene Uredbe. Pored toga, okolnost da ponuda za zaključenje aneksa ugovora o radu ne sadrži sve elemente iz člana 172 Zakona o radu, naznačeni aneks ne čini ništavim jer je tužilja podnetom tužbom tražila utvrđenje ništavosti, a ne poništaj aneksa. Ponuda za zaključenje aneksa ugovora o radu bi bila od značaja za ocenu zakonitosti osporenog aneksa da je tužilja podnela zahtev za njegov poništaj.
Po oceni Vrhovnog suda stanovište nižestepenih sudova zasnovano je na pogrešnoj primeni materijalnog prava.
Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 34/01....55/13), uređen je način utvrđivanja plata, dodataka, naknade i ostalih primanja, između ostalog i za zaposlene u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, kao i za zaposlene u javnim službama koji se finansiraju iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, a plata se određuje množenjem osnovice sa koeficijentom, sa mogućnošću dodataka na platu. Odredbom člana 8. stav 1. istog zakona, propisano je da je Vlada ovlašćena da svojim aktom utvrđuje koeficijente za obračun i isplatu plata, na osnovu kog ovlašćenja je i doneta Uredba o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, a tačkom 13. ove Uredbe utvrđeni su koeficijenti za zaposlene u zdravstvenim ustanovama, uključujući i specijalističke poslove radnih mesta u stomatološkoj zaštiti.
Imajući u vidu navedene zakonske odredbe, način sticanja sredstava za rad stomatološke službe u okviru doma zdravlja, ne može biti relevantan kao kriterijum za uređivanje pitanja načina sticanja i raspodele plata zaposlenima, imajući u vidu da Zakon o platama u državnim organima i javnim službama i Uredba koja je doneta na osnovu tog zakona, propisuju da zaposleni u zdravstvenim ustanovama, što uključuje i zaposlene u stomatološkoj zdravstvenoj zaštiti, za svoj rad primaju plate, a ne zarade, pa se plate kao naknade za rad zaposlenih ne mogu isplaćivati prema procentima ostvarenih rezultata rada, već isključivo u skladu sa navedenim imperativnim propisima.
Kod izloženog, u konkretnom slučaju, nije bilo osnova da se tužilji osporenim Aneksom ugovora o radu od 26.07.2013. godine kao zdravstvenom radniku koji pruža stomatološku zdravstvenu zaštitu koja ne obuhvata zdravstvene usluge iz obaveznog osiguranja, u jednom istom pravnom licu, vrši različito utvrđivanje naknade za rad, pri čemu ponuda za izmenu ugovorenih uslova rada nije sadržala razloge za ponuđeni aneks ugovora u smislu člana 172. stav 1. Zakona o radu, što isti čini nezakonitim. Stoga je, suprotno nalaženju nižestepenih sudova, osporeni Aneks V ugovora o radu ništav u celosti i protivan prinudnim propisima, te nije bilo mesta donošenju odluke kojom se utvrđuje ništavost samo određenog člana aneksa ugovora o radu.
Na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.
Prema konačnom uspehu tužilje u sporu, tužilji primenom čl. 153., 154. i 163. ZPP, pripada pravo na naknadu troškova prvostepenog postupka u ukupnom iznosu od 292.500,00 dinara i to: za sastav tužbe i osam obrazloženih podnesaka u iznosu od po 16.500,00 dinara, za zastupanje od strane advokata na četiri održana ročišta u iznosu od po 18.000,00 dinara i četiri neodržana ročišta u iznosu od po 9.750,00 dinara, kao i za sastav žalbe od 10.10.2019. godine u iznosu od 33.000,00 dinara, a prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“, br. 121/12, 99/20, 37/21), na koji iznos je saglasno odredbama člana 277. stav 1, i čl. 278. i 324. Zakona o obligacionim odnosima (,,Službeni list SFRJ”, br. 29/78...57/89, ,,Službeni list SRJ”, broj 31/93 i ,,Službeni list SCG”, broj 1/03 - Ustavna povelja), dosuđena i zakonska zatezna kamata u skladu sa odredbom člana 3. Zakona o zateznoj kamati (,,Službeni glasnik RS”, broj 119/12), i to od dana isteka roka za dobrovoljno ispunjenje obaveze do isplate, kao i troškovi drugostepenog postupka na ime sastava žalbe od 06.04.2021. godine u iznosu od 33.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ br. 121/12, 99/20, 37/21) i troškovi revizijskog postuka za sastav revizije od strane advokata u iznosu od 49.500,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ br. 43/23).
Na osnovu člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu trećem i četvrtom izreke.
Predsednik veća – sudija
Jelena Ivanović,s.r.
Za tačnost otpravka
Zamenik upravitelja pisarnice
Milanka Ranković