Rev2 3457/2023, Rev2 3467/2023 3.19.1.25.1.4

Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 3457/2023
Rev2 3467/2023
18.09.2024. godina
Beograd

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića, Marije Terzić, Dragane Mirosavljević i Dobrile Strajina, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ Beograd, čiji je punomoćnik Snežana Radenković, advokat iz ..., odlučujući o revizijama tužioca izjavljenim protiv presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1814/22 od 20.06.2022. godine i Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine, u sednici održanoj 18.09.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv stava drugog izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1814/22 od 20.06.2022. godine.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1814/22 od 20.06.2022. godine u stavu drugom izreke i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1526/20 od 09.11.2021. godine u delu stava drugog, trećeg, četvrtog i petog izreke, za neisplaćeni regres i topli obrok za period od oktobra 2017. godine zaključno sa februarom 2018. godine i predmet u tom delu vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

NE DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine.

ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1526/20 od 09.11.2021. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je preinačenje tužbe. Stavom drugim izreke, odbijen je preinačeni osnovni tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da plati tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.10.2017. do 30.04.2018. godine sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose od dospelosti do isplate, kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je preinačeni osnovni tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da plati tužiocu na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.10.2017. do 30.04.2018. godine sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose od dospelosti do isplate, kao u stavu drugom izreke. Stavovima četvrtim i petim izreke, odbijeni su kao neosnovani eventualni tužbeni zahtevi tužioca da se obaveže tuženi da plati tužiocu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.10.2017. do 30.04.2018. godine i regres za korišćenje godišnjeg odmora za isti period iznose, sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose od dospelosti do isplate, kao u stavu trećem i četvrtom izreke. Stavom šestim izreke, obavezan je tužilac da plati tuženom troškove parničnog postupka od 7.950,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1814/22 od 20.06.2022. godine, stavom prvim izreke, ukinuta je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1526/20 od 09.11.2021. godine u delu stava drugog, trećeg, četvrtog i petog izreke, kojim je odbijen tužbeni zahtev tužioca na ime neisplaćene naknade za ishranu u toku rada i na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za mart i april 2018. godine i u stavu šestom izreke i predmet je u tom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Stavom drugim izreke, potvrđena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1526/20 od 09.11.2021. godine u preostalom delu stava drugog, trećeg, četvrtog i petog izreke i žalba tužioca odbijena kao neosnovana.

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2017/22 od 12.10.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan preinačeni osnovni tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.03.2018. do 30.04.2018. godine isplati ukupan iznos od 10.855,71 dinar u pojedinačno opredeljenim mesečnim iznosima u vrednosti sa zakonskom zateznom kamatom kao u stadržaju tog stava. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan preinačeni osnovni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.03.2018. do 30.04.2018. godine isplati ukupan iznos od 4.076,19 dinara u pojedinačno opredeljenim mesečnim iznosima u vrednosti i sa zakonskom zateznom kamatom kao u sadržaju tog stava. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan preinačeni eventualni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od 01.03.2018. do 30.04.2018. godine isplati ukupan iznos od 20.812,85 dinara u predviđenim mesečnim iznosima u vrednosti i sa zakonskom zateznom kamatom, kao u sadržaju tog stava. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan preinačeni eventualni tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.03.2018. do 30.04.2018. godine isplati ukupan iznos od 6.101,59 dinara u pojedinačno opredeljenim mesečnim iznosima, u vrednosti i sa zakonskom zateznom kamatom, kao u sadržaju tog stava. Stavom petim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 7.950,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2017/22 od 12.10.2022. godine. Odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažnih presuda donetih u drugom stepenu, tužilac je izjavio blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20), u vezi odredbe u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, br. 10/23), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog suda, u odnosu na potvrđujuću presudu Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1814/22 od 20.06.2022. godine, ispunjeni su uslovi propisani odredbom člana 404.stav 1. ZPP, da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, jer je potrebno ujednačavanje sudske prakse u pogledu prava zaposlenih kod tuženog na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u utuženom periodu (od oktobra 2017. godine zaključno sa februarom 2018. godine).

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. ZPP.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u gore navedenom delu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog u spornom periodu na poslovima radnog mesta ... . Utvrđeno je da je za sporni period tužiocu neisplaćena naknada za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđeno je a prema pregledu mesečnih obračuna isplata zarade za tužioca za period od 01.10.2017. godine zaključno sa 28.02.2018. godine da je u vrednost radnog časa uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora i svedena na jedan radni čas. Ovakvo definisanje naknade za ishranu i regres imaju zaposleni da se isti ne mogu novčano izraziti. Prema prvoj varijanti obračuna u skladu sa članom 32. Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 50/08, 104/08-aneks 1 104/08- aneks 2, 8/2009), veštak je utvrdio da tužiocu za sporni period od 01.10.2017. do 30.04.2018. godine pripada naknada troškova za ishranu u toku rada u neto iznosu od 47.889,81 dinar, regres za korišćenje godišnjeg odmora u neto iznosu od 19.517,31 dinar. Veštak je dao i drugu varijantu obračuna i u skladu sa tom varijantom koja je urađena u skladu sa odredbom člana 171. Kolektivnog ugovora JŽTP „Beograd“ (''Službeni glasnik RS'', br. 37/95... 7/00), proizlazi da za sporni period od 01.10.2017. do 30.04.2018. godine tužiocu nije isplaćena naknada na ime troškova za ishranu od 82.553,02 dinara a za regres za korišćenje godišnjeg odmora 26.689,75 dinara. Prilikom isplate zarada tuženi nije iskazivao iznose naknade troškova tužioca za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora što znači da nije postupio u skladu sa Pravilnikom o sadržaju obračuna zarade odnosno naknada za koji je u primeni počev od isplate zarade odnosno naknade zarade. Polazeći od odredbe člana 104. i člana 118. Zakona o radu, kao i člana 57. st. 1. i 2. Kolektivnog ugovora za „Železnice Srbije“ broj 1/217-204 od 18.02.2017. godine prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan, zaključujući da su ove naknade obračunate u zaradu koja je tužiocu isplaćena.

Ovakvu pravnu argumentaciju prvostepenog suda u svemu je prihvatio i drugostepeni sud nalazeći da kada ugovor o radu i Kolektivni ugovor kao opšti akt ne utvrđuje visinu naknade ovih troškova već se opštim aktom utvrđuje da se oni obračunavaju u cenu radnog časa zaposleni ne mogu sa uspehom potraživati novčanu isplatu po ovim osnovima jer nema odgovarajućeg opšteg akta. Stoga je prvostepenu presudu potvrdio za period do marta 2018. godine, a vezano za mart i april 2018. godine je prvostepenu presudu ukinuo nalazeći da je u međuvremenu donet novi Kolektivni ugovor i prema članu 59. Kolektivnog ugovora za AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ od 24.05.2018. godine je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini od 120.000,00 dinara po danu bez poreza i doprinosa srazmerno broju dana provedenih na radu. Dalje ja zaključio da je članom 60. Kolektivnog ugovora propisano da zaposleni ima pravo na regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini od 12.000,00 dinara bez poreza i doprinosa. Kako se prema odredbi člana 126. naznačenog Kolektivnog ugovora, njegove odredbe primenjuju od marta 2018. godine, to je prvostepenu presudu u tom delu ukinuo i vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Nakon toga, prvostepeni sud je doneo presudu P1 2017/22 od 12.10.2022. godine i odbio tužbeni zahtev tužioca u tom delu a koja presuda je potvrđena presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine.

U odnosu na potvrđujući deo presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1526/20 od 09.11.2021. godine, po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo a zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu. Prema odredbi člana 105. stav 3. istog zakona, pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog odnosa, osim naknade troškova zaposlenog u vezi sa radom iz člana 118. tačke 1.-4. i drugih primanja iz člana 119. i člana 120. tačka 1. tog zakona. Prema odredbi člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Na osnovu odredbe člana 121.stav 1. istog zakona, poslodavac je dužan da zaposlenom, prilikom svake isplate zarade i naknade zarade, dostavi obračun.

Kolektivnim ugovorom za „Železnice Srbije“ a.d. („Službeni glasnik RS“, br. 4 od 24.03.2015. godine) predviđeno je da odredbe koje se odnose na obračun i isplatu zarade, naknadu zarade i ostalih primanja zaposlenih, se primenjuju od 01.02.2015. godine. Po članu 57. tog Kolektivnog ugovora, u vrednost jednog radnog časa uključena je mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Po oceni Vrhovnog suda, konkretizacija prava iz navedene odredbe Kolektivnog ugovora (iz 2015. godine) nije izvršena, jer se iz ovako utvrđene vrednosti radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pošto ona nije određena u nominalnom iznosu, ni aneksom, a ni u obračunskim listama za isplatu zarade tužilji. Visina naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene, bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i stručnu spremu. Zbog toga se ne može prihvatiti stanovište nižestepenih sudova da je u vrednost ovih troškova uračunata u vrednost radnog časa, bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, jer u tom slučaju visina naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi bila uslovljena visinom koeficijenta za konkretno radno mesto i u direktnoj srazmeri sa tim koeficijentom, pa ne bi bila ista za sve zaposlene, što nije pravilno.

Na osnovu izloženog, nižestepeni sudovi zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu cenili pravilnost obračuna i visinu tražene naknade tužiocu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, dat u nalazu i mišljenju sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, zbog čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno, pa nema uslova za preinačenje nižestepenih presuda.

U ponovnom postupku, potrebno je da prvostepeni sud činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi, kako bi imao mogućnost da, postupajući po primedbama iz ovog rešenja, o tužbenim zahtevima tužioca za isplatu predmetnih naknada donese pravilnu i zakonitu odluku.

Ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer zavisi od njegovog ishoda, u smislu odredbe člana 163. stav 4. ZPP.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 2. ZPP.

U odnosu na reviziju izjavljenu protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 33/23 od 02.02.2023. godine, po oceni Vrhovnog suda, nisu ispunjeni uslovi propisani odredbom člana 404. stav 1. ZPP, za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv drugostepene presude u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda, a kojom je odbijen tužbeni zahtev tužioca za solidarno obavezivanje tuženog AD za železnički prevoz robe „Srbija Kargo“ Beograd, da mu naknadi predmetnu štetu za period od 01.03.2018. do 30.04.2018. godine. Pobijana odluka, u tom delu, ne odstupa od postojeće sudske prakse o nepostojanju obaveze plaćanja troškova za ishranu i regres. Ovo iz razloga što je članom 60. stav 1. Kolektivnog ugovora tuženog „Srbija Kargo“ AD od 24.05.2018. godine a koji se prema članu 127. primenjuje, za zarade i druga primanja počev od marta 2018. godine, proizlazi da tužilac nema pravo na tražene naknade jer su iste njemu isplaćene u svemu sa naznačenim kolektivnim ugovorom od 2018. godine.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu trećem izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. ZPP.

Vrhovni sud je ispitao dozvoljenost revizije tužioca, u smislu odredbe člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, pa je utvrdio da revizija nije dozvoljena.

Odredbom člana 441. ZPP, propisano je da je revizija dozvoljena u parnicama o sporovima o zasnivanju, postojanju i prestanku radnog odnosa. U svim drugim slučajevima, u parnicama iz radnog odnosa o dozvoljenosti revizije odlučuje se na osnovu odredbe člana 403. stav 3. istog zakona, u zavisnosti od vrednosti predmeta spora pobijanog dela.

Tužbu radi naknade štete tužilac je podneo 01.07.2020. godine, a vrednost pobijanog dela pravnosnažne presude je 10.855,71 dinara.

Prema odredbi člana 403. stav 3. ZPP, revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Imajući u vidu da je ovo imovinskopravni spor koji se odnosi na novčano potraživanje u kome vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe, sledi da revizija tužioca nije dozvoljena na osnovu odredbe člana 403. stav 3. ZPP.

Iz tih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu četvrtom izreke doneo primenom odredbe člana 413. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković