U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Zorana Hadžića, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Duško Pačariz, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo pravde, Apelacioni sud u Kragujevcu, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Kragujevcu, radi poništaja rešenja i isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 1648/2019 od 18.03.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 19.05.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 1648/2019 od 18.03.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1642/18 od 05.03.2019. godine, stavom prvim izreke, poništeno je, kao nezakonito, rešenje Apelacionog suda u Kragujevcu VSu 36-318/14 od 29.07.2014. godine. Stavom drugim izreke, odbačena je, kao nedozvoljena, tužba u delu kojim je traženo da se naloži tuženoj da donese drugo, zakonito rešenje, tako što će saglasno odgovarajućim zakonskim odredbama, prema vremenu njihovog važenja, obračunati tužilji uvećanje zarada po osnovu vremena provedenog na radu, počev od 17.12.1984. godine do dana donošenja presude. Stavom trećim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev pa je obavezana tužena da tužilji, na ime razlike zarade za period od 24.11.2011. godine do 28.02.2017. godine, isplati iznos od 240.498,44 dinara, a odbijen, kao neosnovan, zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos od 24.11.2011. do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 90.100,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 1648/2019 od 18.03.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužilje i prvostepena presuda potvrđena, u odbijajućem delu stava trećeg izreke. Stavom drugim izreke, prvostepena presuda je preinačena u stavu prvom, u usvajajućem delu stava trećeg i u stavu četvrtom izreke, tako što je tužbeni zahtev i zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka odbijen, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, iz svih zakonskih razloga.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP na koju se revizijom ukazuje. Revident je stanovišta da je drugostepeni sud, imajući u vidu prethodno ukidno rešenje zbog nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, morao zakazati raspravu i sam pravilno i potpuno utvrditi činjenice koje je smatrao relevantnim za presuđenje. Zakazivanje rasprave pred drugostepenim sudom je u domenu odlučivanja veća drugostepenog suda kada oceni da je radi pravilnog utvrđivanja činjeničnog stanja potrebno ponoviti već izvedene dokaze, ili dokaze koje je odbio da izvede prvostepeni sud. U konkretnom slučaju odluka drugostepenog suda zasnovana je na činjeničnom stanju utvrđenom tokom prvostepenog postupka iz koga je drugostepeni sud izveo drugačiji činjenično pravni zaključak i primenom odredaba materijalnog prava doneo drugačiju odluku od prvostepenog suda. Prethodno odlučivanje drugostepenog suda (ukidanje prvostepene presude) ne može biti predmet ocene od strane revizijskog suda.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u periodu od 17.12.1984. godine do 08.12.1989. godine bila u radnom odnosu na poslovima diplomiranog pravnika kod RO za unutrašnji promet ''BB'' ..., a od tada do 09.08.1994. godine kod Trgovinskog preduzeća ''BB1'' ... Radni odnos u pravosuđu je zasnovala 10.08.1994. godine kada je izabrana za sudiju Opštinskog suda u ..., gde je radila do 31.12.1999. godine. U periodu od 01.01.2000. godine do 31.12.2001. godine obavljala je sudijsku funkciju u ... sudu u ..., u periodu od 01.01.2002. godine do 31.12.2009. godine u ... sudu u ..., a od 01.01.2010. godine obavlja sudijsku funkciju u ... sudu u ...

Rešenjem Apelacionog suda u Kragujevcu VSu 36-318/14 od 29.07.2014. godine, tužilji je utvrđeno uvećanje zarade po osnovu vremena provedenog na radu, minuli rad 7,6% od osnovice, da će se tužilji uvećavati zarada po ovom osnovu za svaku punu godinu rada ostvarene u radnom odnosu kod poslodavca, najmanje 0,4% od osnovice i da primena ovog rešenja počinje od 01.08.2014. godine.

Iz potvrde Agencije za privredne registre od 06.02.2019. godine utvrđeno je da je u registru kod ... suda u ... rešenjem od 29.12.1977. godine upisano organizovanje Radne organizacije za unutrašnji promet ''BB'' ..., da se rešenjem od 08.12.1989. godine ova RO uskladila sa Zakonom o preduzećima i organizovala kao Trgovinsko preduzeće ''BB1'' ..., rešenjem od 12.04.1991. godine kao deoničarsko društvo, rešenjem od 28.12.1993. godine kao TP ''BB'' AD PO ..., a 31.12.2003. godine upisala je promenu sedišta i uskladila sa Zakonom o preduzećima i Zakonom o klasifikaciji i delatnosti u Registru jedinica za razvrstavanje kao Trgovinsko preduzeće ''BB1'' AD ... Rešenjem APR-a u Beogradu ovo privredno društvo u Registar privrednih subjekata upisano je pod punim poslovnim imenom Trgovinsko preduzeće ''BB1'' AD ... Iz ugovora o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije od 30.12.2005. godine, zaključenim između Agencije za privatizaciju i VV iz ... kao kupca, utvrđeno je da u skladu sa odredbama Zakona o privatizaciji Agencija za privatizaciju prodaje 70% društvenog kapitala subjekta privatizacije TP ''BB1'' AD ..., a da se do 30% od ukupnog društvenog kapitala prenosi na zaposlene bez naknade.

Iz rešenja Radne organizacije za unutrašnji promet ''BB'' ... od 03.01.1986. godine, utvrđeno je da je tužilji, raspoređenoj na poslove i radne zadatke pravnog referenta utvrđena osnovica za obračun ličnog dohotka po osnovu tekućeg rada u iznosu od 3.590 bodova i po osnovu minulog rada u iznosu od 18 bodova, što ukupno iznosi 3.608 bodova i da je isplata i obračun ličnog dohotka po ovom rešenju tekla od 03.01.1986. godine. Odlukom Trgovinskog preduzeća ''BB1'' ... od 11.04.1991. godine tužilja je sa završenim Pravnim fakultetom raspoređena na radno mesto šefa Pravno-kadrovskih i opštih poslova u Opštem sektoru za rad. Na ovom radnom mestu joj je utvrđena osnovica za obračun ličnog dohotka po osnovu tekućeg rada od 4.800 bodova i 144 bodova po osnovu minulog rada, što je ukupno 4.944 bodova, a obračun po ovoj odluci je tekao od 15.04.1991. godine.

Veštačenjem od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđeno je da je tužilja do 01.06.2001. godine, primenom procenta uvećanja na ime minulog rada od 0,5%, ostvarila zbirni procenat od 7,5%, a da je za period važenja stope od 0,4% do 01.03.2005. godine ostvarila procenat uvećanja od 1,6%, da je za period od 01.03.2005. godine do 01.01.2010. godin, uz stopu od 0,5%, ostvarila procenat od 3%, da je za period od 01.01.2010. do 24.11.2011. godine ostvarila 0,4%, što čini 12,5% na koji se dodaje procenat od 0,4% za svaku navršenu godinu rada za period za koji se iskazuje razlika od 24.11.2011. godine do 28.02.2017. godine, tako da razlika za isplatu na ime minulog rada iznosi 240.498,44 dinara, a zakonska zatezna kamata do dana veštačenja iznosi 68.343,13 dinara. Veštak je procenat uvećanja po osnovu minulog rada obračunao za svaku godinu rada u procentu koji je zakonom propisan za tu godinu, a za period nakon 01.11.2014. godine, u skladu sa članom 108. Zakona o radu, jer je kao osnovicu za obračun uzimao osnovnu zaradu u iznosima koji su evidentirani u obračunima zarade tužilje za utuženi period.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom materijalnog prava iz člana 108. stav 1. tačka 4., stava 2. istog člana i člana 147. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...75/14) u vezi člana 62. stav 2. tačka 1. Zakona o privrednim društvima ocenio da je pobijano rešenje nezakonito, jer tužilji nije utvrđeno uvećanje zarade po osnovu vremena provedenog na radu kod poslodavca kod koga je radila pre izbora na sudijsku funciju (Trgovinsko preduzeće ''BB1'' ...), a koji je, budući da je poslovao sredstvima u društvenoj svojini, čijim kapitalom je upravljala Agencija za privatizaciju kao organ tužene, povezano lice sa poslodavcem Republikom Srbijom kod koga je sada u radnom odnosu, zbog čega je tužena u obavezi da tužilji na ime razlike zarade za period od 24.11.2011. godine do 28.02.2017. godine isplati iznos od 240.498,44 dinara.

Pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo i prvostepenu presudu preinačio tako što je tužbeni zahtev odbio kao neosnovan.

Uredbom o naknadama i drugim primanjima izabranih i postavljenih lica u državnim organima („Službeni glasnik RS“, br. 44/08, 78/10), određeno je da izabrana i postavljena lica u državnim organima ostvaruju pravo na dodatak na platu za vreme provedeno u radnom odnosu, shodnom primenom odredaba opštih propisa o radu.

Članom 32. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, br. 25/15, 50/15), koji je bio u primeni u spornom periodu, predviđeno je da zaposleni ima pravo na dodatak na osnovnu platu u visini od 0,4% od osnovice za svaku navršenu godinu rada u radnom odnosu (minuli rad) u državnom organu, organu autonomne pokrajine, odnosno organu lokalne samouprave, nezavisno od toga u kom organu je radio i da li je organ u kome je zaposleni radio u međuvremenu promenio naziv, oblik organizovanja ili je prestao da postoji (stav 1.). Pravo na minuli rad ostvaruje se i za godine rada kod poslodavca od koga je organ, odnosno poslodavac preuzeo nadležnost, poslove i zaposlene (stav 3.). Zaposleni ostvaruje pravo na minuli rad i za godine rada provedene u organima ranijih saveznih država, čiji je pravni sledbenik Republika Srbija, a koji su sa promenom državnog uređenja prestali da postoje (stav 4.).

Prema odredbi člana 108. stav 1. tačka 4. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, broj 24/05..32/13) zaposleni je imao pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, i to: po osnovu vremena provedenog na radu za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu - 0,4% od osnovice, odnosno minuli rad kao dodatak na platu je obračunavan na ukupne godine rada kod svih poslodavaca.

Navedena odredba izmenjena je odredbom člana 108. stav 1. tačka 4. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 75/14), koja je u primeni od 29.07.2014. godine, a prema kojoj zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, i to: po osnovu vremena provedenog na radu za svaku punu godinu rada ostvarenu u radnom odnosu kod poslodavca (u daljem tekstu: minuli rad) - najmanje 0,4% od osnovice. Prema stavu 2. istog člana, pri obračunu minulog rada računa se i vreme provedeno u radnom odnosu kod poslodavca prethodnika iz člana 147. ovog zakona (u slučaju statusne promene poslodavca) kao i kod povezanih lica sa poslodavcem u skladu sa zakonom.

Dakle, noveliranom odredbom Zakona o radu određeno je ograničenje koje se odnosi na priznanje prava na uvećanu zaradu po osnovu minulog rada ostvarenog u radnom odnosu kod poslodavca kod koga se zaposleni trenutno nalazi u radnom odnosu.

U konkretnom slučaju, tužilja je u periodu od 17.12.1984. godine do 10.08.1994. godine, kada je izabrana na sudijsku funkciju, bila u radnom odnosu najpre kod Radne organizacije za unutrašnji promet ''BB'' ..., a potom joj je poslodavac bilo Trgovinsko preduzeće ''BB1'' ... Kako dakle u tom periodu tužilja nije bila u radnom odnosu u nekom od organa Republike Srbije, autonomne pokrajine, odnosno organu lokalne samouprave, i po oceni Vrhovnog kasacionog suda joj se ne može priznati pravo na uvećanje zarade po osnovu minulog rada za period rada kod prethodnog poslodavca, jer to preduzeće nije poslodavac prethodnik sadašnjeg poslodavca Republike Srbije, u smislu člana 147. Zakona o radu. Pored navedenog, na priznanje prava na uvećanu zaradu po osnovu minulog rada kod prethodnog poslodavca nije od uticaja ni činjenica da je preduzeće u kom je tužilja do izbora na sudijsku funkciju radila, poslovalo sredstvima u društvenoj svojini, a kasnije privatizovano, te da su sredstva dobijena prodajom tog preduzeća uplaćena u državni budžet. Ta okolnost ne znači da su raniji i sadašnji poslodavac tužilje povezana lica u smislu odredbi Zakona o privrednim društvima kojim se uređuje pravni položaj privrednih društava, zbog čega se u konkretnom slučaju ne primenjuje i na Republiku Srbiju.

Pobijano rešenje kojim je tužilji priznato pravo na uvećanje zarade po osnovu minulog rada ostvarenog u radnom odnosu kod poslodavca Republike Srbije doneto je kao posledica stupanja na snagu izmene člana 108. Zakona o radu iz 2014. godine u pogledu prava zaposlenog na uvećanje zarade po osnovu minulog rada. Dakle, ne radi se o retroaktivnoj primeni zakona, već je novelirana zakonska odredba primenjena na obračune i isplate zarade od 01.08.2014. godine, a po osnovu vremena provedenog kod poslodavca Republike Srbije kod koga se tužilja nalazi u radnom odnosu. Pravo na minuli rad nije stečeno pravo, već uvećanje zarade po osnovu minulog rada zavisi od toga da li za to ima osnova u zakonskoj odredbi i na koji način je ovo pravo zaposlenog zakonskom odredbom reulisano.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kascioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić