U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković, dr Ilije Zindovića, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Snežana Ivković, advokat u ..., protiv tuženih AD „Železnice Srbije“ Beograd i AD „Srbija kargo“ Beograd, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 278/20 od 02.06.2020. godine, u sednici veća od 01.04.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca.

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tužioca i PREINAČAVAJU SE presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 278/20 od 02.06.2020. godine i Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1122/18 od 17.09.2019. godine tako što se:

a) OBAVEZUJU tuženi da tužiocu solidarno isplate na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za avgust 2015. godine iznos od 6.472,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.09.2015. godine do isplate, u roku od 8 dana od dana prijema presude;

b) OBAVEZUJE SE tuženi AD „Srbija kargo“ da tužiocu isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.09.2015. godine do 11.11.2015. godine: - za septembar 2015. godine iznos od 5.680,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.10.2015. godine do isplate, - za oktobar 2015. godine iznos od 8.785,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.11.2015. godine do isplate, - za novembar 2015. godine iznos od 2.831,29 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.12.2015. godine do isplate,

i na ime naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu iznos od 13.259,15 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2016. godine do isplate,

sve u roku od 8 dana od dana prijema presude.

U preostalom delu revizija tužioca se ODBIJA.

OBAVEZUJU SE tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove žalbenog i revizijskog postupka u iznosu od 40.905,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1122/18 od 17.09.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev da se obavežu tuženi da tužiocu solidarno isplate na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 10.08.2015. godine do 11.11.2015. godine iznos od 23.768,87 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose kako je navedeno u izreci; stavom drugim izreke odbijen je tužbeni zahtev da se obavežu tuženi da tužiocu solidarno isplate na ime naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora za 2015. godinu iznos od 13.259,15 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2016. godine do isplate; stavovima trećim i četvrtim izreke odbijeni su tužbeni zahtev po istom pravnom osnovu i istom periodu kao i u prvom i drugom stavu izreke, ali u drugim novčanim iznosima; stavom petim izreke određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 278/20 od 02.06.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda u prvom, drugom, trećem i četvrtom stavu izreke; stavom drugim izreke ukinuta je prvostepena presuda u petom stavu izreke i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovni postupak; stavom trećim izreke odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv navedene drugostepene presude tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s pozivom na odredbe člana 404. ZPP.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda u konkretnom slučaju ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tužioca kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), radi ujednačavanja sudske prakse u pogledu prava zaposlenih kod tuženog AD „Železnice Srbije“ i njegovih pravnih sledbenika na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, pa je ustanovio da je revizija delimično osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog AD „Železnice Srbije“, da bi nakon statusnih promena izdvajanjem uz osnivanje od 10.08.2015. godine, tuženi AD „Srbija kargo“, kao novoosnovano privredno društvo, preuzeo tužioca kao zaposlenog počev od 01.09.2015. godine, s tim što je preuzeo i kolektivni ugovor i sve ugovore koji su važili na dan promene poslodavca. Veštačenjem u postupku utvrđeno je da je tužiocu vršen obračun zarade kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta radnog mesta i mesečnog fonda časova rada. Na osnovu podataka po vrstama plaćanja navedenim u pregledu isplaćenih ukupnih zarada tužiocu za sporni period, naknada za ishranu u toku rada i naknada za regres nije obračunata i iskazana kao posebna stavka. Tuženi nisu dostavili akt na osnovu koga bi mogao biti utvrđen iznos naknade po osnovu ishrane u toku rada i regresa u ugovorenoj neto ceni rada po času. Visina potraživanja tužioca po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je u neto iznosima, a prema parametrima iz ranije važećeg Kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 37/95...7/00).

Na temelju tako utvrđenih činjenica nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev. Kolektivnim ugovorom kod tuženih iz 2015. godine ugovoreno da je naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora deo cene jednog radnog sata. Visina utuženih potraživanja nije nominalno izražena, već je sastavni deo koeficijenta za obračun plate. U važećem kolektivnom ugovoru kod poslodavaca tokom spornog perioda sastavni je deo osnovne zarade budući da je uključena u cenu radnog sata.

Vrhovni kasacioni sud smatra da se osnovano revizijom ukazuje da su nižestepeni sudovi odlučujući o tužbenom zahtevu pogrešno primenili materijalno pravo kada su odbili tužbeni zahtev.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br. 61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine, predviđeno je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tač. 5. i 6) koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene. Nakon izvršenih statusnih promena kod tuženog „Železnice Srbije“ AD usvojen je Kolektivni ugovor od 24.03.2015. godine. Tim kolektivnim ugovorom u vrednost jednog radnog časa uključena je vrednost naknade za ishranu u toku rada i 1/12 regresa svedena na jedan radni čas. Članom 55. ugovoreno je da se osnovna zarada utvrđuje kao vrednost radnog časa, koeficijenta posla i prosečnog mesečnog fonda od 174 časova rada. Odredbe Kolektivnog ugovora iz 2015. godine primenjuju se i na zaposlene koje je drugotuženi preuzeo nakon statusne promene. Kolektivnim ugovorom, niti drugim aktom tuženih nije predviđeno da se naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora posebno iskazuju u nominalnom iznosu. Iz takvog utvrđenja vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova za ishranu i regresa za korišćenje godišnjeg odmora jer isti nisu iskazani u nominalnim iznosima. Ne može se prihvatiti da su zaposlenima, pa i tužiocu, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada s obzirom na to da iznos naknade za regres i ishranu u toku rada nije nominalno iskazan u pregledu isplaćenih zarada u spornom periodu, kako je to predviđeno Zakonom o radu. Iznos ovih naknada nije obračunat i iskazan kao posebna stavka, odnosno u mesečnim obračunima zarade nije iskazan kao pojedinačna vrednost po vrsti plaćanja. Shodno navedenom, tuženi su obavezani da tužiocu naknade štetu u visini troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosima navedenim u izreci.

Pasivna legitimacija tuženog AD „Srbija kargo“ i solidarna odgovornost sa AD ''Železnice Srbije'' za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za avgust 2015. godine proizlazi iz člana 452. stava 1. Zakona o obligacionim odnosima kojim je propisano da lice na koje pređe neka imovinska celina fizičkog ili pravnog lica ili jedan njen deo, odgovara za dugove koji se odnose na tu celinu, odnosno njen deo, pored dosadašnjeg imaoca i solidarno sa njim, ali samo do vrednosti njene aktive. Takođe, tuženi AD „Srbija kargo“ je pasivno legitimisan i po članu 505. stavu 1. tački 2) Zakona o privrednim društvima kojim je propisano da društvo sticalac postaje solidarno odgovorno sa društvom prenosiocem za njegove obaveze koje nisu prenete na društvo sticaoca, ali samo do iznosa razlike vrednosti imovine društva prenosioca koja mu je preneta i obaveza društva prenosioca koja je preuzeo, osim ako je sa određenim poveriocem drugačije ugovoreno.

Prava zaposlenih u slučaju promene poslodavca propisana su odredbama članova 147. do 152. Zakona o radu koje su usklađene sa Direktivom broj 2001/23 EZ, a kojim je regulisana zaštita prava zaposlenih u slučaju reorganizacije poslodavca putem statusnih promena, promena poslodavca u skladu sa zakonom ili promene vlasništva nad kapitalom privrednog društva, kao i posledice tih promena.

Iz sadržine navedenih zakonskih odredbi proizlazi da u slučaju statusne promene, odnosno promene poslodavca u skladu sa zakonom, poslodavac sledbenik preuzima od poslodavca prethodnika opšti akt i sve ugovore o radu koji važe na dan promene poslodavca, zatim da je poslodavac prethodnik dužan da poslodavca sledbenika potpuno i istinito obavesti o pravima i obavezama iz opšteg akta i ugovora o radu koji se prenose, kao i obaveza poslodavca sledbenika da primenjuje opšti akt poslodavca prethodnika najmanje godinu dana od dana promene poslodavca, osim ako pre isteka tog roka istekne vreme na koje je zaključen kolektivni ugovor ili kod poslodavca sledbenika bude zaključen novi kolektivni ugovor.

Tužilac nakon osnivanja tuženog AD „Srbija kargo“ nije više u radnom odnosu kod tuženog AD „Železnice Srbije“, već u radnom odnosu kod tuženog AD „Srbija kargo“. Zato AD „Železnice Srbije“ nema obavezu da tužiocu isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora počev od 01.09.2015. godine pa nadalje kako je opredeljeno tužbenim zahtevom. Shodno navedenom, revizija tužioca je odbijena u odnosu na deo kojim je potvrđeno odbijanje tužbenog zahteva prema tuženom AD „Železnice Srbije“ za period nakon 01.09.2015. godine.

Primenom člana 165. stava 2. u vezi članova 153. i 154. ZPP obavezani su tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove žalbenog i revizijskog postupka u iznosu od 40.905,00 dinara. Navedeni iznos obuhvata nagradu punomoćniku za sastav žalbe i revizije u iznosima od po 12.000,00 dinara i troškove sudskih taksi na reviziju u iznosu od 6.762,00 dinara i ovu presudu u iznosu od 10.143,00 dinara.

Shodno navedenom, Vrhovni kasacioni sud je, primenom članova 414. stava 1. i 416. stava 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić