Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu članu 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...55/14) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme od 19.11.2012. godine na poslovima ... u Službi za tehničke, pomoćne i druge slične poslove do 26.07.2016. godine, kada mu je u postupku racionalizacije rešenjem tuženog broj .. od 07.07.2016. godine otkazan ugovor o radu. Ministarstvo zdravlja RS je radi sprovođenja postupka racionalizacije u skladu sa odredbama Zakona o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru dostavilo svim zdravstvenim centrima instrukciju broj 112-01-11/2016-02 od 06.01.2016. godine sa Kriterijumima za utvrđivanje viška zaposlenih nemedicinskih radnika u zdravstvu koji su predloženi od strane reprezentativnih sindikata u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije. Tuženi je doneo Pravilnik o proceduri utvrđivanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika u ZC Vranje od 29.01.2016.godine, koji u članu 7. određuje proceduru utvrđivanja viška zaposlenih. Prema Pravilniku o organizaciji i sistematizaciji radnih mesta tuženog, koji se primenjivao do postupka racionalizacije broj izvršilaca na radnom mestu ... bio je 4, a novim Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova broj .. od 28.03.2016.godine na koji je Ministarstvo zdravlja dalo saglasnost 18.05.2016. godine, predviđena su dva izvršilačka radna mesta ... za koje je neophodan treći stepen stručne spreme. Tuženi je 27.06.2016. godine doneo Program rešavanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika u Zdravstvenom centru Vranje kojim je izmenio navedene kriterijume dostavljene od ministarstva, kako u pogledu primene osnovnih i dopunskih kriterijuma, tako i u pogledu broja bodova za konkretne kriterijume koji su primenjivani. Prema kriterijumima koji su sadržani u instrukciji Ministarstva zdravlja predviđeno je da će se pri predlaganju i utvrđivanju zaposlenog za čijim je radom u skladu sa zakonom prestala potreba primenjivati kriterijumi po sledećem redosledu: primanja po članu domaćinstva, dužina efektivnog radnog staža, zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice, broj dece do 26 godina starosti prema kojima zaposleni ima obavezu izdržavanja i uslovi rada. Tuženi je u svom Programu rešavanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika izmenio date kriterijume na taj način što je kao osnovni kriterijum postavio dužinu efektivnog radnog staža, a kao dopunske kriterijume koji se primenjuju u slučaju da više zaposlenih ima isti broj bodova utvrdio je primanja po članu domaćinstva i broj dece do 26 godina starosti prema kojima zaposleni ima obavezu izdržavanja. Pored toga tuženi je izmenio broj bodova koji se primenjuje kod kriterijuma dužine efektivnog staža osiguranja, tako što je svaku navršenu godinu u radnom odnosu kod tuženog bodovao sa 2 boda, a kod drugog poslodavca sa 0,125 bodova, umesto da svaku godinu staža kod tuženog vrednuje sa 0,125 bodova, a svaku godinu u radnom odnosu sa 0,5 bodova, kako je to predviđeno kriterijumima u instrukciji Ministarstva zdravlja.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su zaključili da je tuženi izmenom kriterijuma i načina bodovanja favorizovao radnike koji duže rade kod tuženog bez obzira na njihovo porodično stanje, primanja po članu domaćinstva i dužinu radnog staža kod prethodnog poslodavca, te je na taj način diskriminisao zaposlene sa kraćim efektivnim stažom osiguranja kod tuženog kao poslodavca, pri čemu je zanemario obavezujuću instrukciju dobijenu od Ministarstva zdravlja za sprovođenje postupka racionalizacije. Zbog toga je usvojen tužbeni zahtev za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu, kao i zahtev za vraćanje tužioca na rad, dok je u delu vraćanja tužioca na konkretno radno mesto drugostepeni sud ukinuo prvostepenu presudu i odbacio tužbu kao nedozvoljenu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev za poništaj rešenja o otkazu ugovora o radu i vraćanja tužioca na rad.

Kod tuženog je došlo do sprovođenja postupka racionalizacije na osnovu Zakona o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS“ broj 68/15,), koji u članu 19. predviđa da su u periodu sprovođenja racionalizacije, radi praćenja sprovođenja akta o maksimalnom broju zaposlenih, organizacioni oblici u javnim službama iz člana 2. stav 3. ovog zakona (javne službe čiji je osnivač Republika Srbija ili koje plate svojih zaposlenih finansiraju iz budžeta Republike Srbije, odnosno iz doprinosa za obavezno socijalno osiguranje bez obzira ko je osnivač javne službe), dužni da akte o unutrašnjem uređenju i sitematizaciji radnih mesta dostavljaju na prethodnu saglasnost ministarstvima u čijem delokrugu se nalaze poslovi za čije obavljanje su obrazovane javne službe.

Smisao navedene zakonske odredbe je praćenje sprovođenja akta o maksimalnom broju zaposlenih, kao i davanja saglasnosti nadležnog ministarstva na akt o sistematizaciji koju moraju da dobiju one javne službe koje imaju obavezu racionalizacije, uključujući zdravstvene ustanove, odnosno one javne službe koje imaju veći broj zaposlenih od broja utvrđenih aktom Vlade. U konkretnom slučaju kod tuženog je došlo do organizacionih promena i potrebe smanjenja broja zaposlenih, pa i do smanjenja broja izvršilaca na poslovima koje je obavljao tužilac.

Prema članu 179. stav 5. tačka 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/2005, 61/2005, 54/2009, 32/13 i 75/14), zaposlenom može da prestane radni odnos ako za to postoji opravdan razlog koji se odnosi na potrebe poslodavca i to ako usled tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena prestane potreba za obavljanjem određenog posla ili dođe do smanjenja obima posla. Za zakonitu primenu otkaznog razloga iz navedene odredbe, u situaciji kada se na određenom radnom mestu smanjuje broj izvršilaca, neophodno je prilikom utvrđivanja ko će od zaposlenih biti proglašen tehnološkim viškom, primeniti kriterijume na osnovu kojih će se vršiti bodovanje i rangiranje zaposlenih. Odredbama članova 153.-158. Zakona o radu propisan je način utvrđivanja viška zaposlenih kod poslodavca kada je, s obzirom na ukupan broj zaposlenih i broj zaposlenih koji su višak, neophodno donošenje programa i postupak njegovog donošenja. Program naročito sadrži razloge prestanka potrebe za radom zaposlenih i kriterijume za utvrđivanje koji zaposleni su višak (član 155. stav 1. tačka 1. i 4.) dok je prema stavu 2. ovog člana, poslodavac dužan da predlog programa dostavi reprezentativnom sindikatu kod poslodavca i republičkoj organizaciji nadležnoj za zapošljavanje radi davanja mišljenja. Poslodavac je dužan da razmotri i uzme u obzir predloge republičke organizacije nadležne za zapošljavanje i mišljenje sindikata i da ih obavesti o svom stavu u roku od osam dana (član 156. stav 3.). Tuženi je prilikom bodovanja tužioca odstupio od kriterijuma koji su utvrđeni od strane reprezentativnih sindikata u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije, koji su dostavljeni svim zdravstvenim ustanovama i koji su bili obavezujući kako u pogledu bodovanja, tako i u pogledu utvrđivanja osnovnih i dopunskih kriterijuma.

Nisu osnovani revizijski navodi da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, ukazivanjem da je tuženi u potpunosti sproveo i poštovao zakonom propisanu proceduru i način rešavanja viška zaposlenih, primenom kriterijuma koje je predvideo svojim opštim aktom – Pravilnikom o proceduri za utvrđivanje viška zaposlenih od 29.01.2016. godine. Suprotno ovim navodima, Kriterijumi za sprovođenje postupka utvđivanja viška zaposlenih nemedicinskih radnika u zdravstvu koje su utvrdili reprezentativni sindikati u ovoj oblasti na nivou Republike Srbije bili su obavezujući za sve zdravstvene ustanove, a ne samo za one koje nisu donele sopstvene opšte akte i kriterijume, pa time i za tuženog koji je bio dužan da kriterijume definisane svojim opštim aktom prema redosledu i značaju uskladi sa navedenim kriterijumima i načinom bodovanja utvrđenim od sindikata u oblasti zdravstva na nivou Republike Srbije. Tuženi je odstupio od navedenih kriterijuma jer je kao primarni kriterijum primenio dužinu efektivnog staža osiguranja, a takođe je promenio i način bodovanja tako što je svaku navršenu godinu u radnom odnosu kod tuženog bodovao sa 2 boda, umesto 0,125 bodova, a kod drugog poslodavca sa 0,125 bodova, umesto 0,5 bodova.

Imajući u vidu da je tuženi na izložen način izvršio nepravilno rangiranje i bodovanje u postupku utvrđivanja viška zaposlenih i time nezakonito postupio prilikom otkazivanja ugovora o radu tužiocu, pravilna je odluka nižestepenih sudova kojim je usvojen tužbeni zahtev i poništeno rešenje o otkazu ugovora o radu i tuženi obavezan da tužioca vrati na rad u smislu člana 191. stav 1. Zakona o radu.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić