U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Ivana Čudić, advokat iz ..., protiv tužene Ustanove zajedničkih poslova Instituta u Sremskoj Kamenici iz Sremske Kamenice, koju zastupa Ivana Šumonja Matovina, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1219/22 od 20.06.2022. godine, na sednici veća održanoj dana 27.01.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1219/22 od 20.06.2022. godine, tako što se ODBIJA, kao neosnovana, žalba tužioca i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1489/2021 od 11.02.2022. godine, u stavovima prvom i trećem izreke presude i odbija zahtev tužioca za naknadu troškova postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara, u roku od 8 dana od prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1219/22 od 20.06.2022. godine, usvojena je žalba tužioca i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1489/21 od 11.02.2022. godine u delu odluke o tužbenom zahtevu i troškovima parničnog postupka preinačena, tako da je usvojen tužbeni zahtev i obavezana tužena da za period od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine isplati tužiocu po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 117.067,00 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 23.229,29 dinara na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti svakog iznosa do 19.11.2021. godine i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara sa zateznom kamatom od 20.11.2021. godine do isplate, kao i iznos od 16.072,51 dinar na ime zatezne kamate obračunate od dospelosti svakog iznosa do 19.11.2021. godine i tako što je odbijen zahtev tužene za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 47.596,00 dinara, a obavezana tužena da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 59.500,00 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Obavezana je tužena da tužiocu na ime nakande troškova žalbenog postupka isplati iznos od 18.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Revizija je dozvoljena primenom člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS”, br. 72/2011… 18/2020, u daljem tekstu: ZPP), zbog čega nije bilo mesta oceni dozvoljenosti izuzetne revizije primenom člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme. U ugovoru o radu od 26.11.2003. godine konstatovano je da je tužilac u radnom odnosu kod tuženog počev od 06.03.1985. godine, na radnom mestu radnika ... sa koeficijentom radnog mesta 6,18. Tužilac je dana 10.09.2007. godine zaključio aneks ugovora o radu na radnom mestu zaposleni na ... sa koeficijentom posla 6,83. Tužilac je u periodu od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine obavljao poslove na ... . Tužena je u spornom periodu od 01.04.2018. godine do 31.03.2021. godine tužiocu obračunavala i isplaćivala platu na taj način što je osnovicu koju objavljuje Vlada RS množila sa koeficijentom radnog mesta za poslove koje je tužilac obavljao 6,83, a koji metod obračuna plate tužena primenjuje od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama od 2001. godine, tako da je obračunata osnovna zarada bila manja od miminalne, ali je tužena vršila isplatu tužiocu u visini minimalne zarade (vršena je korekcija tako što je tužiocu svakog meseca vršena doplata plate do iznosa minimalne zarade). Tužena u obračunskim listama zarade za tužioca nije nominalno iskazala visinu naknade na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je po osnovu nalaza veštaka, spram najpovoljnijih kriterijuma za tuženu u trenutno važećim PKU u RS (PKU za delatnost putne privrede, PKU za javna komunalna i druga javna preduzeća Grada Novog Sada, PKU za javna komunalna preduzeća Grada Subotice, PKU za javno i javna komunalna preduzeća Grada Pančeva, PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije) u kom smislu se obračunava naknada za ishranu u toku rada u visini od 250,00 dinara bruto na dnevnom nivou, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/12 minimalne zarade. Obračunata visina predmetnih naknada za sporni period za tužioca po osnovu naknade troškova za ishranu u toku rada iznosi 117.067,00 dinara, a obračunata zatezna kamata od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do dana 19.11.2021. godine iznosi 23.229,29 dinara po osnovu naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 83.692,22 dinara, a obračunata zatezna kamata od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do dana 19.11.2021. godine iznosi 16.072,51 dinar.

Tužbeni zahtev je postavljen u skladu sa varijantom nalaza sudskog veštaka ekonomske struke prema kojoj je obračun izvršen na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije prema kojem je dnevni iznos toplog obroka 250,00 dinara bruto, a regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosi 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredbi Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave ocenio da tužbeni zahtev nije osnovan. Ovo zbog toga što zaposleni kojima se plate isplaćuju u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada, primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata u kojem je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni je deo koeficijenta za svakog zaposlenog.

Po nalaženju drugostepenog suda, prvostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo kada je zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan, pa je preinačio prvostepenu presudu i obavezao tuženog da tužiocu isplati sporne naknade. Ovo zbog toga što po stanovištu drugostepenog suda tužiocu u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju drugostepenog suda, u situaciji kada je tuženi tužiocu isplaćivao minimalnu zaradu sledi da tužiocu nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tuženi dužan da mu tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužioca.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da je drugostepeni sud na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenio materijalno pravo.

Tuženi je zdravstvena ustanova koja se u smislu Zakona o javnim službama (“Službeni glasnik RS, br. 24/91…83/14) smatra javnom službom, zbog čega se na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19).

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20), u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...113/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom slučaju, tužilac je zaposlen kod tuženog koji se smatra javnom službom, na radnom mestu radnika na ..., pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, AP Vojvodina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/19, 58/20) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a to pravo nije predviđao ni prethodno važeći Posebni kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“, br. 106/2018). Dakle, na osnovu gore navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu. To znači da tužiocu ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njegove plate, pa je to što je tužiocu u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada bez uticaja na odlučivanje.

Imajući u vidu sve navedeno, pogrešno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i obavezao tuženog da tužiocu isplati sporne naknade i da mu naknadi troškove prvostepenog i žalbenog postupka.

Saglasno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Tuženom, prema uspehu u revizijskom postupku, primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, i to za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Iz navedenih razloga, primenom člana 165. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća-sudija
Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić