Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku i neblagovremenu dopunu revizije.

Ispitujući pravilnost pobijene presude na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku (ZPP) („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 10/23) Vrhovni sud je našao da nema mesta primeni člana 404. ZPP jer je revizija dozvoljena po odredbi člana 441. ZPP i da je osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio zaposlen kod tuženog na određeno vreme u ukupnom trajanju od 4 godine, 1 mesec i 2 dana. U periodu od 17.10.2014. godine do 28.02.2021. godine, tužilac je sa tuženim zaključio više sukcesivnih ugovora o radu na određeno vreme (bliže navedenih u nižestepenim presudama) radeći kontinuirano na istovrsnim poslovima „pomoćni poslovi ...“ bez navođenja osnova rada na određeno vreme. Radno mesto pomoćni poslovi ... predviđeno je Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta tuženog. Rešnjem tuženog od 26.02.2021. godine, tužiocu je kod tuženog prestao radni odnos sa danom 28.02.2021. godine. U periodu rada tužioca kod tuženog, bila je na snazi zabrana primanja zaposlenih u radni odnos na neodređeno vreme kod korisnika javnih sredstava u smislu člana 27e stav 34. Zakona o budžetskom sistemu kojim je predviđen izuzetak od pomenute zabrane uz saglasnost Vlade RS i Uredba u postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom materijalnog prava iz odredbe člana 37. Zakona o radu ocenio da je potreba za radom tužioca sve vreme bila stalna, ali da tužbeni zahtev za utvrđenje preobražaja radnog odnosa u neodoređeno vreme i za vraćanje tužioca na rad nije osnovan, jer je u konktretnom slučaju izostala saglasnost Vlade RS uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva za zapošljavanje novih lica radi popunjavanja slobodnih radnih mesta kod tuženog, kao korisnika javnih sredstva.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev, jer je tužilac na osnovu više sukcesivno zaključenih ugovora o radu na određeno vreme obavljao kod tuženog iste poslove u trajanju dužem od 24 meseca, pa je došlo do preobražaja radnog odnosa na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme primenom odredbe člana 37. Zakona o radu i obavezao tuženog da tužioca vrati na rad.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje da je zaključak drugostepenog suda zasnovan na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 37. Zakona o radu, propisano je da ugovor o radu može da se zaključi na određeno vreme, za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred određeno objektivnim razlozima koji su opravdani rokom ili izvršenjem određenog posla ili nastupanjem određenog događaja, za vreme trajanja tih potreba (stav 1), poslodavac može zaključiti jedan ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji sa prekidima ili bez prekida ne može biti duži od 24 meseca (stav 2), ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama ovog zakona ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje pet radnih dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme (stav 6).

Tuženi prema članu 2. stav 1. tačka 5, 7. i 8. Zakonu o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS", broj 54/09... 62/13 i 63/13 - ispravka), spada u korisnike javnih sredstava, pa se u odnosu na njega primenjuju odredbe i tog zakona. Zakonom o izmenama i dopunama tog Zakona („Službeni glasnik RS“ broj 108/2013 od 06.12.2013. godine) u članu 27e dodati su novi stavovi 34. i 35. kojima je propisano da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2015. godine, a izuzetno od tog stava radni odnos sa novim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva, a postupak za pribavljanje saglasnosti propisan je Uredbom o postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS „ br. 113/2013, 21/2014, 118/2014, 22/2015 i 59/2015). Navedena odredba člana 27e stav 34. Zakona, novelirana je kasnijim izmenama i dopunama („Službeni glasnik RS“ broj 142/2014... 149/2020), tako da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih odnosno upražnjenih radnih mesta do 31. decembra 2016. godine („Službeni glasnik RS“ broj 103/2015), zatim do 31. decembra 2017. godine („Službeni glasnik RS“ broj 99/16), do 31. decembra 2018. godine („Službeni glasnik RS“ broj 113/17), do 31. decembra 2019. godine („Službeni glasnik RS“ broj 95/18 i 31/19), odnosno do 31. decembra 2020. godine („Službeni glasnik RS“ broj 72/2019 i 149/2020).

Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“ br. 149/2020 od 11.12.2020. godine- sa primenom od 01.01.2021. godine i 92/2023 od 27.10.2023. godine) članom 3. dodat je i član 27k, kojim je propisano da je u određenim slučajevima dozvoljeno zasnivanje radnog odnosa na neodređeno vreme i bez saglasnosti nadležne Komisije Vlade RS, ukoliko su ispunjeni predviđeni uslovi u zakonom predviđenom postupku. Naime, u periodu od 1. januara 2021. godine do 31. decembra 2026. godine korisnicima javnih sredstava dozvoljeno je da bez posebnih dozvola i saglasnosti u tekućoj kalendarskoj godini prime u radni odnos na neodređeno vreme i radni odnos na određeno vreme u svojstvu pripravnika do 70% ukupnog broja lica kojima je prestao radni odnos na neodređeno vreme po bilo kom osnovu u prethodnoj kalendarskoj godini (umanjen za broj novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u toj kalendarskoj godini), dok o prijemu novozaposlenih na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika iznad tog procenta odlučuje telo Vlade, na predlog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva. Izuzetno od stava 1. ovog člana, telo Vlade iz stava 1. ovog člana može jednim aktom dati saglasnost novoosnovanom korisniku javnih sredstava na broj lica koji taj korisnik može primiti u radni odnos na neodređeno vreme i određeno vreme u svojstvu pripravnika u kalendarskoj godini u kojoj je osnovan.

