Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1917/2021 od 13.04.2022. godine, stavom prvim i drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezana je tužena da tužiocu za period od 01.05.2018. do 31.05.2021. godine, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznos od 98.140,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 06.01.2022. godine i iznos od 19.338,64 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate do 05.01.2022. godine. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu kojim je traženo da se obaveže tužena da tužiocu na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, za isti vremenski period, isplati iznos od 222.029,71 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 06.01.2022. godine, kao i razliku dosuđenog do taženog iznosa od 41.744,42 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 05.01.2022. godine. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužiocu, na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, za isti vremenski period, isplati iznos od 86.962,88 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 06.01.2022. godine do isplate i iznos od 16.261,67 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate do 05.01.2022. godine. Stavom petim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev za isplatu razlike preko dosuđenog do traženog iznosa od 125.131,59 dinara na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za navedeni period, sa zakonskom zateznom kamatom od 06.01.2022. godine kao i razliku dosuđenog do traženog iznosa od 23.512,86 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 05.01.2022. godine. Stavom šestim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 84.004,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom sedmim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za oslobađanje od obaveze plaćanja sudskih taksi.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2877/22 od 06.07.2022. godine odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena je prvostepena presuda u pobijanom usvajajućem delu i delu odluke o troškovima postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, pozivajući se na član 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu zaposlenih u državnim organima i javnim službama na isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu na neodređeno vreme kod tuženog i obavlja poslove pomoćnog radnika u Odeljenju za ..., u Odseku za poslove ..., sa koeficijentom od 7,45 (osnovni koeficijent 6,40+dodatni koeficijent 1,05), a tužena mu je u spornom periodu osnovnu zaradu koja je bila niža od minimalne zarade, korigovala do visine minimalne zarade i isplaćivala u visini neto minimalne zarade propisane od strane Socijalno-ekonomskog saveta RS. Tužena je u spornom periodu tužiocu obračunavala i isplaćivala zaradu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada Republike Srbije množila koeficijentom radnog mesta na osnovu metoda obračuna plate od početka primene Zakona o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), a počev od 2001. godine. Pošto je tako dobijena visina osnovne plate, u spornom periodu bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužiocu svakog meseca vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade, pa je tužiocu u spornom periodu, isplaćivana plata u visini minimalne zarade. U obračunskim listama plata tužioca, nije iskazana kao posebna stavka, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Veštačenjem je utvrđeno da, na osnovu prisustva na radu i najpovoljnijeg kriterijuma u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji, između ostalog PKU za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije, dnevni iznos toplog obroka iznosi 250,00 dinara bruto, a regres za korišćenje godišnjeeg odmora iznosi 75% prosečne isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su delimično usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženu da tužiocu isplati naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu, koji iznosi su utvrđeni veštačenjem, sa pripadajućom kamatom, jer su zaključili da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju nižestepenih sudova, u situaciji kada je tužena tužiocu isplaćivala minimalnu zaradu sledi da tužiocu nije isplaćen topli obrok i regres, pa je tužena dužna da mu tu naknadu isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, pravnom analogijom, prema kriterijumima u uporednim važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji za preduzeća koja se finansiraju iz budžeta, koji su bili važeći u istom vremenskom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužioca.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana Zakona propisuje, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Posebnim Kolektivnim ugovorom za delatnost putne privrede RS („Službeni glasnik RS“, br. 14/2018-264), u članu 41. propisano je da je poslodavac dužan da zaposlenom obezbedi naknadu troškova i to između ostalog za: regres za korišćenje godišnjeg odmora i najmanje u visini minimalne cene rada utvrđene odlukom Socijalno-ekonomskog saveta osnovanog za teritoriju RS u skladu sa Zakonom, ako zaposleni ima pravo na godišnji odmor u trajanju od najmanje 20 radnih dana i ako se isplata vrši u delovima, u srazmernom delu navedenog godišnjeg iznosa, kao i za mesečnu ishranu u toku rada za dane provedene na radu najmanje u visini od 30% minimalne cene rada utvrđene odlukom Socijalno-ekonomskog saveta osnovanog za teritoriju RS u skladu sa Zakonom, ukoliko poslodavac nije obezbedio organizovanu ishranu u toku rada.

Članom 65. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji RS („Službeni glasnik RS“, br. 27/2015-63, 36/2017-79 (Aneks1) 5/2018-130 (Aneks2), 94/2019-192 (Aneks3), 142/2020-222 (Aneks4), propisano je da zaposlenima pripada topli obrok u iznosu od 250,00 dinara bruto, dok je članom 66. propisano da zaposlenom pripada regres u visini od 1/12 mesečno od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 75/14), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe Zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. te Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u osnovnom obrazovanju.

U konkretnom slučaju, tužilac je zaposlen u Upravi za zajedničke poslove pokrajinskih organa iz Novog Sada, pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijerna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon (Zakona o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu.

Iz navedenih propisa, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca sadržan bilo u opštem bilo u posebnom aktu.

To znači da tužiocu ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora s obzirom su te naknade sadržane u koeficijentu njegove plate, pa je to što je tužiocu, u spornom periodu, isplaćivana minimalna zarada, bez uticaja na odlučivanje.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i 154. ZPP pripadaju troškovi tog postupka na ime angažovanja Pravobranilaštva Grada Novog Sada, na osnovu odredbe člana 162. ZPP, u iznosu od 18.000,00 dinara, odmerenim primenom važeće Advokatske tarife („Službeni glasnik RS“, br. 37/21 od 14.04.2021. godine).

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća- sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić