.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 3483/2022
27.01.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Milica Petrović, advokat iz ..., protiv tuženog Javnog komunalnog preduzeća Gradskog saobraćajnog preduzeća „Beograd“ iz Beograda, čiji je punomoćnik Ivan Rajković, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 756/22 od 08.04.2022. godine, na sednici veća održanoj dana 27.01.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 756/22 od 08.04.2022. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 6607/21 od 21.12.2021. godine odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da sud obaveže tuženog da joj na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade za troškove ishrane na radu koja se isplaćuje u gotovom novcu isplati pojedinačno opredeljene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate počev od septembra meseca 2018. godine do juna meseca 2021. godine (stav 1.izreke) Odbijen je, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se tuženi obaveže da joj na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade za troškove ishrane na radu koja bi trebalo da se isplaćuje u bonovima isplati pojedinačno utvrđene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate počev od januara 2019. godine zaključno sa junom 2021. godine (stav 2.izreke). Obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 1.900,00 dinara. (stav 3. izreke)
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 756/22 od 08.04.2022. godine, preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 6607/21 od 21.12.2021. godine u stavu jedan i dva izreke i obavezan tuženi da tužilji isplati, i to na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade za troškove ishrane na radu koja se isplaćuje u gotovom novcu pojedinačno opredeljene mesečne novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate za period od septembra 2018. godine zaključno sa junom 2021. godine, kao i na ime razlike u visini predviđene i isplaćene naknade za troškove ishrane na radu koja bi trebalo da se isplaćuje u bonovima, pojedinačno utvrđene mesečne novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate počev od januara 2019. godine zaključno sa junom 2021. godine (stav 1.izreke) Preinačeno je rešenje o parničnim troškovima sadržano u stavu tri izreke prvostepene presude i odbijen kao neosnovan zahtev tuženog da se obaveže tužilja da tuženom naknadi parnične troškove u iznosu od 1.900,00 dinara i obavezan je tuženi da tužilji na ime naknade parničnih troškova isplati iznos od 39.092,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate (stav 2.izreke). Obavezan je tuženi da tužilji naknadi troškove postupka po žalbi u iznosu od 28.592,00 dinara (stav 3.izreke).
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, u smislu člana 403 .stav 2. tačka 2. i 3. ZPP.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. u vezi člana 408. Zakona parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.
U postpku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog. Među strankama je nesporna visina konačno opredeljenog tužbenog zahteva tužilje podneskom od 07.12.2021. godine. Odredbom člana 23. stav 1. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj i stambenoj delatnosti Grada Beograda („Službeni list Grada Beograda“ broj 78/2018) propisano je da zaposleni ima pravo na mesečnu naknadu za troškove ishrane u toku rada u visini od 500,00 dinara po radnom danu, a prema stavu 2. istog člana mesečna naknada za ishranu u toku rada iz stava 1. ovog člana isplaćuje se po isteku meseca, istovremeno sa konačnom isplatom zarade na osnovu prisustva na radu zaposlenog za tekući mesec. Odredbom člana 64. stav 1. Kolektivnog ugovora JKP GSP „Beograd“ („Službeni list Grada Beograda“ broj 96/2018) propisano je da zaposleni imaju pravo na mesečnu naknadu za troškove ishrane u toku rada u visini od 500,00 dinara po radnom danu, s tim što će se 300,00 dinara isplatiti u novcu, a 200,00 dinara u bonovima za ishranu, stavom 3. istog člana propisano je da se mesečna naknada za ishranu u toku rada isplaćuje po isteku meseca, istovremeno sa konačnom isplatom zarade, a na osnovu prisustva na radu zaposlenog za tekući mesec. Aneksom I Kolektivnog ugovora JKP GSP „Beograd“ („Službeni list Grada Beograda“ broj 145/2019) dopunjen je član 46. tako što se posle stava 2. dodaje stav 3. koji glasi: „pod zaradom iz stava 2. ovog člana podrazumeva se zarada koja sadrži poreze i doprinose koji se isplaćuju iz zarade.
Na osnovu navedenog prvostepeni sud je ocenio da naknada troškova za ishranu u toku rada predstavlja sastavni deo zarade, u smislu odredbe člana 105. stav 2. i 3. Zakona o radu, a da iznos od 500,00 dinara po radnom danu sadrži poreze i doprinose, što je propisano i odredbom Aneksa I Kolektivnog ugovora tuženog, pa s obzirom na to da je tuženi, u utuženom periodu, tužilji isplatio naknadu troškova ishrane u toku rada u bruto iznosu od 500,00 dinara po radnom danu, zahteve tužilje je odbio kao neosnovane, pri čemu je cenio da je zahtev neosnovan i sa stanovišta primene Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava, jer je tuženi u hijerarhiji primene propisa, bio dužan da primeni imperativnu odredbu člana 4. tog Zakona.
Drugostepeni sud je našao da je prvostepeni sud na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio i tužbeni zahtev usvojio.
Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev.
Primenom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 116/14 sa novelama) koji je prestao da važi 01.01.2020. godine, bilo je propisano da se ovim Zakonom privremeno uređuje osnovica odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata odnosno zarada, kao i drugih stalnih primanja, izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. Prema članu 3. stav 1. navedenog Zakona u ovom Zakonu platom se smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđeno u skladu sa Zakonom koji uređuje radne odnosno, odnosno plata izabranog, imenovanog, postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđeno u skladu sa zakonima koji uređuju plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. Članom 4. istog Zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti ili drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate ili drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog Zakona donet u vreme primene ovog Zakona. Prema članu 5. stav 1. istog Zakona osnovica za obračun i isplatu plata kod korisnika javnih sredstava, utvrđena zakonom i drugim propisom ili drugim opštim i pojedinačnim aktom koji je u primeni na dan donošenja ovog zakona umanjuje se za 10%. Odredbama članova od 1.-5. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 116/14 sa novelama) u osnovnu neto zaradu ne uračunavaju se oni elementi plate koje zakon i inače ne podvodi pod osnovnu neto zaradu, kao što su uvećana zarada po osnovima iz člana 108. Zakona o radu i naknada troškova iz člana 118. Zakona o radu.
Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj i stambenoj delatnosti Grada Beograda („Službeni list Grada Beograda“ broj 87/2018) utvrđena je dnevna vrednost naknade troškova za ishranu u toku rada (član 23.), a ista pravila sadržana su i u članu 23. prethodnog Posebnog kolektivnog ugovora za preduzeća u javnoj, komunalnoj i stambenoj delatnosti Grada Beograda („Službeni list Grada Beograda“ broj 3/2015).
Isplatom troškova naknade za ishranu u toku rada u manjem iznosu zaposlenima su data manja prava od prava utvrđenih naznačenim posebnim kolektivnim ugovorom, pa je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji pripada razlika naknade ovih troškova u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj i stambenoj delatnosti Grada Beograda („Službeni list Grada Beograda“ broj 87/2018).
Iako se smatra zaradom u širem smislu tog pojma, određenom pravilima iz člana 105. stav 3. Zakona o radu (jer se na ova primanja plaćaju porezi i doprinosi koji terete zaradu), naknada troškova za ishranu u toku rada propisana odredbama člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu, ima karakter naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne karakter naknade za obavljeni rad iz člana 106. i 107. Zakona o radu. Prema naznačenim normama zarada za obavljeni rad i vreme provedeno na radu sastoji se od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade.
Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava privremeno se uređuje osnovica, odnosno osnovna zarada zaposlenog i svi elementi koji služe za obračun i isplatu zarada, pa se odredba člana 4. tog Zakona o ništavosti svake odredbe kojom se vrši povećanje osnovice, koeficijenta ili bilo kog drugog elementa čijom izmenom bi došlo do povećanja plate ili drugog stalnog primanja kod korisnika javnih sredstava, ne može odnositi na naknadu troškova koje zaposleni ima po osnovu ishrane u toku rada.
Zaposleni u skladu sa odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada, a visina troškova mora biti izražena u novcu. Bez obzira na ustanovljen princip bruto zarade, koja je u skladu sa odredbom člana 105. Zakona o radu, koja u sebi sadrži poreze i doprinose koji se plaćaju iz zarade, pojedinačne odredbe kolektivnih ugovora i ugovora o radu tumače se onako kako glase. U situaciji kada se u aktima poslodavca ne navede konkretan novčani iznos koji po određenom osnovu ima isplatiti zaposlenom, ne može se na štetu zaposlenog zaključiti da je reč o ugovorenom bruto iznosu.
Iz napred navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci, primenom člana 414. ZPP.
Predsednik veća – sudija
Vesna Subić, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