Zapošljavanje iz član 27k st. 1. i 2. ovog člana može se realizovati ukoliko korisnik javnih sredstava ima obezbeđena sredstva za plate, odnosno zarade, sa pripadajućim porezom i doprinosima za novozaposlene, kao i pod uslovima i u skladu sa procedurama predviđenim posebnim propisima. Počev od 1. januara 2021. godine ukupan broj zaposlenih na određeno vreme (izuzev u svojstvu pripravnika), lica angažovanih po ugovoru o delu, ugovoru o privremenim i povremenim poslovima, preko omladinske i studentske zadruge, kao i posredstvom agencije za privremeno zapošljavanje i lica angažovanih po drugim osnovama, kod korisnika javnih sredstava, ne može biti veći od 10% ukupnog broja zaposlenih na neodređeno vreme, osim izuzetno, uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog organa, uz prethodno pribavljeno mišljenje Ministarstva. U ograničenje iz stava 4. ovog člana ne ubrajaju se lica u radnom odnosu na određeno vreme radi zamene odsutnog zaposlenog do njegovog povratka, lica radno angažovana posredstvom Nacionalne službe za zapošljavanje u cilju sprovođenja mera aktivne politike zapošljavanja u skladu sa propisima koji uređuju oblast zapošljavanja (javni radovi i dodatno obrazovanje i obuke), lica angažovana radi realizacije projekata koji se finansiraju sredstvima Evropske unije ili sredstvima donacija, ukoliko se naknade za njihov rad, sa pripadajućim porezima i doprinosima, finansiraju iz ovih izvora, kao i lica angažovana od strane korisnika programa obuke, akreditovanih realizatora obuke koji su upisani u Stalnu listu predavača i drugih realizatora obuka koju vodi Nacionalna akademija za javnu upravu.

Uredbom o postupku za pribavljanje saglasnosti za novo zapošljavanje i dodatno radno angažovanje kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ br. 159/2020 i 116/2023) bliže je uređen postupak za pribavljanje saglasnosti iz st. 1, 2. i 4. ovog člana.

Članom 105. navedenog Zakona propisano je da ako su odredbe drugih zakona, odnosno propisa u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

U konkretnom slučaju, tužilac je od 17.10.2014. godine neprekidno 4 godine 1 mesec i 2 dana bez prekida po osnovu više sukcesivnih ugovora o radu na određeno vreme radio kod tuženog na istim sistematizovanim poslovima, a rešenjem tuženog od 26.02.2021. godine prestao mu je radni odnos zasnovan ugovorom o radu na određeno vreme zbog isteka roka na koji je zaključen. Pravilna je ocena drugostepenog suda da zaključenje sukcesivnih ugovora po prestanku rada iz prethodnih ugovora, a za obavljanje istih poslova predstavlja zloupotrebu prava od strane tuženog, jer se ne radi o vremenski oročenim poslovima, već o stalnim poslovima za kojima poslodavac ima potrebu.

Međutim, odredbe Zakona o budžetskom sistemu kojima je propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem, radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta osim u izuzetnim slučajevima uz saglasnost nadležnog organa Vlade, su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu kojima se propisuju uslovi za preobražaj radnog odnosa na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme, što proizilazi iz odredbe člana 105. tog zakona. Kako je tužilac bio radno angažovan u periodu kada tuženi kao korisnik javnih sredstava nije bio u mogućnosti da zasnuje radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta, osim kada za to postoji saglasnost tela Vlade i predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa, a uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva, što ovde nije slučaj, i po oceni Vrhovnog suda nema uslova da za preobražaj radnog odnosa tužioca u radni odnos na neodređeno vreme ni za vraćanje tužioca na rad, kako je to ocenio prvostepeni sud.

Imajući u vidu sve navedeno, pogrešno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev za utvrđenje preobražaja radnog odnosa i vraćanje tužioca na rad, zbog čega je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Tuženom prema uspehu u revizijskom postupku primenom odredbi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka i to za sastav revizije u iznosu od 49.500,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Tuženom nisu na teret tužioca dosuđeni troškovi sudskih taksi na reviziju i na odluku o reviziji, jer prema Tarifnom broju 1. tačka 10. i Tarifnom broju 2. tačka 12. Zakona o sudskim taksama u sporovima iz radnog odnosa zaposleni ili bivši zaposleni plaća taksu po ovim tarifnim brojevima (na podneske i na odluke) samo ako se zahtev odnosi na novčano potraživanje, što nije situacija u konkretnom slučaju.

Iz navedenih razloga, primenom člana 165. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Mirjana Andrijašević, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković