.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 3450/2023
08.11.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Jelena Ristić, advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Gradsko saobraćajno preduzeće Beograd“ Beograd, čiji je punomoćnik Ivan Rajković, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 988/23 od 09.03.2023. godine, u sednici održanoj 08.11.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 988/23 od 09.03.2023. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 596/22 od 25.10.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen je, kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da sud obaveže tuženog da mu na ime razlike u visini naknade troškova za ishranu u toku rada koja se isplaćuje u gotovom novcu isplati za period od marta 2019. godine zaključno sa oktobrom 2021. godine ukupan iznos od 61.424,10 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti do isplate, kao u sadržini tog stava. Stavom drugim izreke, odbijen je, kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da sud obaveže tuženog da mu na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada koja se isplaćuje u bonovima za period od marta 2019. godine zaključno sa oktobrom 2021. godine isplati ukupan iznos od 34.922,40 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti do isplate, kao u sadržini tog stava. Stavom trećim izreke, obavezan je tužilac da naknadi tuženom troškove parničnog postupka u iznosu od 2.877,00 dinara.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 988/23 od 09.03.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom izreke, pa je obavezan tuženi da tužiocu na ime razlike u visini naknade za ishranu u toku rada koja se isplaćuje u gotovom novcu za period od marta 2019. godine zaključno sa oktobrom 2021. godine isplati ukupan iznos od 61.424,10 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti do isplate kao u sadržini tog stava. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke, pa je obavezan tuženi da tužiocu na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada koja se isplaćuje u bonovima za period od marta 2019.godine do zaključno sa oktobrom 2021.godine isplati ukupan iznos od 34.922,40 dinara u pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti do isplate, kao u sadržini tog stava. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude pa je odbijen zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 2.877,00 dinara, a obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka koje je imao pred prvostepenim sudom u iznosu od 31.007,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka po žalbi u iznosu od 23.753,86 dinara.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbe člana 403. stav 2. tačka 2. i člana 404. Zakona parničnom postupku.
Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 55/14, 87/18 i 18/20), Vrhovni sud je našao da je revizija tuženog dozvoljena, ali da nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog. U utuženom periodu tuženi je tužiocu isplaćivao iznos za topli obrok srazmerno broju radnih dana i to po vrednosti jednog toplog obroka u bonu od 140,20 dinara i u novcu od 210,30 dinara. Tužilac u ovoj parnici traži isplatu razlike između isplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada i pripadajuće po Kolektivnom ugovoru tuženog („Službeni list Grada Beograda“ broj 96/18). Navedenim Kolektivnim ugovorom, članom 64. predviđeno je pravo zaposlenih na mesečnu naknadu za troškove ishrane u toku rada u visini od 500,00 dinara po radnom danu, s tim da će se 300,00 dinara isplatiti u novcu, a 200,00 dinara u bonovima za ishranu. Visinu tužbenog zahteva tužilac je opredelio na osnovu podataka koje je dostavio tuženi.
Prvostepeni sud je ocenio da naknada troškova za ishranu u toku rada predstavlja sastavni deo zarade u smislu člana 105. stav 2. i 3. Zakona o radu, te da iznos od 500,00 dinara po radnom danu sadrži poreze i doprinose što je predviđeno članom 3. Aneksa 1. Kolektivnog ugovora tuženog, pa s obzirom da je tuženi isplatio tužiocu naknadu troškova ishrane u bruto iznosu od 500,00 dinara po radnom danu, prvostepeni sud je odbio kao neosnovane tužbene zahteve tužioca. Takođe, prvostepeni sud smatra da je tuženi bio dužan da primeni imperativnu odredbu člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava, a ne član 64. stav 1. Kolektivnog ugovora tuženog od 11.10.2018. godine, kojim je naknada troškova ishrane sa 300,00 dinara, po Kolektivnom ugovoru tuženog od 06.07.2013. godine i po članu 63. Kolektivnog ugovora tuženog od 28.01.2015. godine, uvećana na iznos od 500,00 dinara.
Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev, smatrajući da se u osnovnu neto zaradu u smislu pravila Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne uračunava naknada troškova iz člana 118 Zakona o radu. Naknada troškova za ishranu u toku rada ima karakter naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne karakter naknade za obavljeni rad iz člana 106. i 107. Zakona o radu prema kojima se zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu sastoji od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade. Stoga se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, kojim se privremeno uređuje osnovica, odnosno osnovna zarada zaposlenog i svi elementi koji služe za obračun i isplati zarade, ne mogu odnositi na naknaknadu troškova koje zaposleni ima po osnovu ishrane u toku rada. Pored toga, isplatom navedenih troškova u manjem iznosu od iznosa propisanih Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj i stambenoj delatnosti grada Beograda i Kolektivnim ugovorom tuženog zaposlenima su data manja prava od prava utvrđenih tim kolektivnim ugovorima. Kako je tuženi neosnovano umanjio iznos troškova za ishranu u toku rada koji je isplaćivao u dinarskom iznosu i u iznosu koji je trebalo da se isplaćuje u bonovima tuženi je obavezan da tužiocu isplati razliku naknade ovih troškova.
Po oceni Vrhovnog suda, pobijana drugostepena presuda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.
Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Sl. glasnik RS“ broj 24/05..95/18) propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način. Odredbom člana 105. stav 2. istog Zakona propisano je da se pod zaradom smatra zarada koja sadrži poreze i doprinose koji se plaćaju iz zarade, a stavom 3. istog člana propisano je da se pod zaradom u smislu stava 1. ovog člana smatraju sva primanja iz radnog odnosa, osim primanja iz člana 14, člana 42. stav 3. tač. 4.i 5, člana 118. tač. 1-4, člana 119, člana 120. tačka 1. i člana 158.
Odredbom člana 64. stav 1. Kolektivnog ugovora JKP GSP „Beograd“ („Službeni list Grada Beograda“, broj 96 od 11.10.2018. godine) propisano je da zaposleni ima pravo na mesečnu naknadu za troškove ishrane u toku rada u visini od 500,00 dinara po radnom danu, s tim da će se 300,00 dinara isplatiti u novcu, a 200,00 dinara u bonovima za ishranu, dok je stavom 3. istog člana predviđeno da se mesečna naknada za ishranu u toku rada iz stava 1. ovog člana isplaćuje po isteku meseca istovremeno sa konačnom isplatom zarade, a na osnovu prisustva na radu zaposlenog za tekući mesec.
Naknada troškova ishrane u toku rada u istoj visini bila je utvrđena i odredbom člana 23. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj i stambenoj delatnosti Grada Beograda („Službeni list Grada Beograda“ broj 78/18).
U ovoj parnici je bilo sporno da li je kolektivnim ugovorima koji su važili u utuženom periodu visina naknade troškova za ishranu u toku rada bila predviđena u bruto ili neto iznosu. Navodi revizije da bi isplata naknade troškova za ishranu u toku rada u neto iznosu predviđenom kolektivnim ugovorom tuženog dovela do povećanja zarada nije od uticaja na drugačiju odluku u ovoj pravnoj stvari, s obzirom da su saglasno odredbi člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ broj 116/14), ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugog stalnog primanja kod subjekta iz člana 2. ovog Zakona. U konkretnom slučaju nije sporna izmena opšteg akta – Kolektivnog ugovora, već je sporna primena tog akta u smislu isplate ugovorenog iznosa na ime naknade troškova za ishranu u bruto ili neto iznosu.
Suprotno navodima revizije, kod obračuna zarade, Zakon o radu nije izričito propisao tzv. „bruto princip“, niti se taj princip primenjuje kod obračuna i isplate naknade za ishranu u toku rada u konkretnom slučaju. Takođe, ne dovodi se u pitanje ni tumačenje odredbe člana 64. stav 1. Kolektivnog ugovora tuženog, u pogledu visine iznosa predmetne naknade, niti sama ova odredba upućuje na primenu tzv. „bruto principa“ prilikom obračuna i isplate naknade za ishranu u toku rada.
Odredbom člana 105. Zakona o radu propisano je između ostalog, šta čini zaradu, a odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. istog Zakona, proklamovano je pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu, dok je detaljnije regulisanje ovog prava ostavljeno socijalnim partnerima kroz kolektivne ugovore ili autonomne pravne akte poslodavca, pri čemu je jedino ograničenje postavljeno u odnosu na način isplate, ali ne i na visinu i način obračuna naknade, zbog čega tužiocu u konkretnom slučaju, pripada predmetno potraživanje u neto iznosu koji je predviđen članom 64. Kolektivnog ugovora tuženog. Stoga je drugostepeni sud pravilno preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev tužioca.
Zaposleni u skladu sa odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada, a visina troškova mora biti izražena u novcu. Bez obzira na ustanovljen princip zarade, koja u skladu sa odredbom člana 105. Zakona o radu u sebi sadrži poreze i doprinose koji se plaćaju iz zarade, pojedinačne odredbe kolektivnih ugovora i ugovora o radu tumače se onako kako su definisane. Bruto princip zarada podrazumeva da zarada u sebi sadrži poreze i doprinose, pri čemu se u ugovoru o radu i drugim relevantnim aktima uvek navodi i neto iznos zarade. U situaciji kada se aktima poslodavca ne navode konkretni novčani iznos koji se po određenom osnovu ima isplatiti zaposlenom ne može se na štetu zaposlenih pretpostaviti, odnosno zaključiti da je reč o ugovorenom bruto iznosu.
Kod izloženog, neosnovano se revizijom ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.
Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci.
Predsednik veća - sudija
Dragana Marinković, s.r.
Za tačnost otpravka
Zamenik upravitelja pisarnice
Milanka Ranković
