Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2884/20 od 27.09.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i tuženog i potvrđena prvostepena presuda u usvajajućem delu stava prvog i stravu drugom izreke. Stavom drugim izreke, ukinuta je prvostepena presuda u stavovima trećem, četvrtom i petom izreke i predmet u ukinutim delovima vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju protiv stava prvog izreke, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20) i utvrdio da je revizija osnovana.

U sprovedenom postupku nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je počeo da radi kod tuženog u januaru 2005. godine na poslovima ... . Tužilac je 15.07.2008. godine sa tuženim zaključio Aneks Ugovora o radu kojim je raspoređen na poslove ... . Rešenjem tuženog broj ...-... od 17.03.2009. godine tužiocu je otkazan ugovor o radu sa pripadajućim aneksima, s tim što je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Kragujevcu, Sudske jedinice u Aranđelovcu P1 3255/11 od 26.03.2012. godine ovo rešenje poništeno kao nezakonito. U periodu od 01.10.2009. godine do 31.03.2015. godine, tužilac je bio u radnom odnosu kod više poslodavaca kod kojih je ostvarivao prava i obaveze iz radnog odnosa, između ostalih, zaradu i to: u periodu od 08.06.2010. godine do 14.07.2011. godine u „BB“ d.o.o., od 15.07.2011. godine do 30.09.2011. godine u „VV“ ad, od 01.10.2011. godine do 27.03.2013. godine u „GG“ d.o.o. i od 01.04.2014. godine do 08.03.2015. godine u „DD“, dok u periodu od oktobra 2009. godine do maja 2010. godine i od aprila 2013. godine do marta 2014. godine nije bio u radnom odnosu. Tužiocu je od bivših poslodavaca „BB“ i „GG“ isplaćena otpremnina.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, a na osnovu člana 191. Zakona o radu nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev za naknadu štete, na ime razlike u zaradi koju bi tužilac ostvario u periodu od 01.10.2009. godine do 31.03.2015. godine u visini iznosa utvrđenog nalazom veštaka zajedno sa doprinosima. Ovo sa razloga što je tuženi kao poslodavac, donošenjem nezakonitog rešenja o otkazu Ugovora o radu i prestankom radnog odnosa onemogućio zaposlenog, ovde tužioca, da radi i ostvari na uobičajeni način odgovarajuće novčane vrednosti bliže označene u tužbenom zahtevu, na koji način je došao do umanjenja koristi koje bi tužilac po redovnom toku svojim radom ostvario da u tome nije sprečen nezakonitim raskidom radno-funkcionalne veze sa tuženim kao poslodavcem. Tužiocu je po prestanku radnog odnosa kod tuženog, od strane novih poslodavaca isplaćena otpremnina u neto iznosu od 2.882.880,01 dinar i 2.944.756,31 dinara, s tim što iznos ukupne visine razlike zarade koju bi tužilac ostvario kod tuženog i zarade koju je u periodu od 01.10.2009. godine do 31.03.2015. godine ostvario kod drugog poslodavca, nije umanjio za iznose otpremnine, jer ovako ostvarena otpremnina ne predstavlja prihod po osnovu rada, već ima socijalni karakter i u funkciji materijalnog obezbeđenja i satisfakcije zaposlenog po prestanku radnog odnosa, a radi omogućavanja normalnog i nesmetanog zadovoljenja potreba zaposlenog i članova njegove porodice do novog radnog angažovanja.

Po nalaženju Vrhovnog suda pobijana odluka se u ovom delu ne može prihvatiti kao pravilna jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 191. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br 75/14 sa izmenama), propisano je da ako sud u toku postupka utvrdi da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, na zahtev zaposlenog, odlučiće da se zaposleni vrati na rad, da mu se isplati naknada štete i uplate pripadajući doprinosi za obavezno socijalno osiguranje za period u kome zaposleni nije radio (stav 1.), te da se naknada štete iz stava 1. ovog člana isplaćuje zaposlenom u visini izgubljene zarade, koja je umanjena za iznos poreza i doprinosa koji se obračunavaju po osnovu zarade u skladu sa zakonom (stav 3.). Naknada iz stav 1, 5, 6. i 7. ovog člana umanjuje se za iznos prihoda koje je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa.

U smislu navedenih zakonskih normi, ukoliko zaposleni ne želi da se reintegriše u radni odnos, on po samom zakonu ima pravo da umesto vraćanja na rad zahteva naknadu štete, a poslodavac je u obavezi da mu tu štetu naknadi i to u visini koju odmeri sud primenom odredbe člana 191. stav 5. Zakona o radu. Polazeći od činjenice da je rešenje tuženog od 17.03.2009. godine pravnosnažno poništeno presudom P1 3255/11 od 26.03.2012. godine, osnovano tužilac potražuje od tuženog naknadu štete u smislu odredbe člana 191. stav 5. Zakona o radu.

Međutim, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo u odnosu na umanjenja naknade štete za iznose prihoda po osnovu rada nakon prestanka radnog odnosa.

Citirana odredba člana 191. Zakona o radu predviđa da se naknada štete u visini izgubljene zarade umanjuje za sve prihode koje je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa.

Odrebom člana 154. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice, a odredba člana 192. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima propisuje da oštećenik koji je doprineo da šteta nastane ili da bude veća nego što bi inače bila, ima pravo samo na srazmerno smanjenu naknadu.

Imajući u vidu citirane odredbe zakona, naknada štete predstavlja uspostavljanje ranijeg stanja i dovođenje oštećenog u položaj u kojem bi se nalazio da se štetni događaj nije desio. U konkretnom slučaju, posledice poništaja rešenja tuženog o otkazu Ugovora o radu se ogledaju u obavezi tuženog da tužiocu naknadi štetu i dovede ga u materijalni položaj u kome bi se nalazio i da nije bilo nezakonitog postupanja poslodavca. Naknada štete se zbog nezakonitog otkaza umanjuje za iznos svih prihoda koji je zaposleni ostvario po osnovu rada, pa su u takvoj situaciji nižestepeni sudovi propustili da razjasne osnov isplate otpremnine tužiocu u odnosu na razloge prestanka radnog odnosa kod bivših poslodavaca i zavisno od utvrđenog pravnu prirodu ovakve isplate. Kako je poslodavac dužan da naknadi štetu u vidu pojedinačnih mesečnih iznosa zarade koju bi tužilac po redovnom toku stvari ostvario kod tužene da mu nije prestao nezakonito radni odnos, to je pitanje pravne prirode isplaćenih iznosa od strane bivših poslodavaca označen kao otpremnina, a od značaja za utvrđivanje uzročno-posledične veze za odgovornost tuženog za naknadu štete.

Iz navedenih razloga, pobijane odluke su morale biti ukinute i predmet vraćen na ponovni postupak.

U ponovnom postupku, nižestepeni sud će imati u vidu sve prihode koje je tužilac ostvario po osnovu rada, oceniće pravnu kvalifikaciju iznosa koji su isplaćeni tužiocu od strane bivših poslodavaca označeni kao otpremnina, imajući pri tome u vidu odredbe Zakona o radu koji predviđa isplatu otpremnine u slučaju odlaska u penziju i otkaza Ugovora o radu usled prestanka potrebe za obavljanjem određenog posla ili smanjenje obima posla, zbog tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena, pa će nakon što utvrdi činjenično stanje doneti novu na zakonu zasnovanu odluku.

Iz iznetih razloga, a na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić